Hạ tầng trạm sạc xe điện Việt Nam: Cuộc đua không thể chậm bước

Bùng nổ xe điện và sức ép lên hạ tầng

Sự gia nhập mạnh mẽ của các mẫu xe điện phổ thông như VinFast VF e34, VF 5 hay VF 6 đã thổi luồng sinh khí mới vào thị trường ô tô Việt Nam. Tuy nhiên, làn sóng xe xanh này cũng đặt ra bài toán lớn cho hệ thống trạm sạc - yếu tố được xem như "mạch máu" của ngành công nghiệp EV.

Tính đến năm 2025, cả nước đã có hơn 150.000 cổng sạc, đây là một con số ấn tượng nếu đặt cạnh các nước trong khu vực. Thế nhưng, sự phân bổ vẫn còn mất cân đối rõ rệt: phần lớn tập trung ở các đô thị lớn hoặc dọc theo các trục quốc lộ chính, trong khi khu vực miền núi, nông thôn vẫn là những "vùng trắng" về hạ tầng.

Các “ông lớn” đang nắm thế chủ lực

VinFast & V-Green – Người khai phá tiên phong

Không thể phủ nhận, VinFast là nhân tố tiên phong khai phá hạ tầng xe điện tại Việt Nam. Doanh nghiệp này đã phủ sóng hơn 150.000 cổng sạc trên toàn quốc, đặc biệt là tại 63 tỉnh thành và dọc theo 125 tuyến quốc lộ, cao tốc.

Từ năm 2024, toàn bộ hệ thống này được chuyển giao cho công ty thành viên V-Green với mục tiêu trở thành "EVGO phiên bản Việt", chuyên vận hành và mở rộng mạng lưới sạc một cách chuyên nghiệp và độc lập.

EVN, PV Power và cuộc gia nhập của khối năng lượng

Không đứng ngoài cuộc, các doanh nghiệp năng lượng như EVN và PV Power cũng bắt đầu đẩy mạnh tham gia. PV Power lên kế hoạch xây dựng 1.000 trạm sạc đến năm 2035, trong khi EVN tích cực nghiên cứu các mô hình kinh doanh mới trong hệ sinh thái EV, chuẩn bị cho làn sóng gia nhập của nhiều thương hiệu xe điện ngoại quốc.

Bức tranh phân bổ địa lý: Rộng nhưng chưa đều

Hệ thống trạm sạc hiện tập trung nhiều nhất tại Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng và Hải Phòng - những trung tâm kinh tế lớn, nơi có nhu cầu di chuyển cao. Trạm sạc chủ yếu được lắp đặt tại bãi đỗ của chung cư, trung tâm thương mại, cây xăng và toà nhà văn phòng.

Trên các tuyến cao tốc như Bắc - Nam, mật độ trạm sạc trung bình đạt khoảng 50 - 70 km/trạm, đây là mức đủ để đáp ứng cho đa số mẫu xe điện hiện nay. Tuy nhiên, các khu vực xa trung tâm như Tây Bắc, Tây Nguyên hay vùng sâu miền Tây vẫn thiếu vắng trạm sạc, đặc biệt là với những dòng xe không thuộc hệ sinh thái VinFast.

Thực trạng vận hành: Chất lượng chưa đồng đều

Về mặt công nghệ, hệ thống trạm sạc nhanh (DC) của VinFast hiện có công suất từ 60kW đến 250kW, cho phép sạc 70 - 80% dung lượng pin chỉ trong khoảng 30 phút. Bên cạnh đó, trải nghiệm người dùng cũng được nâng cao nhờ nền tảng số hóa toàn diện, cho phép tra cứu vị trí, đặt lịch sạc và thanh toán trực tiếp qua ứng dụng trên điện thoại thông minh.

Tuy nhiên, thực tế triển khai cho thấy vẫn tồn tại nhiều thách thức trong vận hành. Một số trạm thường xuyên rơi vào tình trạng quá tải vào giờ cao điểm, ảnh hưởng đến khả năng phục vụ liên tục. Không ít điểm sạc chưa được bảo trì định kỳ, dẫn đến lỗi kỹ thuật như ngắt kết nối giữa chừng hoặc không nhận xe.

Đáng chú ý, sự thiếu đồng bộ trong tiêu chuẩn cổng sạc giữa các thương hiệu vẫn là một trở lực đáng kể. Khi ngày càng nhiều mẫu xe điện từ Trung Quốc, Hàn Quốc hay châu Âu gia nhập thị trường, việc không có một chuẩn sạc thống nhất có thể tạo ra rào cản lớn trong khả năng tương thích giữa xe và hạ tầng sạc – điều vốn rất cần thiết để xây dựng một hệ sinh thái xe điện hiệu quả và tiện lợi.

Những rào cản cần vượt qua

Chi phí đầu tư là một trong những thách thức lớn, mỗi trạm sạc nhanh có thể tiêu tốn từ 1 đến 3 tỷ đồng. Hạ tầng điện ở nhiều địa phương chưa đủ ổn định để đáp ứng nhu cầu cấp điện cho các trạm công suất cao.

Ngoài ra, chính sách hỗ trợ đầu tư trạm sạc hiện vẫn chưa rõ ràng, thiếu ưu đãi đủ hấp dẫn để thu hút doanh nghiệp tham gia. Việc chưa có bộ tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia cho trạm sạc cũng khiến quá trình mở rộng gặp nhiều khó khăn.

Gợi mở hướng đi cho tương lai

Để thúc đẩy hệ sinh thái trạm sạc phát triển đồng bộ với tốc độ tăng trưởng của xe điện, nhiều chuyên gia cho rằng cần nhanh chóng triển khai các chính sách hỗ trợ mang tính nền tảng.

Trước hết, việc xã hội hóa đầu tư nên được đặt làm trọng tâm, tạo điều kiện để các doanh nghiệp ngoài ngành năng lượng như bất động sản, bán lẻ, logistics... cùng tham gia vào chuỗi giá trị trạm sạc. Cách tiếp cận đa ngành này không chỉ tăng tốc độ phủ sóng hạ tầng mà còn giúp tích hợp trạm sạc vào các không gian tiện ích sẵn có như trung tâm thương mại, khu dân cư hay bãi đỗ xe văn phòng.

Song song đó, các chuyên gia kiến nghị Nhà nước xem xét miễn hoặc giảm thuế đất, thuế nhập khẩu thiết bị sạc, nhằm giảm áp lực chi phí ban đầu cho các nhà đầu tư, đặc biệt là với các trạm sạc nhanh - vốn đòi hỏi ngân sách xây dựng cao và yêu cầu kỹ thuật khắt khe.

Một điểm nghẽn quan trọng khác là thiếu tiêu chuẩn kỹ thuật thống nhất. Việc thiết lập một chuẩn sạc quốc gia được xem là cấp thiết để đảm bảo tính tương thích giữa các thương hiệu xe điện và hệ thống trạm sạc của các nhà vận hành khác nhau. Điều này không chỉ nâng cao trải nghiệm người dùng mà còn giúp thị trường EV tại Việt Nam phát triển theo hướng bền vững, minh bạch và có tính liên kết cao hơn.

Trạm sạc - Yếu tố sống còn của thị trường EV Việt Nam

Có thể nói, sự phát triển bền vững của ngành xe điện tại Việt Nam sẽ phụ thuộc phần lớn vào chất lượng và độ phủ của hệ thống trạm sạc. Nếu những điểm nghẽn về phân bổ, công suất và đồng bộ không được tháo gỡ kịp thời, thị trường xe điện có thể đối mặt với nguy cơ chững lại sau giai đoạn tăng trưởng nóng.

Từ phương tiện xanh đến một nền giao thông bền vững, con đường phía trước đòi hỏi không chỉ nỗ lực từ doanh nghiệp mà còn sự đồng hành của chính sách và hạ tầng - nơi mà trạm sạc chính là mắt xích trọng yếu không thể thiếu.