TTTĐ - Kết cấu hạ tầng giao thông là nền tảng vật chất có vai trò đặc biệt quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Thực tiễn đã chứng minh, ở đâu hạ tầng giao thông đi trước, trong đó có việc mở mang hệ thống đường bộ hiện đại, ở đó kinh tế ắt sẽ phát triển.

Sau hơn 10 năm nằm trên giấy, đến nay, dự án đường Vành đai 4 đã khởi động với sự vào cuộc tích cực, quyết tâm của Quốc hội, Chính phủ, TP Hà Nội cũng như các Bộ, ngành, địa phương liên quan. Tuyến đường được kỳ vọng sẽ là động lực phát triển cho Vùng Thủ đô, gia tăng khả năng kết nối liên vùng để cùng bứt phá…

Dự án đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô đã có hướng đi mới, triển vọng mới khi 5 tỉnh, thành phố là Hà Nội, Hưng Yên, Bắc Ninh, Vĩnh Phúc, Bắc Giang cùng kiến nghị chấp thuận chủ trương đầu tư toàn tuyến theo phương án khép kín. Theo các chuyên gia, việc xem xét, quyết định làm tuyến đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô là xuất phát từ yêu cầu thực tiễn, tạo ra động lực phát triển kinh tế - xã hội, không gian đô thị bền vững không chỉ cho Hà Nội mà toàn Vùng Thủ đô.

Thực tế cho thấy, các nước phát triển từ lâu đã dành sự quan tâm và nỗ lực đầu tư cho giao thông. Trong đó, việc quy hoạch và xây dựng hệ thống các đường vành đai các trung tâm kinh tế chính trị được xem là nhiệm vụ hàng đầu. Bởi đường vành đai không chỉ được có ảnh hưởng tới một địa phương mà còn là sự thúc đẩy phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội cho một vùng miền của mỗi quốc gia.

Hà Nội - đô thị lớn của Việt Nam, đóng góp trên 16% GDP, 18,5% thu ngân sách, 20% thu nội địa, giữ vai trò là trung tâm kinh tế, là động lực phát triển của vùng đồng bằng sông Hồng và cả nước.

Việc đẩy mạnh đầu tư hoàn thiện hệ thống hạ tầng giao thông, đặc biệt là các tuyến đường vành đai của Hà Nội là cấp thiết, nhằm thúc đẩy tốc độ đô thị hóa, tăng trưởng kinh tế của Vùng Thủ đô (bao gồm 9 tỉnh, thành phố, trong đó có 3 tỉnh, thành phố ảnh hưởng trực tiếp đến dự án đường Vành đai 4 là: Hà Nội, Hưng Yên, Bắc Ninh) và cả nước.

Xuất phát từ yêu cầu thực tiễn, tạo ra động lực phát triển kinh tế - xã hội, không gian đô thị bền vững không chỉ cho Hà Nội mà toàn Vùng Thủ đô, hơn 10 năm trước, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1287/QĐ-TTg ngày 29/7/2011, phê duyệt quy hoạch chi tiết đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô Hà Nội, đoạn phía Nam quốc lộ 18.

Theo quy hoạch này, đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô Hà Nội là tuyến cao tốc vành đai đi bằng với quy mô chiều dài 98km, qua 3 tỉnh, thành phố (Hà Nội, Hưng Yên, Bắc Ninh), mặt cắt ngang điển hình rộng 120m (bao gồm phần cao tốc 6 làn xe và hệ thống đường gom song hành hai bên). Trong đó, đoạn tuyến đi qua địa phận Hà Nội dài khoảng 56,5km.

Theo yêu cầu, dự án phải hoàn thành trước năm 2020, trong đó, đoạn qua địa bàn Hà Nội hoàn thành trước năm 2018 nhưng đến nay, dự án này vẫn chưa được triển khai do có quy mô lớn, khó bố trí vốn (được xác định từ ngân sách Nhà nước); Trong khi đó, việc khai thác quỹ đất của các địa phương có tuyến đường đi qua để đầu tư dự án không khả thi.

Thực tế cho thấy, dự án đường Vành đai 4 càng chậm triển khai thì áp lực giao thông tại Thủ đô Hà Nội càng đè nặng lên đường Vành đai 3. Sau nhiều năm đưa vào hoạt động, Vành đai 3 hiện nay đã có dấu hiệu quá tải.

Nói về khó khăn trong quá trình triển khai tuyến Vành đai 4 đoạn thuộc địa phận Hà Nội, Giám đốc Sở Giao thông vận tải Hà Nội Vũ Văn Viện cho rằng, quy mô tuyến đường khá lớn, trải dài qua nhiều địa bàn; Tổng mức đầu tư lớn nên ngân sách địa phương không đủ khả năng cân đối, trong khi việc kêu gọi đầu tư gặp nhiều khó khăn.

Trước thực tế trên, vào quý III/2020, Thủ tướng Chính phủ đã giao Bộ Giao thông vận tải chủ trì nghiên cứu lập báo cáo tiền khả thi để đầu tư toàn bộ tuyến đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô Hà Nội. Tuy nhiên, sau chỉ đạo này, tuyến đường vành đai liên vùng vẫn chưa tìm được giải pháp cụ thể, khả thi để sớm hiện thực hóa mục tiêu.

Đến tháng 5/2021, dự án có hướng đi mới khi lãnh đạo thành phố Hà Nội họp với các tỉnh: Hưng Yên, Bắc Ninh, Vĩnh Phúc, Bắc Giang. Tại cuộc họp này, lãnh đạo Bộ Giao thông vận tải và các tỉnh Hưng Yên, Bắc Ninh, Bắc Giang đánh giá cao ý nghĩa của hội nghị và tinh thần chủ động của thành phố Hà Nội nhằm đẩy nhanh việc triển khai dự án đường Vành đai 4.

Các ý kiến đều khẳng định, đường Vành đai 4 được hoàn thành và đưa vào sử dụng sẽ đem lại nguồn lực phát triển rất lớn không chỉ đối với các tỉnh, thành phố có tuyến đường đi qua, mà các địa phương trong vùng đồng bằng sông Hồng cũng được hưởng lợi. Cho nên, việc triển khai thực hiện dự án là nguyện vọng chung của Nhân dân các tỉnh, thành phố từ nhiều năm nay. Đại diện các địa phương nhất trí đề xuất thành phố Hà Nội làm đầu mối để triển khai thực hiện dự án này; Đồng thời mong muốn dự án sớm được thực hiện.

Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Dương Đức Tuấn

Tại Hà Nội, việc sớm đầu tư tuyến đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô được xác định là một trong các nhiệm vụ trọng tâm cần ưu tiên tập trung lãnh đạo, chỉ đạo trong Chương trình hành động của Đảng bộ TP Hà Nội thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng gắn với thực hiện Nghị quyết Đại hội XVII của Đảng bộ thành phố.

Tháng 9/2021, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy Hà Nội Đinh Tiến Dũng đã ký ban hành Nghị quyết số 07-NQ/TU của Ban Chấp hành Đảng bộ TP Hà Nội về chủ trương triển khai dự án đầu tư xây dựng tuyến đường này. Chủ trương triển khai dự án là những nội dung lớn, là cơ sở, tiền đề quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội, phát triển đô thị cũng như đời sống Nhân dân trên địa bàn Thủ đô.

Theo Bí thư Thành ủy Hà Nội Đinh Tiến Dũng, tuyến đường khi hoàn thành không chỉ góp phần giảm ùn tắc giao thông, mở rộng không gian phát triển, kéo giãn mật độ dân cư tại khu vực nội đô, phát triển kinh tế đô thị và nông thôn; Từng bước chuyển dịch cơ cấu kinh tế khu vực hai bên tuyến đường mà còn tăng cường khả năng kết nối, tạo động lực, tác động lan tỏa liên vùng, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội các tỉnh, thành phố trong Vùng Thủ đô, vùng đồng bằng sông Hồng và vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ.

Theo quy hoạch giao thông vận tải TP Hà Nội đến năm 2030 tầm nhìn đến năm 2050 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, đến năm 2030 cần đạt: Tỷ lệ diện tích đất dành cho giao thông từ 20-26%; Mật độ mạng đường từ 4-6,5km/km2; Diện tích đất dành cho giao thông tĩnh đạt 3-4%; Tỷ lệ vận tải hành khách công cộng phải đạt từ 50-55%.

Tuy nhiên, tính đến hết năm 2020, tỷ lệ diện tích đất dành cho giao thông trên diện tích đất xây dựng đô thị tại Hà Nội mới đạt được 10,07%; Mật độ đường giao thông đạt 1,7 km/km2; Diện tích đất dành cho giao thông tĩnh mới được <1%; Tỷ lệ vận tải hành khách công cộng mới đạt được 14,70%. Tốc độ tăng trưởng ô tô đạt 10,2%/năm, xe máy đạt 6,7%/năm, trong khi diện tích đất dành cho giao thông chỉ tăng khoảng 0,35% năm.

Với thực tế này, UBND TP Hà Nội nhận định tình trạng ùn tắc giao thông trên địa bàn thành phố là không tránh khỏi và sẽ ngày càng diễn biến phức tạp hơn trong thời gian tới.

Cũng theo UBND TP Hà Nội, tuyến đường Vành đai 3 cơ bản hoàn thành nhưng đã thực sự quá tải. Nhu cầu vận tải hàng hóa, hành khách liên tỉnh từ các tỉnh phía Nam đi các tỉnh phía Bắc cũng như các tỉnh phía Tây và ngược lại, quá cảnh qua Hà Nội hiện nay chủ yếu thông qua tuyến Vành đai 3 (khoảng cách từ Vành đai 3 đến Vành đai 4 trung bình gần 10km). Các cửa ngõ, đầu mối giao thông ra vào thành phố; Các nút giao giữa các trục hướng tâm với đường Vành đai 3 hiện nay thường xuyên xảy ra tình trạng ùn tắc giao thông mà điển hình là khu vực cửa ngõ phía Nam thành phố.

Vì vậy, Hà Nội xác định việc đầu tư tuyến đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô tại thời điểm hiện nay là hết sức cần thiết và cần tập trung nguồn lực để triển khai thực hiện.

Mô hình tuyến Vành đai 4 - Vùng Thủ đô

Vành đai 4 - Vùng Thủ đô có dự kiến tổng chiều dài 112,8km. Điểm đầu nằm trên đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai (địa phận xã Thanh Xuân, huyện Sóc Sơn), điểm cuối nằm trên đường cao tốc Nội Bài - Hạ Long (địa phận huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh).

Trong tháng 5/2021, TP Hà Nội, Bộ Giao thông vận tải và một số địa phương liên quan đã ký thỏa thuận xác định quan điểm chung là cần thiết phải tổ chức triển khai đầu tư khép kín toàn tuyến đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô; Triển khai đầu tư hỗn hợp đầu tư công và phương thức PPP, loại hợp đồng BOT; Thành phố Hà Nội (trung tâm Vùng Thủ đô) chủ trì, phối hợp cùng các địa phương có tuyến đi qua tổ chức nghiên cứu, triển khai đầu tư toàn tuyến.

Với sự thống nhất cao, thỏa thuận hợp tác giữa Bộ Giao thông vận tải với TP Hà Nội và các tỉnh, thành phố đã được ký kết để hoàn thành tuyến đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô trong giai đoạn tới. Đây là cơ sở để các bên từng bước hoàn thiện hệ thống hạ tầng giao thông liên vùng, mở ra không gian phát triển và tạo động lực để đẩy mạnh liên kết vùng trên tất cả các lĩnh vực.

Hà Nội với vai trò là trung tâm, hạt nhân của Vùng Thủ đô sẽ chủ trì, phối hợp cùng các địa phương có tuyến đi qua tổ chức nghiên cứu, triển khai đầu tư toàn tuyến. Trong đó, các địa phương có tuyến đi qua chịu trách nhiệm bố trí vốn ngân sách, tổ chức thực hiện bồi thường, giải phóng mặt bằng, tái định cư trên địa bàn theo thực tiễn của từng địa phương.

Nêu chủ trương về dự án này tại kỳ họp thứ 2 HĐND TP Hà Nội khóa XVI (ngày 22/9/2021), Bí thư Thành ủy Hà Nội Đinh Tiến Dũng cho biết, chủ trương triển khai dự án là những nội dung lớn, là cơ sở, tiền đề quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội, phát triển đô thị cũng như đời sống Nhân dân trên địa bàn Thủ đô.

Đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô trong giai đoạn hiện nay là cần thiết. Tuyến đường không chỉ khắc phục tình trạng quá tải về giao thông; Giúp mở rộng không gian, nguồn lực phát triển; Khả năng liên kết, giao thương hàng hóa với các tỉnh lân cận trong Vùng Thủ đô cũng như vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ mà còn giúp Thủ đô Hà Nội và các tỉnh có tuyến đường đi qua từng bước hoàn thiện hệ thống giao thông theo quy hoạch. Từ đó, đường Vành đai 4 sẽ tạo điều kiện để Hà Nội và các địa phương đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội cả khu vực đô thị và nông thôn, thu hút đầu tư phát triển mạnh mẽ.

Tuyến đường còn có mục tiêu tạo tiền đề để các thành phố và các tỉnh phát triển đô thị, công nghiệp, thương mại, dịch vụ; Góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, kinh tế đô thị và nông thôn khu vực hai bên tuyến đường nói riêng và Vùng Thủ đô, tạo không gian phát triển quỹ đất, tạo nguồn lực đầu tư phát triển.

Mới đây, tại phiên họp thứ 11, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về dự án đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô Hà Nội, thống nhất trình Quốc hội xem xét quyết định chủ trương đầu tư dự án này tại kỳ họp thứ 3. Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đề nghị thành phố Hà Nội khẩn trương bổ sung vào hồ sơ dự án Nghị quyết của HĐND thành phố về các nội dung tổng số vốn bố trí, tiến độ giải ngân, phân kỳ theo từng năm và cam kết bố trí tăng thêm trong trường hợp phải điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư của dự án.

Căn cứ kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, thành phố Hà Nội đã khẩn trương, phối hợp chặt chẽ với các đơn vị liên quan để chuẩn bị hồ sơ. Ngày 20/5/2022, HĐND thành phố Hà Nội đã tổ chức kỳ họp thứ 5 (kỳ họp chuyên đề) để xem xét, quyết nghị chủ trương bố trí, cân đối vốn cho dự án đầu tư xây dựng đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô.

Xác định được tầm quan trọng, tính cấp thiết của dự án, 100% đại biểu dự kỳ họp đã biểu quyết, tán thành chủ trương dự kiến nguồn vốn triển khai thực hiện dự án đầu tư xây dựng đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô được bố trí từ ngân sách thành phố là khoảng 23.524 tỷ đồng. Trong đó, giai đoạn 2021 - 2025 là 19.477 tỷ đồng; Giai đoạn 2026-2030 là 4.047 tỷ đồng.

Dự kiến bố trí vốn và giải ngân các năm trong giai đoạn 2021 - 2025 theo kế hoạch tiến độ triển khai của dự án như sau: Năm 2020 khoảng 100 tỷ đồng; Năm 2023 khoảng 8.397 tỷ đồng; Năm 2024 khoảng 5.955 tỷ đồng; Năm 2025 khoảng 5.025 tỷ đồng.

PGS.TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam

Phát biểu tại tọa đàm “Kết nối giao thông vành đai liên vùng - động lực cho phát triển bứt phá”, PGS.TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam khẳng định, việc Chính phủ đề xuất Quốc hội xem xét, quyết định làm đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô xuất phát từ đòi hỏi thực tiễn. Đây không chỉ là đòi hỏi cấp bách của hiện tại mà còn là đòi hỏi cấp bách của sự phát triển trong tương lai.

Theo PGS.TS Trần Đình Thiên, chúng ta hoàn toàn có thể hình dung ra sự “bùng nổ” mạnh mẽ khi các tuyến đường vành đai trong đó có Vành đai 4 được hình thành.

PGS.TS Trần Đình Thiên cho rằng, chân lý “đường thông” sẽ thể hiện ở 3 điểm chính: Hành lang công nghiệp sẽ phát triển, các khu công nghiệp sẽ được định hình rõ ràng, mạnh mẽ hơn. Công nghiệp theo tinh thần mới là khu công nghiệp đẳng cấp cao. Thứ hai là vận tải và các tuyến logistic sẽ kết nối mạnh mẽ hơn, sôi động hơn. Mục đích là hình thành các đô thị và chuỗi đô thị đẳng cấp cao, hình thành nên không gian kết nối tốt, bảo đảm cuộc sống, theo đúng tiêu chuẩn bền vững. Thứ ba, trong tầm nhìn xa hơn nữa là nối các hành lang này với các sân bay thì có thể hình dùng sự kết nối bầu trời với thế giới; Qua đó tận dụng cơ hội phục hồi để tạo ra đột phá, phát triển.

Nói về vấn đề này, Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Dương Đức Tuấn cho biết, Hà Nội sẽ tập trung đầu tư xây dựng tuyến đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô, coi đây là nhiệm vụ trọng tâm cần ưu tiên tập trung, tạo động lực mới để phát triển đô thị trung tâm, mở rộng không gian phát triển cho thành phố; Tạo sức hút giãn mật độ dân cư ra ngoài khu vực trung tâm. Từ đó, thành phố định hướng và phân luồng giao thông từ xa, giảm tải áp lực giao thông lên hệ thống đường giao thông hiện có, đảm bảo mối liên kết vùng, tạo thuận lợi lan tỏa, kết nối, phát triển kinh tế - xã hội đồng bộ trong khu vực.

Theo Phó Chủ tịch UBND TP Dương Đức Tuấn, Thủ đô Hà Nội là hạt nhân của Vùng Thủ đô, đồng thời cũng là trung tâm của vùng đồng bằng Bắc Bộ. Việc thiết lập quy hoạch vùng vành đai hết sức có ý nghĩa để đồng bộ hóa hệ thống cao tốc, tạo động lực cho cả Bắc Bộ.

“Thủ đô Hà Nội hiện nay có 6 cao tốc hướng tâm đi vào xuyên tâm, đồng thời khu vực Vành đai 4 là trung tâm để kết nối phía Bắc, với cao tốc Bắc Nam phía Đông, kết nối với Vành đai 3, cho phép chúng ta hướng tới chỉnh thể của hệ thống cao tốc. Vì vậy, không chỉ có Thủ đô Hà Nội mà cả vùng Thủ đô và đồng bằng Bắc Bộ được hưởng các khả năng phát triển mới”, ông Tuấn khẳng định.

(Còn nữa)