Cảm nhận một Nhật Bản “bối rối” trước văn minh phương Tây qua tác phẩm Sanshirō

Nói đến văn chương Nhật Bản đầu thế kỷ 20 chắc chắn không thể không nói đến Natsume Sōseki. Và Sanshirō là một trong những tiểu thuyết được yêu thích nhất của ông.

Truyện kể về chàng trai Sanshirō - 23 tuổi rời quê để lên Tokyo học đại học, cùng những trải nghiệm của anh về cuộc sống của xã hội Nhật Bản đang thời kỳ giao thời, những chọn lựa giữa cái cũ và cái mới, giữa truyền thống và hiện đại, giữa tình yêu lãng mạn và thực tế cuộc đời, giữa nỗi cô đơn và đám đông xô bồ.

Đó cũng là một bức tranh về đất nước Nhật Bản ngổn ngang đang vươn mình đứng dậy sau thời kỳ Duy Tân. Tư tưởng Phương Đông truyền thống va chạm mạnh mẽ với tri thức Phương Tây khoa học.

Với sự tự tôn dân tộc và bản lĩnh của mình, giai tầng thanh niên Nhật Bản đã nhanh chóng hội nhập, tiếp thu những tư duy hiện đại, nhưng đồng thời không đả phá triệt để sự thủ cựu. Tính tự lực tự cường thể hiện rất rõ trong việc họ chủ trương người Nhật tự nghiên cứu, người Nhật tự giảng dạy, nâng cao vị thế và vai trò của chính người Nhật. Người Nhật phải được tự quyết định vận mệnh của người Nhật.

Bên cạnh đó tiểu thuyết Sanshirō ẩn chứa một câu chuyện tình cổ điển, đẹp đẽ nhưng mong manh dễ tan vỡ. Dễ tan vỡ bởi giữa đám đông sôi nổi ồn ào của một vận hội mới không có chỗ cho những lãng mạn. Dễ tan vỡ bởi những nỗi cô đơn thăm thẳm. Dễ tan vỡ sự lạc lõng mênh mang. Dễ tan vỡ bởi chàng - nàng và tất cả, chỉ là những mắt xích nhỏ nhoi trong một guồng quay, như những chiếc xe điện nhỏ bé giữa ma trận trăm ngàn đường ray hun hút.

Câu chuyện hài hước ý nhị, hình ảnh lãng mạn, ý tưởng tinh tế cùng với những triết lý sâu xa đã đưa Sanshirō thành một tiểu thuyết của thời đại.

Hầu hết người dân Nhật Bản sẽ phải đọc một cuốn tiểu thuyết của Natsume Sōseki ít nhất một lần trong đời. Văn chương của Natsume Sōseki là chìa khóa cho sự hiểu biết về lịch sử Nhật Bản cận-hiện đại; các tác phẩm của ông nắm bắt được linh hồn của thời kỳ Minh Trị.

Natsume Sōseki sinh ngày 9 tháng 2 năm 1867 và mất ngày 9 tháng 12 năm 1916, là nhà văn cận-hiện đại lớn của Nhật Bản. Natsume Sōseki đại diện cho một thế hệ những nhà văn Nhật Bản tinh hoa sinh ra và trưởng thành trong bối cảnh sự đối đầu văn hóa Đông Tây đang len lỏi vào mọi ngõ ngách của đời sống xã hội thời kỳ Meiji.

Sōseki thể hiện cái nhìn phi thường sâu sắc vào một Nhật Bản đang trở mình hiện đại hóa nhanh chóng, một Nhật Bản bối rối trước những biến động không ngừng dưới ánh sáng của văn minh phương Tây.

Sanshirō là hiện thân của tất cả các nghi ngờ, hứng thú và hoang đường của thời kỳ Minh Trị. Sanshirō là chân dung toàn hảo nhất về lớp trẻ Nhật Bản trong giai đoạn giao thời, là hình ảnh kiêu ngạo ngây thơ nhưng lại rất tinh tế sâu sắc của một thanh niên trong thời điểm xã hội giao tranh cũ mới;trước những truyền thống tập tục và đạo đức cũng đang dần phải thích ứng với những biến động của đất nước, một Nhật Bản đang trở mình trước bình minh phương tây.

Là một trong những chủ soái của trường phái văn chương tâm lý cao sang (yoyūha, Dư dụ phái), Natsume Sōseki được giới phê bình văn học đánh giá là "một trong ba trụ cột của văn học hiện đại Nhật Bản" cùng với MoriOgai và Akutagawa Ryunosuke. Dấu ấn văn chương, cùng tư tưởng của ông in đậm lên các tác phẩm của những nhà văn lớn sau này ở đảo quốc Mặt trời, ví như Yasunari Kawabata, Yukio Mishima hay Junichiro Tanizaki. Và ngay cả Rừng Na Uy của Haruki Murakami cũng chịu ảnh hưởng sâu sắc từ tác phẩm Sanshirō của Natsume Sōseki.

Một số tác phẩm của ông: Tôi là con mèo, Cậu ấm ngây thơ, Nỗi lòng, Gối đầu lên cỏ, Sanshirō

Và đặc biệt, Sanshirō đã – đang và sẽ luôn là một tác phẩm đỉnh cao của văn chương của Nhật Bản.

Sách được Công ty cổ phần sách Tao Đàn liên kết xuất bản với NXB Văn Học ra mắt vào tháng 12/2016, với bản dịch của Đỗ Hương Giang từ nguyên tác tiếng Nhật.

Hoàng Hương