Giữ gìn nét văn hóa của chợ- Bài cuối: Ứng xử văn minh, xây dựng không gian văn hóa

>> Giữ gìn nét văn hóa của chợ
Bài 4: Xây dựng tình thân ái

Chị Yến (Thanh Xuân, Hà Nội) kể về việc rút kinh nghiệm khi đi chợ của mình với niềm ngậm ngùi và tiếc nuối. Sau khi mẹ chồng mất, chị phải kiêm việc chợ búa bếp núc cho cả nhà. Hoàn cảnh gia đình lúc đó khó khăn, phải căn cơ từng đồng nên chị đi chợ với tâm thế như thể tất cả các bà bán hàng đều nhăm nhăm móc túi mình. Đến chợ chị luôn đề cao cảnh giác, nói to quát to, săm xoi từng mớ rau miếng thịt xem có bị cân điêu cân thiếu, bắt nạt bắt chẹt, đẩy cho hàng cũ, hàng xấu không?

Đôi khi chỉ vì tính nhầm, cân đuối một chút mà chị và người bán hàng cãi vã giằng co nhau rất lâu. Có khi về nhà, đi làm rồi, chợt nhớ ra mình “hớ” điều gì đó ở chợ, chị ấm ức hậm hực cả ngày, đến hôm sau lại đem ra để đôi co với người bán hàng. Cứ như thế, lúc nào chị cũng thấy mỏi mệt và ức chế. Những người bán hàng ở chợ nhìn chị cũng chẳng có chút thiện cảm nào. Chính bởi vậy mà chị Yến đã rất cẩn thận nhưng có khi vẫn mua phải rau già, giò chả ế để từ hôm trước. Đó là bởi “ghét thái độ” của chị nên những đồ không ngon người ta toàn đẩy cho chị.

Sau này, khi điều kiện kinh tế khá hơn, chị Yến không phải quá tiết kiệm nữa, công việc cũng bận rộn hơn, chị không còn thời gian để mà quá kĩ lưỡng. Chính lúc ấy chị nhận thấy cuộc sống của mình không phải tủn mủn “con cá lá rau” nữa mà mọi người nhìn chị dễ chịu hơn. Có đồ ngon, đồ sạch họ đều để phần. Có khi chị đi chợ chẳng mang tiền, mua chịu, quên vài tháng chẳng ai nhắc. Chị Yến nghiệm ra không phải mình giàu mà được trọng vọng. Đi chợ ai cũng có tiền và nhưng điều quan trọng là thái độ, tình cảm, sự đối đãi giữa kẻ mua, người bán với nhau như thế nào.

Có thể sự tỉ mẩn kĩ lưỡng sẽ giúp bạn tiết kiệm được vài ngàn đồng, hả hê vì sự sành sỏi chẳng ai bắt nạt được của mình, yên tâm hơn về bữa cơm đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm nhưng bạn có bao giờ nghĩ mình sẽ mất cái gì không? Mất đi sự thảnh thơi, mất đi sự tin tưởng người khác, mất đi cả sự chan hòa ấm áp thân thiện với những người xung quanh. Những thứ đó, vài ngàn đồng mặc cả mỏi mồm mới giảm giá được liệu có xứng đáng?

Thời hiện đại, siêu thị và các cửa hàng tiện ích nở rộ khắp nơi. Giá cả được niêm yết, không gian sạch sẽ thoáng mát thu hút người tiêu dùng, chợ truyền thống bị thu hẹp thị phần. Thói quen mua sắm của người Hà Nội cũng dần thay đổi. Mớ rau, con cá, lạng thịt, nhánh tỏi và thậm chí cả quả ớt, chút rau sống, bìa đậu phụ có thể chạy ra ngõ là mua được nhưng họ vẫn thích vào siêu thị cho yên tâm. Điều gì níu chân người mua? Hẳn là giá cả và vệ sinh an toàn thực phẩm. Còn điều quan trọng nữa, đó là tình cảm, chữ tín giữa người mua và người bán.

Chắc chắn người đi chợ nào cũng có những mối quen, người bán hàng quen. Khi cảm nhận được sự thật thà, vui vẻ của người bán, khi nhận thấy thực phẩm, hàng hóa tươi ngon, đủ độ tin tưởng thì khách sẽ quay lại nhiều lần, có khi nhất quyết mua món khác nếu người bán hàng quen nghỉ chứ không mua hàng bên cạnh. Sự gian dối và sử dụng “tiểu xảo” khi bán hàng chỉ có thể lừa được người mua một lần nhưng sẽ khiến họ “cạch mặt”, chẳng bao giờ quay lại nữa.

Đó là điều khiến những người bán hàng thời hiện đại nên suy nghĩ và cân nhắc để có sự thay đổi, điều chỉnh phù hợp. Nếu cứ coi chợ là chốn xô bồ, giữ lối ăn nói, hành xử “chợ búa” thì chính người bán hàng tự tiêu diệt mình trong thời buổi “trăm người bán, vạn người mua”. Khách hàng có nhiều lựa chọn nên muốn được tôn trọng và sự thoải mái khi mua hàng.

Nhiều người nhầm lẫn giữa trình độ và văn hóa. Người ta cho rằng ít học thì ăn nói, cư xử không cần văn hóa. Trình độ cần phải có điều kiện, được học hành bài bản, được công nhận bằng giấy tờ văn bản. Văn hóa là những giá trị nội tại, tự bản thân mỗi người đều có thể bồi đắp, rèn giũa và thực hành mỗi ngày. Thực tế cho thấy, những người bán hàng thông minh và thành công là người có văn hóa, ứng xử văn minh.

Người bán, người mua giao tiếp với nhau cũng là đang thực hành lối ứng xử văn hóa. Lối ứng xử ấy chỉ luôn luôn có lợi cho cả đôi bên vì thế rất cần phát huy để chợ cũng là một không gian văn hóa, là góc nhớ trong tâm hồn mỗi người.

Cẩm Tú