Bổ sung nguồn nhân lực cho xã, phường đảm đương nhiệm vụ mới

Lãnh đạo tỉnh “cầm tay, chỉ việc” cho cán bộ xã

Quốc hội đang cho ý kiến về Dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi). Đây là lần đầu tiên sau gần 80 năm kể từ ngày thành lập nước, Quốc hội xem xét và sẽ quyết định thay đổi mô hình chính quyền địa phương từ 3 cấp sang 2 cấp.

Dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) gồm 7 chương, 54 điều với nhiều đột phá như chuyển từ tư duy quản lý hành chính sang quản trị, kiến tạo và phục vụ; từ phân công hành chính sang phân cấp, phân quyền, trao quyền rõ ràng, thực chất; từ bộ máy hành chính địa phương cồng kềnh, nhiều tầng nấc hệ thống hành chính địa phương tinh gọn với gần dân, sát dân, phục vụ Nhân dân tốt hơn

Để thay đổi nền hành chính địa phương, dự luật tập trung vào 4 yếu tố cơ bản. Đó là xác lập chỉnh thể cấu trúc pháp lý của chính quyền địa phương 2 cấp trên nền tảng tuân thủ một số điều có liên quan đến Hiến pháp đang sửa đổi và trên nền tảng thể chế hóa theo một số chủ trương của Đảng và nghị quyết, kết luận của Bộ Chính trị về tinh gọn tổ chức bộ máy…

Đồng thời, kế thừa, bổ sung, phân định một cách rành mạch về thẩm quyền, phân cấp, phân quyền, ủy quyền; minh định thẩm quyền, nhiệm vụ, quyền hạn của từng cấp chính quyền địa phương cho phù hợp với yêu cầu quản trị địa phương trong tình hình mới, trong giai đoạn phát triển mới của đất nước.

Dự thảo cũng thiết lập đầy đủ, toàn diện cơ sở pháp lý để tháo gỡ tất cả những khó khăn, rào cản, vướng mắc cho việc chuyển đổi chính quyền địa phương từ 3 cấp sang 2 cấp...

Các ĐBQH dự phiên thảo luận tại hội trường sáng 14/5

Với nhiều điểm nhấn như trên, Dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) kỳ vọng mở ra một giai đoạn cải cách hành chính quy mô lớn. Trong đó, việc bỏ cấp huyện, sáp nhập các đơn vị hành chính cấp xã đồng nghĩa khối lượng công việc, phạm vi quản lý và yêu cầu về hiệu quả phục vụ người dân sẽ tăng lên đáng kể, đặc biệt ở cấp xã, nơi tiếp xúc trực tiếp với người dân.

Nhiều ĐBQH đề nghị làm rõ thêm vai trò của cấp tỉnh tại Điều 11 dự thảo Luật, quy định trách nhiệm của UBND, Chủ tịch UBND cấp tỉnh trong trường hợp cần thiết trực tiếp chỉ đạo, điều hành việc giải quyết những vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác thuộc UBND cấp mình. Một số ĐBQH cho rằng, việc quy định rất chung chung về thẩm quyền này của UBND, Chủ tịch UBND cấp tỉnh trong trường hợp cần thiết là chưa thể hiện rõ trách nhiệm của cấp tỉnh và có thể dẫn đến những vướng mắc, bất cập, thiếu thống nhất trong tổ chức thi hành.

Thực tế, trong bối cảnh không tổ chức cấp huyện, nhiều nhiệm vụ, quyền hạn được chuyển giao cho cấp xã đảm nhận; cộng với việc sắp xếp, mở rộng quy mô đơn vị hành chính cấp xã khiến khối lượng công việc của chính quyền địa phương cấp xã sẽ tăng lên rất nhiều; trong khi năng lực tổ chức bộ máy chính quyền địa phương các cấp chưa thực sự đồng đều.

ĐBQH Nguyễn Phương Thủy, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội cho rằng, trong khi đang kiện toàn tổ chức bộ máy, cần có cơ chế để cấp tỉnh cử cán bộ trực tiếp xuống xử lý công việc, hoặc đưa nhiệm vụ từ cấp xã lên tỉnh xử lý, để giảm ảnh hưởng đến quyền lợi của người dân và xã hội.

ĐBQH Nguyễn Phương Thủy, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội

Ở một chiều hướng khác, đại biểu Bùi Huyền Mai (Đoàn TP Hà Nội) bày quy định cấp tỉnh có quyền thực hiện nhiệm vụ của cấp xã trong trường hợp cần thiết chỉ nên dừng ở mức nguyên tắc còn các cơ quan chuyên môn của chính quyền địa phương nên được trao thẩm quyền để cụ thể hóa trong các quy chế làm việc.

Đại biểu cũng cho rằng, quy định về thẩm quyền xử lý các vấn đề liên quan đến từ hai đơn vị hành chính cấp xã trở lên cho cấp tỉnh tại điểm g, khoản 2, là quá chi tiết và không khả thi.

"Với Hà Nội, dự kiến còn 126 xã và phường, việc yêu cầu cấp tỉnh giải quyết mọi vấn đề liên quan đến từ hai đơn vị hành chính trở lên sẽ gây quá tải. Tôi đề nghị quy định theo nguyên tắc: Một đơn vị hành chính chủ trì, các đơn vị khác phối hợp, dưới sự chỉ đạo chung của cấp tỉnh. Điều này vừa đảm bảo nguyên tắc, vừa khả thi trong thực tiễn", đại biểu Huyền Mai đề xuất.

Tăng cường vai trò cơ quan dân cử ở cơ sở

Không chỉ ở cấp tỉnh, vấn đề nguồn lực nhân sự chuyên trách tại cấp xã được nhiều đại biểu đồng loạt nhấn mạnh là chìa khóa để đảm bảo tính hiệu lực, hiệu quả của mô hình chính quyền hai cấp.

Chính quyền cấp xã trong mô hình mới không còn là "cánh tay nối dài", mà là trung tâm triển khai các chính sách công và giải quyết trực tiếp các vấn đề dân sinh. Do đó, việc tăng số lượng Phó Chủ tịch, tăng đại biểu chuyên trách và củng cố vai trò của các ban trong HĐND cấp xã là yêu cầu bắt buộc.

Điều 29 của dự án Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) có quy định là Ủy viên của các Ban HĐND cấp tỉnh có thể là đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách.

ĐBQH Nguyễn Tuấn Thịnh, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội Hà Nội

ĐBQH Nguyễn Tuấn Thịnh, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội Hà Nội cho rằng, việc nhân rộng và mở rộng mô hình đại biểu HĐND chuyên trách ở các ban của HĐND là phù hợp nhưng cần bổ sung chế độ, chính sách với đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách ở các ban của HĐND.

Với đại biểu HĐND cấp xã, điều 29 dự thảo luật quy định HĐND cấp xã có 3 đại biểu hoạt động chuyên trách. ĐBQH đoàn TP Hà Nội cho rằng, với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, chức năng, nhiệm vụ, quyết định, giám sát của HĐND là rất lớn, nếu quy định chỉ có tối đa 3 đại biểu hoạt động chuyên trách sẽ không đảm bảo thực hiện tốt chức năng của HĐND.

Do đó, ông Thịnh đề nghị sửa quy định này theo hướng trưởng ban của HĐND cấp xã có thể là đại biểu hoạt động chuyên trách và các ban của HĐND có thể có ủy viên là đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách.

Một số ĐBQH cũng đồng tình cho rằng, nếu Trưởng ban HĐND cấp xã vẫn là người không chuyên trách thì việc giám sát, thẩm tra, xây dựng các đề án, nghị quyết sẽ khó đảm bảo chất lượng.

Từ đó, các đại biểu thống nhất đề nghị sửa luật theo hướng bắt buộc một số vị trí, như Trưởng ban HĐND, Phó Chủ tịch UBND xã... phải là cán bộ chuyên trách. Các ý kiến cũng đề nghị mở rộng vai trò của đại biểu HĐND, trao thêm tính năng phản biện, kiến nghị chính sách và cả quyền đề xuất miễn nhiệm những chức danh không hoàn thành nhiệm vụ. Đây được xem là công cụ kiểm soát quyền lực hữu hiệu, đảm bảo bộ máy không chỉ gọn mà còn sạch và hoạt động hiệu quả.

ĐBQH Trương Xuân Cừ (Đoàn TP Hà Nội) `

Cũng quan tâm đến nguồn nhân lực cho cấp xã, ĐBHQ Trương Xuân Cừ (Đoàn TP Hà Nội) bày tỏ, tới đây, khi không còn chức danh Chủ tịch Hội người cao tuổi, "ai sẽ tham mưu cho UBND cấp xã về các hoạt động của người cao tuổi, ai sẽ chỉ đạo các hoạt động Hội người cao tuổi ở các tổ dân phố, thôn bản".

Ông đề nghị, chính quyền địa phương cấp xã nên có Chủ tịch Hội người cao tuổi để tham mưu cho cấp ủy tập hợp người cao tuổi tham gia các hoạt động, có thể là chức danh kiêm nhiệm.

Theo các đại biểu, một mô hình chính quyền tinh gọn chỉ phát huy hiệu quả khi đi kèm đội ngũ cán bộ tinh nhuệ, chuyên trách và đủ năng lực phục vụ Nhân dân. Trong bối cảnh thách thức ngày càng lớn, sự phục vụ không còn là khẩu hiệu mà phải được thể hiện bằng hành động cụ thể, từ việc ban hành luật đến quá trình sắp xếp, tổ chức cán bộ cho bộ máy mới.