Dự án BOT Quốc lộ 1 Quảng Ngãi: Nhà đầu tư “phủi” trách nhiệm

Trách nhiệm nhà đầu tư ở đâu?

Trong kết luận thanh tra của Bộ Kế hoạch và đầu tư về công tác quản lý Nhà nước và triển khai thực hiện Dự án BOT mở rộng Quốc lộ 1 đoạn Km106 +877 – Km1092 +577 qua Quảng Ngãi, có một điểm rất đáng chú ý là việc nhà đầu tư Tổng công ty Thanh An đã chối bỏ trách nhiệm góp vốn chủ sở hữu dự án (tổng mức đầu tư lên đến 2.138 tỷ đồng).

Quốc lộ 1 qua Quảng Ngãi (ảnh: baoquangngai.vn)

Căn cứ Giấy chứng nhận đầu tư được cấp ngày 9/12/2013 và Hợp đồng BOT ký ngày 24/1/2014, các nhà đầu tư phải góp 288,9 tỷ đồng vốn chủ sở hữu. Trong đó, Tổng công ty Thành An phải góp số vốn điều lệ là 86,9 tỷ đồng (chiếm 30% số vốn mà các nhà đầu tư phải góp). Số còn lại là thuộc về trách nhiệm của Công ty TNHH BOT Thiên Tân. Tuy nhiên, kết luận của Thanh tra Bộ Kế hoạch và Đầu tư, sau 3 tháng Dự án được đưa vào khai thác và thu phí hoàn vốn (tức thời điểm tháng 11 năm 2016), Tổng công ty Thành An chưa góp vốn đồng nào.

Trong quy định tại Nghị định số 108/2009/NĐ-CP ngày 27/11/2009 của Chính phủ, Thông tư số 03/2011/TT-BKHĐT về đầu tư theo hình thức hợp đồng BOT, BTO, BT, nhà đầu tư phải góp vốn 100% vốn chủ sở hữu trong vòng 90 ngày kể từ khi thành lập doanh nghiệp dự án. Dự án chỉ được ký hợp đồng chính thức khi nhà đầu tư đã góp đủ 100% vốn chủ sở hữu theo yêu cầu. Việc góp vốn cũng cần tuân thủ theo quy định tại Điều 6, Nghị định số 222/2013/NĐ-CP ngày 31/12/2013 về thanh toán, góp vốn bằng tiền mặt.

Tháng 7 năm 2014, Bộ Giao thông vận tải – Cơ quan đại diện Nhà nước có thẩm quyền về Dự án đã ra văn bản yêu cầu nhà thầu thực hiện nghiêm túc các quy định kể trên. Nếu nhà đầu tư không đáp ứng được yêu cầu, cơ quan có thẩm quyền có thể thu hồi giấy chứng nhận đầu tư và không đền bù bất cứ chi phí nào nhà đầu tư đã bỏ ra.

Tuy nhiên, bất chấp việc Ban Quản lý dự án an toàn giao thông (Bộ Giao thông vận tải) đã có văn bản yêu cầu nhà đầu tư thực hiện nghĩa vụ góp vốn chủ sở hữu, Tổng công ty Thành An vẫn không có phản hồi nào. Đại diện Ban Quản lý cũng xác nhận, giữa Thiên Tân và Thành An hiện không có bất kỳ văn bản chính thức nào xác nhận việc chuyển nhượng phần vốn chủ sở hữu góp vào Dự án. Còn việc Thiên Tân tự nguyện góp lấn cả phần Thành An chỉ là thiện chí của nhà đầu tư này để Dự án… không bị “vỡ”.

Công tác quản lý chưa chặt chẽ

Kết luận Thanh tra số 759/BKHĐT-TTr ngày 25/01/2017, Bộ Kế hoạch và Đầu tư nêu rõ các cơ quan nhà nước có thẩm quyền chưa có biện pháp hữu hiệu khi Tổng công ty Thành An không thực hiện góp vốn theo quy định, đồng thời yêu cầu Bộ GTVT có biện phép xử lý nhà đầu tư bỏ cuộc theo quy định hiện hành.

Tổng công ty Thành An hay còn có tên gọi khác là Binh đoàn 11. Đơn vị này vốn được xem là nhà đầu tư, nhà thầu có năng lực, từng tham gia nhiều dự án hạ tầng do Bộ GTVT làm chủ đầu tư như đường cao tốc TP.HCM – Trung Lương, Gói thầu số 6 - Dự án Đường cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi, Dự án BOT Quốc lộ 1 qua Bình Định… Tuy nhiên, không rõ lý do vì sao khi trở thành một trong số các nhà đầu tư tại Dự án lớn lần này, Thành An lại tỏ ra “vô trách nhiệm” như vậy? Điều này khiến các chuyên gia đặt nghi vấn về động cơ tham gia Dự án của Tổng công ty Thành An. Liệu rằng nhà đầu tư này có gặp vấn đề về tài chính nên không thể huy động vốn hay chỉ cố tình tham gia “góp tên” giúp liên danh có đủ năng lực để được Bộ GTVT trao quyền nhận dự án?

Một điểm đáng chú ý nữa trong Dự án BOT Quốc lộ 1 qua Quảng Ngãi là sai sót trong công tác dự báo lưu lượng xe – thông số quan trọng để hình thành phương án tài chính cho Dự án cũng còn nhiều điểm không hợp lý.

Theo thuyết minh dự án đầu tư thì dự báo lưu lượng xe trên Quốc lộ 1 sẽ giảm mạnh từ năm 2030 do phân lưu vào đường cao tốc Bắc - Nam qua tỉnh Quảng Ngãi. Song thời điểm phê duyệt Dự án, tại Quyết định số 1734/QĐ-TTg ngày 1/12/2008 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch Phát triển mạng đường bộ cao tốc Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn sau năm 2020 thì tuyến đường bộ cao tốc qua khu vực tỉnh Quảng Ngãi (Quảng Ngãi - Quy Nhơn) có lộ trình đầu tư trước năm 2020.

Vì thế, việc dự báo lưu lượng xe với giả định lưu lượng xe trên Quốc lộ 1 sẽ giảm mạnh từ năm 2030 thay vì năm 2020 do phân lưu vào cao tốc Bắc - Nam như trên là không đúng với quy hoạch được duyệt, khiến doanh thu dự báo tăng đáng kể, dẫn đến khả năng không hoàn được vốn khi thu phí thực tế.

Bên cạnh đó, Dự án được phê duyệt (năm 2013) với tổng mức đầu tư 2.138,9 tỷ đồng, trong đó chi phí xây dựng và thiết bị là 1.006 tỷ đồng. Tuy nhiên, qua kiểm tra, việc lập, thẩm tra và phê duyệt còn một số tồn tại làm tăng chi phí xây lắp trong tổng mức đầu tư thêm 139 tỷ đồng.

Như vậy, song song với việc chỉ đạo các cá nhân, tập thể có liên quan đến vụ việc để kiểm điểm, rút kinh nghiệm, cần sớm rà roát lại các chi phí để điều chỉnh tổng mức đầu tư và phương án tài chính của Dự án BOT Quốc lộ 1 qua Quảng Ngãi là điều hết sức quan trọng và cấp thiết.