Với những lợi thế mà Vành đai 4 - Vùng Thủ đô mang lại, Hà Nội và các địa phương liên quan đang nỗ lực, quyết tâm chuẩn bị mọi điều kiện để phối hợp triển khai dự án khi được Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư tại kỳ họp thứ 3 này. Trên dưới một lòng, chính quyền thành phố, cùng các tầng lớp Nhân dân Thủ đô quyết tâm tranh thủ thời cơ, phát huy lợi thế để bứt phá khi cửa ngõ Thủ đô mở rộng...

Với vai trò là hạt nhân trung tâm của vùng Thủ đô, trung tâm vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, thời gian qua, Hà Nội phát triển mạng lưới kết cấu hạ tầng giao thông khung của vùng Thủ đô để vận chuyển hành khách, hàng hóa thông thương nội vùng và liên vùng. Trong đó phải kể đến 7 tuyến cao tốc hướng tâm của vùng Thủ đô đã được đầu tư hình thành, bao gồm: Hà Nội - Lào Cai; Hòa Lạc - Hòa Bình; Hà Nội - Thái Nguyên; Hà Nội - Hải Phòng; Cầu Giẽ - Ninh Bình; Đại lộ Thăng Long; Nội Bài - Bắc Ninh, cũng như cải tạo, mở rộng sân bay quốc tế Nội Bài…

Bên cạnh các trục hành lang kinh tế theo các trục hướng tâm như đã nêu thì quy hoạch vùng Thủ đô cũng đã xác định 2 tuyến đường giao thông vành đai liên kết vùng (Vành đai 4 và Vành đai 5) có vai trò liên kết toàn bộ các trục hướng tâm, phân bổ theo các hướng của vùng Thủ đô.

Để sớm triển khai đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô với chiều dài khoảng 98km đi qua 14 quận, huyện thuộc 3 tỉnh, thành, Hà Nội đã chủ động tổ chức nghiên cứu rà soát quy hoạch, phương án đầu tư.

Trên cơ sở rà soát, thành phố đề nghị Bộ Giao thông vận tải và các tỉnh Hưng Yên, Bắc Ninh, Vĩnh Phúc, Bắc Giang là những tỉnh liên quan có ý kiến đóng góp để thống nhất một số quan điểm trình Thủ tướng như: Triển khai dự án theo hình thức hỗn hợp đầu tư công, phương thức PPP, loại hợp đồng BOT; Thành phố Hà Nội chủ trì phối hợp cùng các địa phương có tuyến đi qua tổ chức nghiên cứu, triển khai đầu tư toàn tuyến; Bổ sung quy hoạch thành phần đường cao tốc đi trên cao; Các địa phương có tuyến đi qua chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện giải phóng mặt bằng theo các dự án riêng trên địa bàn.

Về cơ cấu nguồn vốn, Hà Nội dự kiến đề xuất Trung ương hỗ trợ kinh phí giải phóng mặt bằng khoảng 25.000 tỷ đồng cho 3 địa phương Hà Nội, Hưng Yên, Bắc Ninh. Các địa phương có tuyến đi qua ưu tiên bố trí vốn ngân sách tham gia một phần kinh phí đầu tư xây dựng phần đường dưới thấp (dự kiến 50.000 tỷ đồng/3 địa phương).

Toàn bộ kinh phí còn lại (ngoài phần kinh phí Trung ương và địa phương cân đối bố trí khoảng 50%) là phần vốn của nhà đầu tư BOT (khoảng 50%).

Đến nay, sau nhiều lần rà soát, quy hoạch đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô đã được điều chỉnh, cập nhật cho phù hợp với yêu cầu phát triển mới và bảo đảm hiệu quả đầu tư.

Dự án được chia làm 3 dự án thành phần: Dự án số 1 là giải phóng mặt bằng do các địa phương triển khai thực hiện bằng nguồn vốn ngân sách trung ương và địa phương (trên 24.000 tỷ đồng); Dự án số 2, xây dựng hệ thống đường đô thị, đường song hành do các địa phương triển khai thực hiện bằng nguồn vốn ngân sách địa phương (hơn 9.300 tỷ đồng); Dự án số 3, đầu tư hệ thống đường cao tốc toàn tuyến theo hình thức PPP (đối tác công tư), khoảng 61.405 tỷ đồng.

Vốn Nhà nước tham gia tại dự án chiếm 55%, vốn huy động từ nhà đầu tư chiếm 42%, chi phí lãi vay khoảng 1,5%.

Để hoàn vốn dự án PPP, tuyến đường cao tốc Vành đai 4 được triển khai hệ thống thống thu phí, công nghệ ITS (điều hành, giám sát giao thông minh) và trạm dừng nghỉ. Mức phí BOT của tuyến đường được thu theo giai đoạn, với giai đoạn 2024 - 2026 xe ô tô dưới 9 chỗ là 1.700 đồng/km; Giai đoạn 2027 - 2029 là 1.900 đồng/km. Thời gian thu được đề xuất dài nhất là 21 năm.

Mới đây, tại kỳ họp thứ 5 (kỳ họp chuyên đề) của HĐND TP Hà Nội khóa XVI đã thống nhất mức chi hơn 23.500 tỷ đồng làm 58,2km đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô. Trong đó, giai đoạn 2021-2025 là 19.477 tỷ đồng; Giai đoạn 2026-2030 là 4.047 tỷ đồng.

Thạc sĩ quản lý đô thị Phan Trường Thành nhận định: “Với quy mô và tổng mức đầu tư rất lớn, dự án Vành đai 4 - Vùng Thủ đô cần có một hành lang cơ chế đặc thù, đặc biệt, coi như một khoản “đầu tư chính sách” mới có thể đảm bảo tính khả thi, tiến độ cũng như hiệu quả”.

Theo ông Thành, Quốc hội có thể xem xét, cho phép tách dự án thành các dự án thành phần độc lập, tương ứng với những loại nguồn vốn, hình thức đầu tư, tính đặc thù để đảm bảo việc triển khai thực hiện các dự án được thuận lợi, hiệu quả.

Cụ thể, nên tách thành 3 dự án thành phần chính gồm: Thứ nhất, giải phóng mặt bằng (GPMB), do các địa phương triển khai thực hiện bằng nguồn vốn ngân sách Trung ương và địa phương. Thứ hai, xây dựng hệ thống đường đô thị, đường song hành, cũng giao cho các địa phương thực hiện bằng nguồn vốn ngân sách địa phương. Thứ ba, đầu tư hệ thống đường cao tốc toàn tuyến và tuyến nối đi trùng đường cao tốc Nội Bài - Hạ Long, thực hiện theo hình thức đối tác công tư (PPP). Riêng đối với dự án thành phần thứ ba nên giao cho UBND TP Hà Nội làm cơ quan Nhà nước có thẩm quyền tổ chức triển khai thực hiện toàn tuyến.

Để tránh tối đa mọi vướng mắc trong khâu GPMB, Quốc hội cũng nên nghiên cứu, cho phép áp dụng chi linh hoạt giữa vốn ngân sách Trung ương và địa phương cho công tác GPMB. Thủ tướng Chính phủ chủ động quyết định việc phân cấp cho UBND cấp tỉnh của địa phương có đủ năng lực, kinh nghiệm quản lý và có đề xuất làm cơ quan chủ quản thực hiện các đoạn tuyến đường đô thị song hành với Vành đai 4 cũng như khâu GPMB.

Cùng với đó, Quốc hội yêu cầu tạo điều kiện cho các nhà thầu thi công không phải thực hiện thủ tục xin cấp phép khai thác mỏ khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường. Nhà thầu thi công có trách nhiệm đánh giá tác động môi trường, quản lý, giám sát việc khai thác, sử dụng mỏ khoáng sản; nộp thuế, phí và thực hiện các nghĩa vụ bảo vệ, cải tạo, phục hồi môi trường theo quy định của pháp luật.

Về phía các địa phương, UBND TP Hà Nội, tỉnh Hưng Yên, Bắc Ninh có thể được áp dụng cơ chế chỉ định thầu đối với các gói thầu sử dụng nguồn vốn đầu tư công. Đặc biệt, Quốc hội và Chính phủ có thể cho phép thực hiện các giải pháp triển khai đồng thời nhiều loại thủ tục để rút ngắn thời gian thẩm định, hoàn thiện hồ sơ về chủ trương chuyển đổi mục đích sử dụng đất; Thẩm định, phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường; Thẩm tra, phê duyệt khung chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; Thẩm định, phê duyệt dự án đầu tư; Các công việc thực hiện công tác GPMB; Khảo sát, lập thiết kế kỹ thuật, dự toán và lựa chọn nhà thầu; Các công việc khác có liên quan để đảm bảo tiến độ triển khai dự án và các dự án thành phần.

Biết được thông tin, tuyến đường Vành đai 4 sẽ đi qua địa phận huyện Sóc Sơn, chị Nguyễn Thị Thương (ở xã Mai Đình, huyện Sóc Sơn, Hà Nội) vô cùng phấn khởi: "Nếu hạ tầng giao thông phát triển thì sẽ kéo theo giao thương, buôn bán, người dân ngoại thành di chuyển vào các khu trung tâm cũng thuận tiện hơn, rút ngắn khoảng cách giữa nội thành và ngoại thành.

Hơn nữa, theo như tôi tìm hiểu thì những nơi đường Vành đai 4 đi qua chủ yếu là đất ruộng, làng xã nghèo, khi tuyến đường được triển khai, phát triển đồng bộ về đường xá, ánh sáng, đèn cao áp, các đường gom. Nếu được như thế sẽ làm thay đổi bộ mặt khu vực này".

Người dân huyện Thường Tín cũng đánh giá đây là công trình rất lớn về quy mô và tổng mức đầu tư từ trước đến nay của Hà Nội sẽ tạo thuận lợi cho sự phát triển của các quận, huyện ngoại thành.

Trong bối cảnh Thường Tín đang phấn đấu thành quận của Thủ đô với du lịch và dịch vụ là mũi nhọn nên công trình Vành đai 4 sẽ thúc đẩy sự phát triển du lịch làng nghề của Thường Tín với các tỉnh lân cận của Thủ đô.

Bà Nguyễn Thị Mến (ở xã Vân Tảo, huyện Thường Tín, Hà Nội) cho rằng, khi công trình Vành đai 4 được triển khai, người dân Thường Tín đều mong muốn đây sẽ là cơ hội để địa phương phát triển kinh tế và du lịch làng nghề xứng tầm với những thế mạnh vốn có.

“Tôi rất quan tâm, theo dõi các thông tin liên quan đến tuyến đường Vành đai 4 này. Thường Tín là “đất danh hương, đất trăm nghề”. Nếu dự án có đi qua khu vực làng nghề có tỷ trọng kinh tế cao, tiềm năng phát triển du lịch thì tốt quá. Có đường mới thì du lịch làng nghề sẽ có cơ hội phát triển mới, đời sống, kinh tế của người dân cũng sẽ được nâng lên. Quan trọng hơn là tình trạng ùn tắc giao thông những dịp nghỉ lễ sẽ được giảm tải”, bà Mến bày tỏ.

Không chỉ người dân Hà Nội mà người dân các tỉnh lân cận có đường vành đai 4 đi qua cũng đang mong ngóng tuyến đường này.

Chị Nguyễn Thu Phương (ở huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh) cho rằng, việc đầu tư hoàn thành dự án đường Vành đai 4 là hết sức cần thiết và cấp bách, là động lực thúc đẩy sự phát triển về mọi mặt kinh tế - xã hội. Với việc kết nối nhiều cụm công nghiệp, khu đô thị, tỉnh, thành phố, tuyến đường giúp giao thương trong nội bộ Vùng Thủ đô trở nên dễ dàng hơn. Một hành lang kinh tế rộng khắp sẽ mở ra, lấp đầy khoảng trống về địa lý, góp phần giảm tình trạng ùn tắc giao thông, là một trong những tuyến đường cực kỳ quan trọng đối với sự phát triển của Hà Nội và các tỉnh lân cận như Bắc Ninh.

“Nếu dự án đường Vành đai 4 được triển khai thì việc đi lại của chúng tôi sẽ thuận tiện hơn, các luồng phương tiện có thể di chuyển theo nhiều hướng để đến trung tâm thành phố Hà Nội, đi từ Bắc Ninh đến Hà Nội mà không xung đột với luồng phương tiện di chuyển trong trung tâm của đô thị. Công việc buôn bán của người dân từ đó cũng có nhiều thuận lợi hơn. Vì vậy, người dân Bắc Ninh rất mong ngóng tuyến đường này”, chị Nguyễn Thu Phương chia sẻ.

Chị Nguyễn Thị Minh Nguyện - Bí thư Huyện đoàn Thanh Oai kỳ vọng, tin tưởng tuyến đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô sẽ tạo nên bước đột phá chiến lược trong sự phát triển của TP Hà Nội nói chung, cho huyện Thanh Oai nói riêng.

“Huyện Thanh Oai có rất nhiều làng nghề như nón lá làng Chuông, tương Cự Đà, giò chả Ước Lễ... Gần chục năm trở lại đây, các khu công nghiệp mở ra thu hút nhiều lao động địa phương.

Do vị trí chỉ cách trung tâm Hà Nội không xa nên huyện Thanh Oai có nhiều tiềm năng phát triển theo hướng đô thị hóa nhanh chóng. Hiện nay, thành phố Hà Nội đang triển khai xây dựng nhiều dự án trên địa bàn huyện như: Trục đường phát triển phía Nam với các khu đô thị như Mỹ Hưng, Thanh Hà A, Thanh Hà B... Nếu thêm dự án đường Vành đai 4 thì cơ hội phát triển kinh tế của huyện Thanh Oai sẽ được thúc đẩy mạnh mẽ”, chị Minh Nguyện chia sẻ.

Không chỉ người dân, các doanh nghiệp, đơn vị vận tải cũng chờ đợi việc xây dựng hệ thống Vành đai 4 sẽ khiến giao thông được rút ngắn khoảng cách cũng như giảm lưu lượng giao thông tới các vùng lân cận; Từ đó, nâng cao chất lượng phục vụ, giảm bớt thời gian khi lưu thông qua Hà Nội.

Chị Nguyễn Thị Thơm, chủ một doanh nghiệp tại huyện Thanh Oai cũng bày tỏ phấn khởi khi nghe thông tin dự án đường Vành đai 4 sắp được triển khai. Theo chị Thơm, dự án mở ra cơ hội để người dân vùng ngoại thành không chỉ thuận lợi trong việc giao thương, buôn bán, phát triển du lịch làng nghề mà còn thuận tiện trong việc đi lại từ vùng ven Hà Nội vào khu vực trung tâm.

Với tầm quan trọng của Vành đai 4 và sự mong mỏi của người dân, công tác triển khai dự án tới đây cần quyết tâm rất lớn cùng các biện pháp mạnh mẽ từ phía Quốc hội, Chính phủ và các Bộ, ngành, địa phương liên quan để đảm bảo dự án được triển khai đồng bộ, hiệu quả; Sớm hình thành tuyến vành đai liên kết vùng; Tạo "sức bật" mới cho Vùng Thủ đô Hà Nội...