Giải ngân vốn đầu tư công luôn là vấn đề “nóng” trong những năm gần đây. Từ nghị trường Quốc hội, chỉ đạo của Chính phủ, hoạt động của Hội đồng Nhân dân các tỉnh, thành phố đến thực tiễn đời sống luôn được cử tri quan tâm, theo dõi sát…

Về hạn chế - khó khăn, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết xuất hiện tình trạng một số địa phương e ngại trong xử lý các thủ tục liên quan đến đất đai, giải phóng mặt bằng, thủ tục đầu tư… gây ảnh hưởng đến tỉ lệ giải ngân đầu tư công.

Hầu hết các bộ, cơ quan trung ương và địa phương không phân bổ hết kế hoạch vốn theo đúng thời gian quy định. Tình trạng đề xuất điều chỉnh giảm kế hoạch có xu hướng tăng so với các năm trước đó, nhất là vốn ODA và vốn vay ưu đãi nước ngoài.

Theo báo cáo, tỉ lệ giải ngân đầu tư công tính đến ngày 30/9 ước đạt hơn 51,3% so với kế hoạch; Số vốn giải ngân của chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội là hơn 49.470 tỉ đồng, đạt 38,4% kế hoạch.

Ủy ban Tài chính - Ngân sách Quốc hội đánh giá tỉ lệ giải ngân đầu tư công trong 9 tháng đầu năm 2023 có cải thiện so với các năm trước. Về số tuyệt đối, cao hơn 110.000 tỉ đồng so với cùng kỳ năm 2022.

Tuy nhiên, kết quả cụ thể cho thấy tiến độ giải ngân vốn đầu tư công của một số bộ, ngành, địa phương còn chậm.

Bên cạnh các cơ quan trung ương và địa phương có tỉ lệ giải ngân khá cao. Có tới 42 bộ, cơ quan trung ương và 26 địa phương có tỉ lệ giải ngân dưới mức trung bình cả nước (51,38% kế hoạch Thủ tướng giao).

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách Quốc hội Lê Quang Mạnh

Ủy ban Tài chính - Ngân sách Quốc hội cho rằng Chính phủ cần có giải pháp quyết liệt để thúc đẩy tiến độ giải ngân đầu tư công đạt kế hoạch đề ra.

Về nhu cầu, dự kiến nguồn vốn đầu tư công năm 2024 là hơn 769.265 tỉ đồng. Số vốn ngân sách dự kiến cân đối được trong năm 2024 là hơn 677.348 tỉ đồng, trong đó vốn ngân sách trung ương 245.000 tỉ đồng, vốn ngân sách địa phương 432.348 tỉ đồng; Đáp ứng được hơn 88% nhu cầu vốn của các bộ, cơ quan trung ương và địa phương.

Trước đó, Thủ tướng Phạm Minh Chính ký Công điện yêu cầu các Bộ, ngành, địa phương đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công những tháng cuối năm 2023.

Thủ tướng Chính phủ yêu cầu các Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, cơ quan khác ở trung ương, Chủ tịch Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và đề nghị các đồng chí Bí thư Tỉnh ủy, Thành ủy, Chủ tịch Hội đồng Nhân dân, Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đề cao trách nhiệm, tập trung chỉ đạo, lãnh đạo, điều hành triển khai thực hiện quyết liệt hơn nữa, đồng bộ, kịp thời, hiệu quả hơn các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm…

Thủ tướng Phạm Minh Chính

Các bộ, cơ quan trung ương và địa phương đẩy mạnh phân bổ, triển khai thực hiện và giải ngân vốn đầu tư công, nguồn vốn Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, 3 Chương trình mục tiêu quốc gia; Đẩy nhanh tiến độ triển khai các công trình, dự án đầu tư công trọng điểm, quan trọng quốc gia, đường cao tốc, công trình trọng điểm, liên vùng, dự án có tác động lan tỏa...

Các đơn vị quyết liệt, chủ động xử lý, tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn một cách kịp thời, hiệu quả theo chức năng, nhiệm vụ được giao; thực hiện cơ chế phân công, giao trách nhiệm, phối hợp rõ ràng, cụ thể về thẩm quyền, trách nhiệm giữa các cơ quan, đơn vị trong việc hoàn thiện thủ tục đầu tư dự án.

Thủ tướng yêu cầu tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong giải ngân vốn đầu tư công; tập trung đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng, tiến độ thi công, tháo gỡ các khó khăn vướng mắc về đất đai, tài nguyên...; Có chế tài xử lý nghiêm theo quy định pháp luật các chủ đầu tư, Ban quản lý dự án, tổ chức, cá nhân cố tình gây khó khăn, cản trở, làm chậm tiến độ giao vốn, thực hiện và giải ngân vốn đầu tư công.

Thậm chí, các đơn vị cần thay thế kịp thời những cán bộ, công chức, viên chức yếu kém về năng lực, trì trệ, gây nhũng nhiễu, phiền hà, kiên quyết xử lý các hành vi tiêu cực, tham nhũng trong quản lý đầu tư công…

Các địa phương tập trung tháo gỡ khó khăn liên quan đến cấp phép mỏ, khai thác nguyên vật liệu đá, cát, đất, phục vụ các dự án; Công bố giá các loại vật liệu xây dựng phổ biến trên địa bàn theo thẩm quyền và quy định của pháp luật; Thường xuyên kiểm tra, rà soát, quản lý chặt chẽ giá vật liệu xây dựng; chỉ đạo các cơ quan, đơn vị trực thuộc thường xuyên theo dõi, bám sát diễn biến thị trường xây dựng để kịp thời cập nhật, công bố giá vật liệu xây dựng theo quy định của pháp luật…

Thủ tướng yêu cầu thực hiện tạm ứng, thu hồi tạm ứng, nghiệm thu, thanh toán vốn đầu tư theo đúng quy định và ngay khi có khối lượng; Chủ động rà soát điều chuyển vốn theo thẩm quyền giữa các dự án chậm giải ngân sang các dự án có khả năng giải ngân tốt hơn, có nhu cầu bổ sung vốn để thực hiện theo quy định.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với Bộ Tài chính theo dõi sát tiến độ thực hiện giải ngân của các bộ, cơ quan trung ương và địa phương, kịp thời báo cáo Thủ tướng Chính phủ hằng tháng để ban hành các giải pháp điều hành linh hoạt, sát với tình hình thực tiễn nhằm hoàn thành mục tiêu giải ngân vốn đầu tư công năm 2023; đồng thời thông báo trên các phương tiện thông tin đại chúng kết quả giải ngân hằng tháng của các bộ, ngành, địa phương.

Bộ Tài chính chỉ đạo Kho bạc Nhà nước kịp thời thực hiện thanh toán khối lượng hoàn thành, đẩy mạnh thanh toán qua dịch vụ công trực tuyến của Kho bạc Nhà nước nhằm tiết kiệm thời gian, chi phí đi lại của các chủ đầu tư, công khai minh bạch quá trình xử lý hồ sơ tại cơ quan kiểm soát thanh toán; Chỉ đạo các đơn vị chức năng bảo đảm nguồn thanh toán cho các dự án. Bộ Tài chính phối hợp với nhà tài trợ, các cơ quan, đơn vị liên quan kịp thời xử lý các vướng mắc về thanh, quyết toán, đàm phán, ký kết hiệp định, rút vốn từ nhà tài trợ.

Thảo luận tại Kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XV, đại biểu Nguyễn Đại Thắng (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Hưng Yên) chia sẻ: 9 tháng năm 2023 với sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị, có 10/15 chỉ tiêu đạt và vượt mục tiêu Quốc hội đề ra. Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được, tình hình kinh tế - xã hội nước ta còn nhiều khó khăn, thách thức.

Đại biểu Nguyễn Đại Thắng (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Hưng Yên)

Đại biểu cho rằng, 3 động lực tăng trưởng đều chưa đạt kỳ vọng.

Đại biểu đề nghị Chính phủ tiếp tục chỉ đạo các Bộ, ngành, địa phương có giải pháp quyết liệt hơn nữa tháo gỡ những khó khăn, nhất là trong công tác giải phóng mặt bằng để đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công.

Ông Thắng cũng đề nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ, ngành liên quan có giải pháp về bố trí nguồn ngân sách để lập dự án đầu tư bảo đảm khi được bố trí vốn, việc triển khai được thuận lợi.

Theo đại biểu đoàn Hưng Yên, Chính phủ cần tiếp tục chỉ đạo các Bộ, ngành, địa phương quyết liệt tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong việc triển khai cung ứng, ổn định giá vật liệu xây dựng cho các dự án.

"Việc công bố giá vật liệu xây dựng cần phải kịp thời sát với giá thị trường ở thời điểm công bố, nhất là các dự án giao thông đường bộ trọng điểm", ông Thắng nói.

Cùng với đó, đại biểu cũng đề nghị Chính phủ có giải pháp để sớm tháo gỡ khó khăn trong triển khai thực hiện dự án bất động sản; có cơ chế chính sách khuyến khích phát triển phân khúc nhà ở vừa túi tiền để bảo đảm thanh khoản tốt, giải quyết được nhu cầu chỗ ở thực và đang thiếu nguồn cung ở các đô thị lớn.

Bên cạnh đó, đại biểu cũng đề nghị Quốc hội, Chính phủ sớm nghiên cứu các chính sách và giải pháp đột phá, đồng bộ tương ứng với các quốc gia trong khu vực và trên thế giới; cần sớm ban hành một nghị quyết riêng để thí điểm các chính sách ưu đãi cụ thể về thuế, đất đai, tín dụng, thủ tục hành chính để thúc đẩy sản xuất, kinh doanh.

Còn theo đại biểu Lê Hữu Trí (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Khánh Hòa), thời gian qua, công tác đầu tư công theo kế hoạch trung hạn đã được Quốc hội và Chính phủ quyết liệt chỉ đạo triển khai có trọng tâm, trọng điểm.

Nhiều dự án, công trình trọng điểm, quan trọng của đất nước được triển khai và hoàn thành, mang lại hiệu quả tích cực.

Đại biểu đánh giá, đầu tư công ngày càng thể hiện rõ hơn vai trò dẫn dắt, thu hút các nguồn lực từ khu vực kinh tế ngoài Nhà nước, tạo động lực tăng trưởng kinh tế. Đồng thời, Quốc hội, Chính phủ đã kịp thời sửa đổi, bổ sung các cơ chế, chính sách, quy định của pháp luật về đầu tư công, góp phần tháo gỡ khó khăn, vướng mắc mà thực tiễn đặt ra và tạo khung pháp lý cho những vấn đề mới phát sinh.

Tuy nhiên, đại biểu Lê Hữu Trí cho rằng, trên tổng thể thì công tác đầu tư công vẫn còn nhiều bất cập, hạn chế, nhất là trong khâu tổ chức thực hiện từ xây dựng kế hoạch, xác định mục tiêu, công tác chuẩn bị, phân bổ nguồn lực giải phóng mặt bằng, triển khai thi công và giải ngân.

Bên cạnh đó, trình tự, thủ tục trong đầu tư công cũng như các quy định của pháp luật về đất đai, môi trường, đấu thầu, chi ngân sách còn nhiều vướng mắc và trong nhiều trường hợp là điểm nghẽn, làm chậm công tác giải phóng mặt bằng, tiến độ thi công và giải ngân các dự án, công trình cần được sớm tháo gỡ.

Đại biểu Lê Hữu Trí (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Khánh Hòa)

Nguồn vốn đầu tư còn phân tán, nhiều chương trình chưa ưu tiên tập trung tối đa nguồn lực để đầu tư phát triển nhanh và đồng bộ các công trình hạ tầng chiến lược trọng điểm, quan trọng của quốc gia, đường cao tốc, đường ven biển, đường liên vùng nhằm tạo tính liên kết, tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội, nhất là ở khu vực Trung Bộ và Tây Nam Bộ.

Cùng với đó, việc thực hiện chủ trương lấy đầu tư công, dẫn dắt thu hút nguồn lực đầu tư khu vực ngoài Nhà nước và đầu tư theo phương thức đối tác công tư chưa thực sự mang lại hiệu quả.

Đặc biệt, kỷ cương, kỷ luật trong đầu tư công chưa nghiêm, chưa trở thành nề nếp, còn phụ thuộc vào tính quyết liệt của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ.

Chính vì vậy, đối với công tác này đại biểu cho rằng cần tổng kết, đánh giá, phân tích, xác định rõ nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế không những diễn ra trong năm 2023 mà kéo dài từ nhiều năm trước.

Việc xác định rõ đâu là nguyên nhân đích thực dẫn đến tồn tại, hạn chế kéo dài để có giải pháp hiệu quả hơn nhằm bảo đảm đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án đầu tư công; nhất là công trình trọng điểm quốc gia để phát huy vai trò của đầu tư công là động lực dẫn dắt, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nhất là trong bối cảnh hiện nay khi mà tổng cầu của thế giới và trong nước sẽ giảm.

Theo đại biểu, một yêu cầu hiện nay trong đầu tư công là chỉ đạo triển khai các giải pháp thúc đẩy nhanh tiến độ giải ngân.

Đại biểu đại biểu Lê Hữu Trí cho rằng, vấn đề quan trọng là việc đầu tư phải đúng mục tiêu, từng công trình dự án phải phát huy hiệu quả và bảo đảm chất lượng, tránh tình trạng áp lực giải ngân bằng mọi giá.

Điều này càng có ý nghĩa khi mà nguồn lực có hạn, trong khi nhu cầu đầu tư cơ sở hạ tầng kinh tế kỹ thuật xã hội là rất lớn để đất nước phát triển theo kịp với các nước trong khu vực.

Đồng thời, Chính phủ cũng cần có cơ chế kiểm soát chặt chẽ nhằm bảo đảm công tác đầu tư công đúng mục đích, đạt hiệu quả, ngăn chặn tình trạng lợi dụng để trục lợi, tham nhũng và gây lãng phí nguồn lực của đất nước.

(Còn nữa)