Cải tiến chữ tiếng Việt: Phê phán nhưng vẫn học theo chữ để chế giễu là khiếm nhã

Liên quan đến đề xuất cải tiến chữ tiếng Việt, phóng viên báo Tuổi trẻ Thủ đô đã có phỏng vấn PGS.TS. Phạm Văn Hảo, Phó Tổng biên tập Tạp chí Ngôn ngữ và Đời sống của Hội ngôn ngữ học Việt Nam về vấn đề này.

- Tôi cho rằng chuyện đề xuất vấn đề nào đó của PGS.TS. Bùi Hiền trong ngành là bình thường. PGS.TS. Bùi Hiền đưa ra cải cách tiếng chữ viết tiếng Việt, tôi nghĩ ông yêu tiếng Việt, yêu nước là tốt không có vấn đề.

Vấn đề PGS.TS. Bùi Hiền đưa ra thì nó mới chỉ là ở góc độ cá nhân. Đề tài này bị phản ứng từ dư luận tôi thấy đó là bình thường. Chúng tôi làm trong nghề, đặc biệt là Văn phòng Hội Ngôn ngữ học Việt Nam là phải có ý kiến chính thức nhưng chúng tôi chưa thấy có gì lớn nên chưa có ý kiến và chưa có chủ chương có một bài viết cẩn thận về vấn đề này. Đây chỉ mới là một nửa đề nghị của ông Hiền, ông có nói đến tháng 3/2018 ông sẽ trình bày nốt phần Nguyên âm (đề xuất này là phần Phụ âm). Tôi nghĩ là chúng ta cứ bình tĩnh và xem PGS.TS. Bùi Hiền tiếp tục trình bày trong Hội thảo tháng 3 tới đây.

-Thầy đánh giá đề xuất cải tiến chữ Tiếng Việt của PGS.TS. Bùi Hiền như thế nào?

- Ở đề xuất này tôi thấy có 2 vấn đề: Thứ nhất nội dung về mặt khoa học, âm và chữ có thỏa đáng, có khoa học không và Thứ 2 là vấn đề xã hội.

Theo tôi, Dự án muốn thành công thì phải mang tính thời sư nhưng đề nghị của PGS.TS. Bùi Hiền hoàn toàn không có tính thời sư. Hơn nữa, hệ thống mà PGS.TS Bùi Hiền đưa ra là không khả thi, chưa thực sự khoa học và không thực tiễn.

Về mặt xã hội, tiếng Việt và chữ viết tiếng Việt luôn vận động và phát triển qua thời kỳ khác nhau. Mỗi ngôn ngữ có chuyện riêng, khi ngôn ngữ vận động và chữ viết vận động thì nó có sự chênh nhau. PGS.TS. Hiền muốn về âm và chữ phải có sự tương ứng 1-1. Tuy nhiên, theo kinh nghiệm của các ngôn ngữ trên thế giới thì không phải ngôn ngữ nào cũng tương tứng 1-1.

Về căn cứ khoa học: Tiếng Việt trải qua nhiều thế kỷ có sự biến đổi là bình thường, làm cuộc cách mạng như đề xuất của PGS.TS. Bùi Hiền là không có căn cứ khoa học.

Vì thế đề xuất cải tiếng chữ tiếng Việt xét về hệ thống có vấn đề, về xã hội cũng không cần. Hậu quả xã hội của việc cải tiến mà PGS.TS. Bùi Hiền đưa ra nếu được chấp nhận sẽ là vô cùng khủng khiếp trong xã hội. Riêng chuyện làm lại chứng minh thư, làm sổ hộ khẩu, làm sổ địa bạ, tên đường phố… thì hàng triệu, hàng triệu thay đổi. Mà trong điều kiện như bây giờ thì chữ viết không có gì mắc mớ đến mức phải làm một cuộc cách mạng như thế.

Bên cạnh đó, trong hệ thống con chữ của PGS.TS. Bùi Hiền đưa ra thiếu tính hệ thống. Ví dụ như: chữ N đánh dấu phẩy trên thì có người nói rằng viết thế sẽ không nhanh bằng viết liền nét, thao tác phức tạp hơn nhiều…

- Đây là bài viết trong hội thảo khoa học Ngôn ngữ ở Việt Nam – Hội nhập và Phát triển đã được in thành sách. Khi đọc và duyệt bài viết này, thầy có thấy bất ngờ và có vấn đề gì không khi đưa bài viết này vào Hội thảo?

- Tôi không bất ngờ vì PGS.TS. Bùi Hiền đã đưa vấn đề này ra trước đó rồi. Tôi cũng đã bình luận là đề xuất này không không thực tế. Tuy nhiên, ý kiến của nhà khoa học phải tôn trọng và có phản biện. Chúng tôi đưa lên bài viết lên không có nghĩa là chúng tôi chấp nhận.

- Đề xuất cải tiến chữ tiếng Việt của thầy Hiền lấy ngôn ngữ Hà Nội làm chuẩn. Ý kiến thầy về vấn đề này như thế nào?

- Hiện nay, cái PGS.TS. Hiền lấy cơ sở tiếng Hà Nội để cải tiếng chữ tiếng Việt cũng không đúng. Nếu căn cứ theo ý của PGS.TS. Hiền mà cải tiến thì sẽ trở thành đại rối. Tôi chưa nói đến tính hợp lý nhưng thói quen sử dụng ngôn ngữ là quan trọng.

- Theo thầy chữ tiếng Việt đã đến lúc phải cải tiến chưa và cá nhân của thầy có ủng hộ việc thay đổi ngôn ngữ tiếng Việt không?

- Như tôi đã nói, tiếng Việt hiện nay không có vướng mắc gì lớn, không cản trở việc giao tiếp xã hội cho nên việc đề xuất này của PGS.TS. Bùi Hiền là ý kiến cá nhân và ra đời không đúng lúc.

Tôi xin nói là mọi ngôn ngữ đều phát triển, trong tiếng Việt cũng vậy. Chữ viết tự nó sẽ thay đổi, tự nó sẽ điều chỉnh đến một giai đoạn nào đó chúng ta mới phát hiện ra. Tiếng nói cũng thế, cũng tự nó phát triển và tự điều chỉnh. Vai trò của nhà nước và con người sử dụng thì chỉ hạn chế ở mức nào đó thôi.

- Nhiều người phê phán rất kịch liệt, họ cho rằng PGS.TS. Bùi Hiền bị điên, rửng mỡ… khi đưa ra đề xuất đó. Tuy nhiên, trên mạng xã hội, nhiều người đã học theo chữ cái của thầy Hiền để viết và chế nhạo. Thầy có muốn nhắn nhủ với bạn đọc về việc này không ?

- Tôi nghĩ là cái dư luận phê phán là họ thể hiện tâm lý một cách tự nhiên. Tuy nhiên đưa lên mạng xã hội để bình luận, để làm trò cười là bất nhã. Tôi phản đối chuyện này.

Với tư cách là người làm công tác nghiên cứu ngôn ngữ thì tôi thấy rằng, đúng là anh có thể phê phán nhưng nên phê phán theo hướng góp ý. Tôi thấy có những bài viết nêu ý kiến của một số nhà nghiên cứu ngôn ngữ thì phê phán của họ dựa trên luận cứ khoa học, tôi rất ủng hộ. Tôi cho rằng đó là những phê phán nghiêm chỉnh. Ngôn ngữ có nhiều lĩnh vực khác nhau, anh làm Ngữ pháp thì không thể giỏi về Từ vựng học, anh làm ở Phương ngữ học thì không thể hiểu hết về Từ vựng, về Ngữ pháp… vì nó rất rộng. Nên cách phản ứng của mọi người làm sao phù hợp, có văn hóa và làm sao chấp nhận được.

Xin cảm ơn thầy!