Đầu tư dàn trải, nợ đọng xây dựng lớn

Là người chất vấn đầu tiên, đại biểu Phạm Đình Cúc (Bà Rịa - Vũng Tàu) cho biết trong thời gian vừa qua, việc giao kế hoạch đầu tư vốn ngân sách Nhà nước hàng năm chậm, dẫn đến giải ngân chậm, giảm hiệu quả nguồn vốn. Đại biểu đề nghị cho biết nguyên nhân và trách nhiệm của Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH-ĐT) về vấn đề này.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, về sử dụng hiệu quả vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước. Thời gian trước đây, do hệ thống pháp luật quản lý chưa được chặt chẽ nên hiệu quả của quản lý và sử dụng đầu tư công chưa được đảm bảo, từ đó dẫn đến đầu tư dàn trải, nợ đọng xây dựng cơ bản lớn, các dự án phê duyệt vượt quá khả năng thu xếp vốn rất lớn, thường trước đây gấp 3 lần so với khả năng thu xếp vốn. Đó là một thực tế diễn ra trong thời gian dài vừa qua. Để khắc phục được tình trạng này thì Luật đầu tư công đã được ban hành và để giảm đi giữa đầu tư dàn trải với những quy trình từ chọn lựa dự án đến phê duyệt dự án, đến thẩm định dự án đã được chặt chẽ hơn để kiểm soát các dự án và tránh dàn trải, tránh nợ đọng xây dựng cơ bản cũng như hiệu quả của nó.

Trong thực tế vừa qua, thực hiện các luật này trên thực tế Bộ theo dõi vẫn còn có những dự án đang được bố trí không được tập trung và vấn đề này do nhu cầu của chúng ta rất lớn, nhu cầu về đầu tư phát triển của từng ngành, từng địa phương trong 5 năm rất lớn, nhưng khả năng thu xếp vốn thấp hơn. Do vậy, việc bố trí, phân bổ của các bộ, ngành và địa phương do yêu cầu phát triển, do nhiệm vụ của mình thì cũng bố trí chưa được tập trung.

Về giải pháp để khắc phục, Bộ trưởng Dũng xin kiến nghị, thứ nhất, tiếp tục triển khai đồng bộ các chủ trương và định hướng về tái cơ cấu đầu tư. Đây cũng là một trọng tâm theo nghị quyết của Quốc hội và của Trung ương. Thứ hai, các cấp, các ngành phải thực hiện nghiêm túc các quy định của pháp luật về đầu tư công, từ khâu chọn lọc dự án, đến thẩm định, phê duyệt và các thủ tục, trình tự phải thực hiện nghiêm túc. Triển khai đồng bộ các quy định này và hoàn thiện về các tiêu chuẩn, định mức về xây dựng. Hiện nay đang còn một số các tiêu chuẩn, định mức xây dựng của một số ngành cũng chưa được xây dựng nên việc xây dựng tổng mức đầu tư của các dự án chưa sát với dự án thực tế thì cũng dẫn đến giảm hiệu quả của nó.

Thứ ba, nâng cao chất lượng về công tác quy hoạch, phát triển kinh tế - xã hội, các đại biểu đều biết, Bộ đã trình dự án Luật quy hoạch vừa qua cũng thấy được công tác quy hoạch có một ảnh hưởng rất lớn đến việc quyết định đầu tư cũng như hiệu quả của đầu tư.Thứ tư, tăng cường công tác kiểm toán, kiểm tra, thanh tra và giám sát đối với tất cả các khâu để đảm bảo các quyết định lựa chọn đầu tư cũng như bố trí vốn phải phù hợp với tình hình thực tế phát triển cũng như khả năng thu xếp vốn của từng dự án và phải đủ để hoàn thiện được dự án mà không làm cho kéo dài và làm cho không phát huy được hiệu quả của dự án.

Về việc giao vốn hàng năm, hiện nay vẫn đang còn chậm là trách nhiệm của Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Việc giao vốn hàng năm và 5 năm đã được quy định rõ trong Luật đầu tư công. Đây là năm đầu tiên thực hiện Luật đầu tư công. Với các mục tiêu mà luật đưa ra là kiểm soát chặt chẽ các dự án và theo đó thì các quy trình sẽ được thiết kế nhiều hơn và chặt chẽ hơn, các bước, các cơ quan tham gia cũng được lồng ghép nhiều hơn, để đạt được mục tiêu đó thì thủ tục cũng phức tạp hơn. Do vậy, việc thực hiện các thủ tục mới theo luật mới của các bộ, ngành địa phương cũng còn lúng túng trong thời gian đầu thực hiện luật.

Thứ hai, việc hướng dẫn của các bộ, ngành, trong đó có trách nhiệm của Bộ Kế hoạch và Đầu tư là cũng chưa kịp thời và cũng còn chậm, còn có các cách hiểu khác nhau, điều này thuộc trách nhiệm của Trung ương mà trong đó có Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Từ nhu cầu lớn, khả năng thu xếp cân đối vốn hạn chế, mất cân đối như vậy nên việc co kéo cũng như là điều chỉnh các phương án khác nhau thì dẫn đến việc giao vốn chậm hơn so với thực tế, từ đó cũng có ảnh hưởng một phần đến giải ngân chậm và cũng ảnh hưởng đến hiệu quả của dự án.

“Về trách nhiệm của Bộ Kế hoạch và Đầu tư thì ở đây có một câu chuyện, chúng tôi xin nhận trách là chưa cương quyết, còn nể nang đối với yêu cầu bộ, ngành, địa phương thực hiện nghiêm túc các quy định của Luật đầu tư công cũng như các nghị quyết của Quốc hội và chỉ đạo của Chính phủ, vì chúng tôi cũng thấy khó khăn của các địa phương, nhu cầu của các địa phương là rất lớn nhưng khả năng bố trí chưa phù hợp, nên các phương án làm đi làm lại nhưng chất lượng chưa được tốt, phải điều chỉnh đi điều chỉnh lại. Chúng tôi cũng chưa thực sự nghiêm túc và còn nể nang chia sẻ những khó khăn của các bộ, ngành, địa phương nhiều hơn. Chúng tôi cũng xin nhận trách nhiệm đó và cũng xin hứa với Quốc hội sẽ làm sao vẫn phải thực hiện nghiêm túc Luật đầu tư công nhưng cũng tạo mọi điều kiện thuận lợi cho các bộ, ngành, địa phương thực hiện nhiệm vụ của mình”, Bộ trưởng Dũng thẳng thắn nhìn nhận trách nhiệm của minh.

Về ý kiến thứ hai của đại biểu Trần Hoàng Ngân đoàn Thành phố Hồ Chí Minh, về các dự án đầu tư nước ngoài, chúng ta đã thu hút đầu tư nước ngoài đến nay gần 30 năm, năm nay chúng ta đang kỷ niệm 30 năm ngày ban hành Luật đầu tư, vai trò, vị trí và đóng góp của đầu tư nước ngoài trong nền kinh tế của chúng ta rất rõ, đó là về vốn đầu tư, đó là về công nghệ, về thị trường, về đóng góp ngân sách, đó là về lao động, từ đó thúc đẩy sự phát triển kinh tế trong nước của chúng ta. Bộ mặt của nền kinh tế, các đô thị, các cơ sở hạ tầng, kể cả trong xuất khẩu hiện nay là có sự đóng góp rất lớn của FDI.

Đại biểu Trần Hoàng Ngân (TP Hồ Chí Minh) đặt câu hỏi chất vấn Bộ trưởng về lĩnh vực thu hút vốn đầu tư nước ngoài. Trong gần 30 năm qua kể từ khi chúng ta có Luật đầu tư nước ngoài, Việt Nam chúng ta đã thu hút được 23,000 dự án đầu tư với vốn giải ngân thực hiện trên 160 tỷ USD. Khu vực có vốn đầu tư nước ngoài đã có những đóng góp nhất định cho sự phát triển kinh tế mà cụ thể là đóng góp 18% cho GDP, 23% cho tổng vốn đầu tư xã hội, 50% giá trị sản xuất công nghiệp và 70% là kim ngạch xuất khẩu.

“Tuy nhiên, lĩnh vực này còn nhiều tồn tại: ô nhiễm môi trường, trốn thuế, chuyển giá, chuyển giao công nghệ còn khiêm tốn, chủ yếu gia công, công nghiệp phụ trợ chưa phát triển. Vậy, Chính phủ sẽ có những giải pháp đồng bộ như thế nào để khắc phục được những tồn tại nêu trên nhưng vẫn thu hút được nhà đầu tư nước ngoài với công nghệ tiên tiến, hiện đại và thân thiện với môi trường”, ông Ngân cho biết.

Ngoài ra, ông Ngân cũng đặt câu hỏi về lĩnh vực thứ hai, ngành nông nghiệp nước ta còn rất nhiều tiềm năng và lợi thế, nhưng tổng vốn đầu tư xã hội dành cho lĩnh vực nông nghiệp còn rất khiêm tốn, chỉ ở mức 5,5% so với tổng vốn đầu tư nhưng nông nghiệp vẫn đóng góp 18% cho GDP. Đặc biệt, khu vực này rất cần vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, nhưng hiện nay việc thu hút chỉ chiếm tỷ lệ khoảng 1 - 2%. “Giải pháp của Chính phủ là gì để tiếp tục thu hút được vốn đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực nông nghiệp với công nghệ cao, nông nghiệp tiên tiến và đáp ứng được yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa nền nông nghiệp Việt Nam”, ông Ngân chia sẻ.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch & Đầu tư cho biết “Đại biểu Trần Hoàng Ngân nói vẫn còn những mục tiêu của chúng ta đặt ra nhưng chưa đạt được, đó là một số dự án công nghệ không phải là công nghệ cao, còn có sự chuyển giá. Một số dự án trong lĩnh vực công nghiệp còn nặng về gia công, sử dụng nhiều lao động, nhiều năng lượng, nhiều nguyên vật liệu đầu vào của chúng ta, một số dự án còn gây ô nhiễm môi trường, đó là một số hạn chế của đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, không phải vì những hạn chế này mà chúng ta không tiếp tục khuyến khích thu hút đầu tư nước ngoài. Chúng ta khẳng định trong tổng đầu tư của toàn xã hội trong các giai đoạn sắp tới, trong khi đầu tư của nhà nước đang còn khó khăn, hạn hẹp như vậy thì chúng ta phải dựa vào đầu tư nước ngoài, đầu tư của tư nhân, đầu tư của xã hội”.

Bộ trưởng Dũng cho biết, chính sách định hướng vẫn phải tiếp tục thu hút đầu tư nước ngoài nhưng hướng đến các ngành công nghệ cao, công nghệ mới thân thiện với môi trường, ít sử dụng tài nguyên, ít sử dụng năng lượng và ít sử dụng lao động nhất. Đó cũng là lợi thế nhưng không vì nó mà lãng phí mà cần hướng đến môi trường, không tập trung vào những lĩnh vực gia công cũng như có những chính sách để chống chuyển giá của nước ngoài và khuyến khích chuyển giao công nghệ. Ngày mai (15/6), Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng tiếp tục trả lời chất vấn của đại biểu vào phiên buổi sáng.

Phương Thu