Trưng bày chuyên đề “Hình tượng rồng trên bia Tiến sĩ”

Đây là sự kiện nằm trong chuỗi hoạt động hướng đến kỷ niệm 70 năm ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954 - 10/10/2024) của Trung tâm Hoạt động Văn hóa Khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám.

Cách đây 540 năm, những tấm bia đề danh Tiến sĩ đầu tiên đã được vua Lê Thánh Tông cho khởi dựng vào năm 1484 nhằm tôn vinh các nhà khoa bảng đỗ đạt. Trải qua hơn nửa thiên niên kỷ tồn tại với rất nhiều thăng trầm của lịch sử, số lượng bia đề danh Tiến sĩ tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám hiện còn 82 bia, ghi danh 1.304 vị Tiến sĩ.

Các đại biểu cắt băng khai mạc trưng bày

Đây không chỉ là kho sử liệu quý giá về lịch sử, văn hoá, xã hội và giáo dục khoa cử Việt Nam thời quân chủ mà còn là những tác phẩm nghệ thuật tạo hình độc đáo, nơi các nghệ nhân chế tác đá gửi gắm nhiều thông điệp ý nghĩa.

Trưng bày chuyên đề “Hình tượng rồng trên bia Tiến sĩ” nhằm mang đến cho khách tham quan những khám phá mới lạ về các hoạ tiết rồng trên 82 bia Tiến sĩ Thăng Long hiện đang được lưu giữ và bảo tồn tại Di tích Quốc gia đặc biệt Văn Miếu - Quốc Tử Giám.

Các tác phẩm được giới thiệu tại đây đều được thể hiện trên nguyên tắc tôn trọng những đường nét nguyên bản trên bia Tiến sĩ, từ đó giúp cho người xem hình dung rõ hơn sự tài hoa và điêu luyện của những người thợ đá hay nói đúng hơn là những nghệ nhân chế tác đá đã dành trọn tâm huyết tạo nên những tác phẩm điêu khắc thực sự ấn tượng.

Ông Lê Xuân Kiêu, Giám đốc Trung tâm Hoạt động Văn hóa Khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám phát biểu tại sự kiện

Dù nhiều thế kỷ đã trôi qua, mỗi tấm bia đều phải hứng chịu rất nhiều tác động bất lợi của thời tiết như nắng, mưa, sương, gió khiến cho mặt bia bị bào mòn khá nhiều; các hoạ tiết đều ít nhiều bị che phủ sau lớp bụi của thời gian song nhờ có kỹ thuật rập thác bản, các nhà nghiên cứu tìm lại được không chỉ những bài văn bia chứa đựng nhiều thông tin hữu ích mà còn phát hiện hàng loạt hoa văn, hoạ tiết hết sức tinh xảo.

Các hoa văn, họa tiết rồng xuất hiện rõ nét trên trán bia Tiến sĩ được tạo tác trong đợt dựng bia năm 1653, trong số đó có rất nhiều bia được truy dựng bởi liên quan đến các khoa thi trước đó hàng chục năm. Kể từ thời điểm này, hình ảnh rồng chầu mặt trời mây lửa thường xuyên hiện diện trên các trán bia.

Khách tham quan trưng bày

Tuy nhiên, nếu như đợt dựng bia năm 1653 thể hiện hình rồng theo hướng tả thực thì kể từ đợt dựng bia năm 1717 trở đi, hầu hết các hình tượng rồng đều được các nghệ nhân tạo tác theo những cách thể hiện hết sức đa dạng, thoát ly hoàn toàn khỏi những khuôn mẫu thông thường; thậm chí có cả những phiên bản rồng hóa mây, rồng hóa lửa hay rồng hóa cây lá.

Những tạo hình biến hóa đó được tái hiện trong nội dung trưng bày “Hình tượng rồng trên bia Tiến sĩ” để mang đến cho khách tham quan những khám phá bất ngờ về các giá trị thẩm mỹ đáng kinh ngạc của những pho sử đá về truyền thống khoa bảng thời quân chủ tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám.

Ông Lê Xuân Kiêu, Giám đốc Trung tâm Hoạt động Văn hóa Khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám cho biết: “Chúng tôi luôn trăn trở, tìm cách đưa những giá trị của Văn Miếu - Quốc Tử Giám, trong đó có bia Tiến sĩ đến gần hơn với công chúng.

Cùng với trưng bày “Bia đá kể chuyện” năm 2022, chúng tôi hy vọng đây sẽ là cơ sở để tiến tới 2026 - kỷ niệm 950 năm ngày thành lập Văn Miếu - Quốc Tử Giám, sẽ có trưng bày cố định về bia Tiến sĩ”.

Trưng bày diễn ra đến hết ngày 26/8 tại Di tích Quốc gia đặc biệt Văn Miếu - Quốc Tử Giám.

Thái Sơn