Canh cánh nỗi lo thực phẩm “bẩn”

Bài 1: Trồng rau hai luống, nuôi lợn hai chuồng

Theo báo cáo của Cục An toàn thực phẩm (ATTP), từ đầu năm đến nay, cơ quan chức năng đã tiến hành thanh tra, kiểm tra, hậu kiểm gần 159.000 cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm. Tổng số vi phạm là 31.138 với tổng số tiền phạt là hơn 19,3 tỷ đồng. Đặc biệt, Cục ATTP đã chuyển 6 vụ việc nghiêm trọng về ATTP sang cơ quan cảnh sát điều tra để làm rõ. Con số khủng khiếp trên không chỉ làm người tiêu dùng lo lắng mà còn là mối lo ngại đối với các cơ quan chức năng.

Cận cảnh chợ đầu mối rau, hải sản

4h sáng ngày 23/6, có mặt tại chợ đầu mối thủy sản Yên Sở, phóng biên báo Tuổi trẻ Thủ đô chứng kiến cận cảnh mua, bán ở đây diễn ra tấp nhập. Theo một thương lái ở chợ, trung bình mỗi ngày lượng cá giao dịch ở đây khoảng 60-70 tấn, với nhiều loại như: Cá trắm, trôi, chép, mè, rô phi... Nguồn cá ở đây không chỉ cấp cho khu vực Hà Nội mà còn được phân phối về nhiều tỉnh như: Thái Nguyên, Phú Thọ, Lào Cai, Yên Bái, Vĩnh Phúc, Nghệ An, Quảng Trị,...

Theo quan sát của phóng viên, tại cổng chính của chợ cá Yên Sở - nơi để xe buôn cá vào chợ, có tấm biển lưu ý: “Ra vào chợ cá Yên Sở phải có hồ sơ truy xuất nguồn gốc về thủy sản”. Cách cổng chợ chừng chục mét là trụ sở của chốt kiểm dịch động vật thủy sản liên ngành số 1 của thành phố. Theo quy định, các chủ xe hàng khi đến cổng chợ phải dừng lại, xuất trình giấy tờ chứng minh nguồn gốc cá.

Tuy nhiên, thực tế những chiếc xe chở cá ngoại tỉnh như: Hưng Yên, Phú Thọ, Hải Dương… khi vào chợ bị thu 40.000 đồng/lượt. Số tiền này, theo đơn vị quản lý chợ là để phục vụ điện, nước, vệ sinh chợ... Trong suốt thời gian cao điểm (từ 23 giờ đêm đến 5 giờ sáng), các xe ô tô chở cá chỉ thò tay qua cửa đưa tiền chợ, rồi lao vút qua bốt kiểm dịch, không dừng xuất trình giấy tờ nguồn gốc cá theo quy định. Khi phóng viên có mặt tại chợ, tòa nhà đặt chốt kiểm dịch tối đèn bên trong. Thi thoảng có bóng kiểm dịch viên đứng ngay bốt ở cổng nhưng xe cá vẫn thản nhiên lao vào.

Theo lời của một số chủ buôn và người dân thì ban quản lý làm việc ban ngày, ban đêm thì chỉ thỉnh thoảng kiểm tra bất chợt.

Chia tay chợ cá Yên Sở chúng tôi đến chợ rau Vân Trì (Đông Anh – Hà Nội). Ở đây hoạt động buôn bán diễn ra tấp nập không kém chợ cá Yên Sở. Mỗi đêm hàng trăm xe tải lớn, nhỏ chở rau, củ, quả vào chợ mà hầu như không có sự kiểm tra, kiểm soát của ban quản lý chợ. Một tiểu thương buôn nho đối diện chợ kể: “Hàng hóa ở đây ra vào tự do, sao phải lo?”.

Luật có như không

Theo ông Nguyễn Mạnh Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội tiêu chuẩn và bảo vệ người tiêu dùng (VINASTAS), mặc dù các văn bản pháp luật về an toàn thực phẩm khá đầy đủ nhưng các vụ vi phạm mỗi ngày một tăng, tiềm ẩn nhiều mối nguy hại. Chỉ đơn cử trong lĩnh vực chăn nuôi, ông Hùng cho biết, ngay từ khâu sản xuất, tình trạng sử dụng hóa chất bảo vệ thực vật, chất kích thích tăng trưởng, tăng trọng, thuốc kháng sinh ngoài danh mục đã diễn ra khá nhức nhối. Còn trong trồng trọt, vẫn tồn tại hiện tượng “trồng rau hai luống”. Thực tế, nhiều người đã nhập viên sau khi ăn cỗ đám ma, đám cưới, ăn trưa, tiệc tùng…

Theo báo cáo của Cục ATTP, từ đầu năm đến nay, Cục ATTP đã chuyển 6 vụ việc nghiêm trọng về ATTP sang cơ quan cảnh sát điều tra để làm rõ. Trong 6 vụ này, có 4 vụ khi cơ quan chức năng lấy mẫu thực phẩm phát hiện sản phẩm có hoạt chất chính không đạt 70% chất lượng theo công bố; 2 vụ nghi làm giả tài liệu khi làm thủ tục hành chính, trong đó có sản phẩm bảo vệ sức khỏe. 1.590 sản phẩm không bảo đảm ATTP bị thu hồi, chủ yếu là các sản phẩm bao gói sẵn, trong đó có sữa nhập khẩu, thực phẩm chức năng.

Tuy nhiên, có những con số còn khủng khiếp và đáng lo lắng hơn. Đó là mỗi năm bệnh ung thư khiến khoảng 70.000 người chết và hơn 200 ngàn ca phát hiện mới. Chưa ai dám khẳng định nguyên nhân chính gây ra căn bệnh quái ác này là gì nhưng nhiều người nghĩ tới chuyện thực phẩm không an toàn bởi chuyện nông dân “trồng rau hai luống, nuôi lợn hai chuồng” vẫn đang hiện hữu.

Nêu ý kiến về những sai phạm vệ sinh an toàn thực phẩm, Phó giáo sư, Tiến sỹ Lê Thị Hồng Hảo (Viện Kiểm nghiệm An toàn vệ sinh thực phẩm quốc gia) cho biết, thực phẩm đóng vai trò hết sức quan trọng trong sự tồn tại phát triển, cải thiện giống nòi nhưng đây cũng là mối lo ngại không chỉ với cơ quan chức năng mà còn đối với mọi người dân. Trong khi đó, thực hiện Nghị định 15/CP sẽ có khoảng 90% sản phẩm được tự công bố, 95% lô hàng thực phẩm nhập khẩu không phải kiểm tra Nnhà nước về an toàn thực phẩm. Do vậy, theo chuyên gia này, tất cả các nguồn lực sẽ được tập trung cho công tác hậu kiểm và các cơ quan quản lý thường xuyên tổ chức lấy mẫu để kiểm nghiệm, đánh giá chất lượng, nếu phát hiện thực phẩm không đảm bảo an toàn sẽ có biện pháp xử lý. Đặc biệt với những hành vi vi phạm chất lượng hàng hóa, nhất là những sản phẩm liên quan trực tiếp đến sức khỏe người tiêu dùng (như: Thực phẩm chức năng hỗ trợ điều trị ung thư làm từ bột than tre của Công ty Vinaca) cần xử lý nghiêm.

“Vì sức khỏe của toàn dân, bằng mọi cách các cơ quan chức năng cần có biện pháp phải chấm dứt chuyện “trồng rau hai luống, nuôi lợn hai chuồng”. Chúng ta phải nhìn nhận hành động này là cố ý gây hại chứ không phải do vô tình hay nhận thức kém. Vì vậy, khi phát hiện sai phạm, cần xử lý nghiêm, thậm chí là công bố danh tính các doanh nghiệp để người tiêu dùng biết và thực hiện quyền được lựa chọn của mình”, TS Hảo đề xuất.