Hiện nay, bên cạnh giải pháp về quy hoạch, xây dựng hạ tầng, việc tập trung phát triển "giao thông xanh", giao thông thông minh ở Thủ đô Hà Nội đang là xu thế tất yếu. Điều này sẽ khuyến khích người dân tiếp cận nhiều hơn với giao thông công cộng, góp phần giải nhiều bài toán khó về ùn tắc, môi trường...

Nhân kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954-10/10/2024), Hà Nội chính thức đưa đoạn trên cao đường sắt Nhổn - ga Hà Nội vào vận hành. Tuyến đường sắt đô thị Metro Nhổn - Ga Hà Nội dài 12,5 km với tổng mức đầu tư 34.826 tỷ đồng từ nguồn vốn ODA. Trong đó, đoạn trên cao (Nhổn - Cầu Giấy) dài 8,5 km và đoạn đi ngầm (Cầu Giấy - ga Hà Nội) dài 4 km. Theo MRB, tuyến đường sắt đô thị Nhổn - ga Hà Nội là tuyến đường hướng tâm, chạy từ khu vực ven Thủ đô vào sâu trong nội thành, khi khai thác sẽ giúp giao thông Hà Nội giảm được áp lực phương tiện, ùn tắc, giảm áp lực cho các tuyến buýt cùng lộ trình. Đây là minh chức cho thành quả của Thủ đô đổi mới, hướng tới xanh hoá, hiện đại hoá.

Theo lộ trình chuyển đổi năng lượng xanh của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, Chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí carbon và khí metan của ngành giao thông vận tải, từ năm 2025, tất cả xe buýt thay thế, đầu tư mới phải là xe sử dụng điện, năng lượng xanh. Giai đoạn đến năm 2050, tất cả xe buýt sử dụng điện, năng lượng xanh.

Xe buýt CNG là phương tiện sử dụng nhiên liệu sạch, thân thiện với môi trường.

Hà Nội là một trong những địa phương đi đầu trong chuyển đổi năng lượng xanh ngành giao thông vận tải. Sở Giao thông Vận tải Hà Nội cho biết, Hà Nội hiện là địa phương có nhiều loại hình vận tải hành khách công cộng thân thiện với môi trường đang được khai thác nhất trên cả nước, gồm xe buýt CNG và buýt điện; taxi điện; đường sắt đô thị; xe điện hai bánh và xe đạp công cộng.

Hiện tại, Hà Nội có 132 tuyến buýt trợ giá với hơn 2.000 xe buýt, trong đó có 277 xe điện và xe sử dụng nhiên liệu sạch CNG, chiếm 13,6% tổng số phương tiện. Tỷ lệ "xanh hóa" phương tiện giao thông này là sự cố gắng, nỗ lực của cả doanh nghiệp và thành phố.

Trên địa bàn thành phố cũng có 8 đơn vị tham gia thí điểm hoạt động xe điện bốn bánh với 223 phương tiện, hoạt động khu vực phố cổ Hà Nội, hồ Hoàn Kiếm, hồ Tây, Làng cổ Đường Lâm, khu vực chùa Hương và Cảng hàng không quốc tế Nội Bài, phục vụ chủ yếu mục đích tham quan du lịch và nhu cầu đi lại của cán bộ, nhân viên trong khu vực nội Cảng hàng không quốc tế Nội Bài.

Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Dương Đức Tuấn cho biết, thành phố định hướng chuyển đổi các phương tiện xanh, sạch. Trong đó, giai đoạn 2025 - 2030, toàn bộ xe buýt được đầu tư mới, hoặc thay thế xe cũ phải sử dụng năng lượng xanh; thị phần của vận tải công cộng tại Hà Nội phải đạt từ 45% - 50%.

Đến năm 2030, tỷ lệ phương tiện sử dụng điện, năng lượng xanh đạt tối thiểu 50%; 100% xe taxi thay thế, đầu tư mới sử dụng điện, năng lượng xanh. Đến năm 2050, 100% xe buýt, xe taxi sử dụng điện, năng lượng xanh.

Được coi là chìa khóa, giải pháp tối ưu giải quyết vấn đề ô nhiễm đô thị và quá tải hạ tầng giao thông, xây dựng giao thông xanh, phương tiện thân thiện với môi trường đã và đang là mục tiêu không chỉ của TP Hà Nội mà của toàn xã hội. Với việc triển khai nhiều loại hình giao thông mới, Hà Nội đang từng bước thực hiện "xanh hóa" phương tiện giao thông công cộng.

Đẩy mạnh khâu đột phá về kết cấu hạ tầng theo định hướng của Kết luận số 80-KL/TW của Bộ Chính trị, Luật Thủ đô (sửa đổi) đã quy định nhiều cơ chế, chính sách ưu tiên quy hoạch, xây dựng hệ thống đường sắt đô thị, chuyển đổi giao thông xanh.

Theo đó, thành phố đề ra phương hướng "phát triển hệ thống giao thông công cộng tích hợp gắn với lộ trình, cơ chế, chính sách đột phá đối với chuyển đổi giao thông xanh". Đây cũng là giải pháp được thành phố triển khai thời gian qua nhằm "xanh hóa" hệ thống giao thông công cộng.

Xe đạp công cộng Hà Nội nằm trong dự án "Xe đạp đô thị" được UBND thành phố Hà Nội giao cho Sở Giao thông Vận tải và Tập đoàn Trí Nam thực hiện.

Để bảo đảm cơ chế, chính sách hoàn thiện mục tiêu này, Luật Thủ đô (sửa đổi) đã chỉnh lý lại quy định theo hướng HĐND thành phố quyết định chính sách hỗ trợ tổ chức, cá nhân thực hiện chuyển đổi phương tiện giao thông từ sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang sử dụng năng lượng sạch; quy định các biện pháp hạn chế sử dụng phương tiện giao thông phát thải gây ô nhiễm môi trường.

Bên cạnh đó, thành phố hỗ trợ đầu tư phát triển hạ tầng giao thông sử dụng năng lượng sạch để có thể chủ động, linh hoạt áp dụng các giải pháp phù hợp với khả năng nguồn lực và yêu cầu của tình hình thực tế.

Đồng thời, giao HĐND thành phố quy định các biện pháp hạn chế phương tiện giao thông phát thải gây ô nhiễm môi trường nhằm cải thiện chất lượng không khí và các biện pháp cần thiết kèm theo để bảo đảm phát triển bền vững.

Các quy định này nhằm hạn chế các hoạt động gây ô nhiễm môi trường, từng bước cải thiện và bảo đảm thực hiện nghiêm túc các tiêu chuẩn, quy chuẩn về môi trường trên địa bàn thành phố.

Giao thông xanh sử dụng các phương tiện giao thông hạn chế thải khí CO2 và những loại khí thải độc hại khác ra môi trường. Giao thông xanh sử dụng sức người, năng lượng tái tạo, điện, khí thiên nhiên nén... Việc sử dụng xe đạp, xe máy, ô tô điện, xe chạy bằng khí nén CNG; xe sử dụng năng lượng mặt trời, năng lượng gió… chính là tham gia giao thông xanh.

Ở Hà Nội, trong khi ùn tắc giao thông và ô nhiễm không khí đang diễn biến phức tạp do lượng xe cá nhân gia tăng mất kiểm soát, gây quá tải hạ tầng, đe dọa môi trường, giao thông xanh vẫn còn khá mới mẻ. Đa số người dân không có thói quen đi bộ, đi xe đạp hay sử dụng phương tiện công cộng, mà vẫn lệ thuộc rất lớn vào xe cá nhân, đặc biệt là xe máy.

Trong bối cảnh đó, việc phát triển các loại hình giao thông xanh thay thế dần xe cơ giới không chỉ là lựa chọn cho hiện tại mà còn cho cả tương lai của Thủ đô. Nhìn ra thế giới có thể thấy, nhiều nơi đã phát triển mạnh mẽ giao thông xanh.

Ví dụ như Hà Lan được coi là vương quốc xe đạp. Quảng Châu (Trung Quốc) đã cấm hoàn toàn xe máy, người dân sử dụng phương tiện vận tải hành khách công cộng là chính. Nhật Bản, Hàn Quốc đã phổ biến mô hình xe đạp cho thuê với giá rẻ, tiện lợi ở nhiều thành phố. Nhiều nước phát triển đang dần thay thế ô tô sử dụng xăng bằng ô tô điện, pin mặt trời…

Xe buýt Vinbus thân thiện với môi trường.

Bắt nhịp với xu thế đó, Hà Nội đã nỗ lực hết sức trong những năm qua và đạt được những thành tựu ban đầu vô cùng ý nghĩa. Đó là sự xuất hiện của tuyến đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông; 10 tuyến xe buýt điện, 4 tuyến buýt sử dụng xe chạy bằng khí nén CNG. Tổng Công ty Vận tải Hà Nội cũng đã ký kết thỏa thuận hợp tác, cung cấp khí nén với một doanh nghiệp của Nga, chuẩn bị cho nhiều tuyến buýt “sạch” khác ra đời.

Cùng với đó Hà Nội đã cấp phép hoạt động cho hàng nghìn xe taxi điện; đưa xe đạp, xe đạp điện công cộng vào phục vụ nhu cầu đi lại của người dân tại một số quận nội thành. Năm 2024, tuyến đường sắt đô thị số 3, đoạn Nhổn - Cầu Giấy cũng sẽ đi vào vận hành.

Lãnh đạo Sở Giao thông vận tải Hà Nội nói: “Có thể khẳng định, dù còn nhiều khó khăn thách thức, Hà Nội đã đi đúng hướng trên con đường chuyển đổi phương thức vận tải hành khách công cộng. Việc sử dụng phương tiện xanh trong vận tải hành khách công cộng không chỉ góp phần rất tích cực bảo vệ môi trường mà còn tạo nên sức hút mạnh mẽ với người dân, dần thay đổi thói quen sử dụng xe cá nhân, chuyển sang tàu điện, xe buýt...”.

Anh Nguyễn Minh Hà (quận Hoàng Mai, hà Nội) cho biết: “Tàu điện có lợi thế chạy rất nhanh, xe buýt, taxi điện thì vẫn bị ảnh hưởng ít nhiều bởi tắc đường. Tuy nhiên, điểm chung của các loại hình này là sạch sẽ, văn minh, tạo cảm giác dễ chịu hơn hẳn tàu xe chạy bằng xăng, dầu. Bản thân tôi cũng đã chuyển sang đi xe buýt từ khi có xe buýt điện”.

Thạc sĩ Quản lý đô thị Phan Trường Thành phân tích, với xe buýt điện, taxi và xe đạp điện công cộng, kết nối với đường sắt đô thị sẽ được mở rộng hơn, thuận tiện và hiện đại hơn rất nhiều. Các loại hình vận tải hành khách công cộng sử dụng nhiên liệu sạch không chỉ bổ trợ cho nhau về tính kết nối, vận chuyển mà còn đang cùng góp phần hình thành một hệ sinh thái của giao thông xanh.

Để xây dựng được một Hà Nội văn minh, hiện đại, đáng sống với giao thông xanh, nguồn lực đầu tiên cần đến là chính sách. Thực vậy, các vấn đề như hạn chế xe cá nhân, đầu tư cho vận tải công cộng; phát triển xe chạy bằng nhiên liệu sạch; phổ biến xe đạp hay khuyến khích người dân đi bộ đều cần có chính sách rõ ràng, cụ thể và phù hợp.

Thành phố cần tăng thêm nhiều ưu đãi để thúc đẩy các doanh nghiệp kinh doanh vận tải hành khách công cộng hướng tới sử dụng xe buýt chạy bằng khí thiên nhiên, điện. Song song với đó là các biện pháp hạn chế xe cá nhân lưu thông để hướng người dân đến với phương tiện công cộng, vừa bảo đảm hiệu quả kinh tế, vừa hạn chế tối đa trở ngại cho vận tải hành khách công cộng khi lưu thông trên đường.

Việc hiện đại hoá, tăng cường tiện ích trong sử dụng giao thông công cộng cũng rất quan trọng. TP Hà Nội hiện đang áp dụng thí điểm thẻ vé liên thông đi xe buýt với hành khách đi lại bằng vé lượt, vé tháng 1 tuyến và vé tháng liên tuyến trên 14 tuyến buýt: Tuyến buýt nhanh BRT; 02; 08; 21; 32; 58; 64; 65; 74; 103; 142; 143; 146; 157; 159; E01; E02; E03; E04; E05; E06; E07; E08; E09 sử dụng vé điện tử.

Chuyên gia giao thông Vũ Hoàng Chung cho rằng, đưa thẻ vé điện tử liên thông vào thí điểm trên một số tuyến xe buýt là bước ngoặt quan trọng đối với hệ thống vận tải hành khách công cộng của Hà Nội. Tuy nhiên để thẻ vé thực sự liên thông, còn cần rất nhiều nỗ lực và thời gian.

Là người thường xuyên sử dụng xe buýt, anh Vũ Việt Quang (quận Đống Đa, Hà Nội) chia sẻ: "Thay vì phải dùng tiền mặt, việc sử dụng vé điện tử tạo nhiều thuận lợi hơn. Điều này sẽ giúp việc mua bán vé xe buýt được dễ dàng, nhanh chóng".

Chị Trịnh Thị Hà (Thanh Xuân, Hà Nội) tấm sự: "Tôi cảm giác như mình đang đi tàu điện. Tới điểm chỉ cần mua đồng xu thay cho việc lên xe mới mua vé, sau đó tới trạm kiểm soát để đi lên chiếc xe buýt mình di chuyển, rất nhanh chóng. Ban đầu chưa quen nhưng khi được nhân viên hướng dẫn cách sử dụng thẻ vé điện tử, giờ tôi đã thao tác thuần thục, thấy tiện lợi hơn nhiều".

Giám đốc Sở Giao thông vận tải Hà Nội Nguyễn Phi Thường.

Giám đốc Sở Giao thông vận tải Hà Nội Nguyễn Phi Thường cho biết, hệ thống vé điện tử liên thông cho giao thông công cộng được thành phố Hà Nội thí điểm là tiền đề tiến tới việc không sử dụng nhân viên phục vụ trên các phương tiện vận chuyển công cộng; từng bước hình thành thói quen cho hành khách trong việc sử dụng hệ thống thanh toán tự động và hạn chế sử dụng tiền mặt.

Thẻ vé điện tử là một trong những giải pháp quan trọng nhằm hướng tới thành phố thông minh, đem lại nhiều lợi ích cho người tham gia giao thông công cộng. Ngoài việc thực hiện bán vé và soát vé nhanh chóng, thuận tiện, hệ thống này còn đáp ứng các yêu cầu quản lý điều hành mạng lưới tuyến, cho phép tạo ra cơ chế vé linh hoạt để thu hút người dân sử dụng dịch vụ cho vận tải hành khách công cộng.

Bên cạnh đó, Chính phủ và chính quyền thành phố cần có thêm nhiều chính sách khuyến khích nguồn lực xã hội nhằm đầu tư cho đường sắt đô thị cũng như phát triển các loại hình phương tiện xanh khác.

Thấy gì từ mô hình giao thông công cộng lý tưởng tại Đức? Nhắc đến nước Đức, mọi người đều nghĩ tới một quốc gia phát triển chú trọng đặc biệt đến sự tiến bộ và hiện đại. Không chỉ trong lĩnh vực công nghiệp và kinh tế, mà giao thông công cộng ở Đức được coi là một lĩnh vực phát triển hàng đầu thế giới, cả về tính hiệu quả và tiện nghi. Với một hệ thống đa dạng, kết nối thông minh và được quản lý chặt chẽ, giao thông công cộng ở Đức tạo ra một môi trường sống thân thiện và tiện ích cho người dân. Mới đây, tạp chí Time out của Anh đã xếp hạng giao thông thành phố Berlin nói riêng là "quán quân" trong danh sách những khu vực có giao thông công cộng tốt nhất thế giới và Đức nói chung là một yếu tố quốc gia có tính cạnh tranh cao khi phát triển không ngừng mạng lưới giao thông công cộng. Sở dĩ hệ thống giao thông công cộng ở Đức được đánh giá như vậy là nhờ sự kết nối liên vùng đồng bộ và hoạt động uyển chuyển, đặc biệt giữa các thành phố lớn như Berlin, Munich (Muenchen), Hamburg và Cologne (Koeln)... Các tuyến đường sắt, tàu điện ngầm và xe buýt được thiết kế hợp lý, đảm bảo người dân dễ dàng di chuyển từ nơi này đến nơi khác. Điểm đáng chú ý trong hệ thống giao thông công cộng ở Đức là tính chính xác và đáng tin cậy. Tàu điện ngầm và tàu hỏa thường xuất phát đúng giờ và thời gian hành khách chờ đợi được giảm thiểu tối đa. Bên cạnh đó, các ứng dụng di động và website cung cấp thông tin thời gian thực về lịch trình và tình trạng hoạt động của các phương tiện giao thông, giúp người dùng lựa chọn phương tiện phù hợp nhất cho hành trình của mình. Đức đang là một trong những quốc gia tiên phong trong việc thúc đẩy sử dụng giao thông công cộng nhằm giảm thiểu ô nhiễm môi trường và giữ gìn sức khỏe của cộng đồng. Xe điện, tàu điện và xe buýt sử dụng năng lượng tái tạo đang ngày càng phổ biến. Hiện Đức cũng đang dần thay thế hệ thống tàu nhanh (ICE, IC và EC) chạy bằng hydro. Tháng 8/2022, Đức đã khai trương tuyến đường sắt chạy hoàn toàn bằng hydro với 14 đoàn tàu thế hệ mới, tốc độ tối đa 140km/h, khí thải gần như bằng 0. Hệ thống tàu điện ngầm (U-Bahn) phát triển nhanh và được nhiều người dân lựa chọn di chuyển hàng ngày. Giao thông công cộng là một thuật ngữ rộng mà ở đó bao gồm cả tàu điện ngầm (U-Bahn), tàu điện nổi (S-Bahn), xe buýt, tàu điện (tram)... và thậm chí cả phà. Tuy nhiên, U-Bahn, S-Bahn là những phương tiện phổ biến nhất. U-Bahn là tàu điện ngầm mà hầu như chỉ có ở các thành phố lớn như Berlin, Munich, Hamburg và Frankfurt… Đây cũng là phương tiện được lựa chọn cho việc di chuyển trong thành phố. Trong khi tàu điện nhanh S-Bahn là một hệ thống tàu điện hoạt động trong và ngoài thành phố, kết nối các khu vực vùng lân cận. Điều này giúp người dân di chuyển từ ngoại ô vào trung tâm thành phố một cách nhanh chóng và tiết kiệm thời gian. Việc đi lại và mua vé cho các phương tiện này vô cùng thuận tiện và hợp lý. Ngoài các loại vé như vé năm, vé tháng, vé ngày, mua một vé lẻ theo vùng cũng có thể đi được tất cả các phương tiện trên trong vòng 2 giờ đồng hồ. Theo kết quả cuộc khảo sát, việc tích hợp tác phương tiện vào một loại vé là một cách tính toán hết sức hợp lý và tiết kiệm cho người tiêu dùng. Chỉ riêng vé tàu hỏa (của Công ty đường sắt Deutsche Bahn - DB phát hành), phương tiện kết nối toàn bộ nước Đức và cả các quốc gia lân cận, không thuộc cách tính toán trên. Hệ thống tàu hỏa DB (gồm ICE, IC và EC) được bán vé trên từng chặng cụ thể với giá cả phụ thuộc vào từng thời điểm. Đây cũng được coi là một trong những mạng lưới tàu hỏa hiện đại và phát triển nhất trên thế giới. Cũng nhờ sự thuận tiện này, chính sách khuyến khích sử dụng giao thông công cộng đã trở thành một yếu tố quan trọng trong cuộc sống hằng ngày của người dân Đức. Họ nhận thức được ảnh hưởng tích cực của việc giảm thiểu xe cá nhân và cách sử dụng phương tiện công cộng giúp giảm ùn tắc giao thông và tiết kiệm năng lượng. Ngoài ra, các gói khuyến mãi và giảm giá cho người sử dụng thẻ giao thông công cộng cũng làm tăng hấp dẫn của việc lựa chọn giao thông công cộng hơn là sử dụng xe cá nhân. Kể từ tháng 6/2023, Bộ Giao thông vận tải Đức đã ban hành loại vé tháng đa năng "Deutschlandticket" với giá 49 euro (53,08 USD)/tháng, cho phép hành khách sử dụng tất cả các phương tiện giao thông công cộng ở bất kỳ nơi nào trên lãnh thổ nước Đức từ tàu nhanh DB. Việc phát hành vé 49 euro đã khuyến khích mọi người giảm đi ô tô cá nhân để ủng hộ và tham gia các hình thức đi lại thân thiện môi trường hơn. Giờ đây, người dùng có thể mua vé 49 euro ở dạng thẻ nhựa hoặc đăng ký ứng dụng kỹ thuật số, và hủy theo tháng khi không có nhu cầu. Bộ trưởng Giao thông vận tải Đức Volker Wissing từng nhận định rằng vé đa năng "Deutschlandticket" không chỉ góp phần giảm thiểu ô nhiễm khí thải, mà còn giúp người dân đối phó với cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt đang ngày càng leo thang. Ông nêu rõ: "Sáng kiến mới này là cải cách giao thông công cộng lớn nhất trong lịch sử nước Đức, nó sẽ giúp nhiều người giảm tới 50% chi phí đi lại hàng tháng". Chia sẻ quan điểm trên, Thủ tướng Đức Olaf Scholz nhấn mạnh, tấm thẻ giao thông đa năng mới là một trong những giải pháp ưu đãi thân thiện, giá cả phải chăng. Điều này khiến giao thông công cộng trở nên hấp dẫn hơn, từ đó giúp nước Đức đạt được các mục tiêu lâu dài về khí hậu.

(Còn nữa)