Cởi “nút thắt” về chính sách tín dụng, vốn cho các doanh nghiệp tư nhân

Chiều 12/6, báo Hànộimới tổ chức tọa đàm trực tuyến "Khơi thông nguồn vốn nhằm thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân". Tọa đàm có sự góp mặt của đại diện doanh nghiệp tư nhân, hiệp hội doanh nghiệp, ngân hàng thương mại. Thông qua buổi tọa đàm Ban tổ chức mong muốn thông qua cuộc toạ đàm này sẽ phác họa xu hướng phát triển của doanh nghiệp tư nhân, lắng nghe tâm tư, nguyện vọng của doanh nghiệp và từ đó đề xuất các cơ quan chức năng, tổ chức tín dụng có giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận vốn tín dụng hiệu quả.

Xóa bỏ định kiến, tạo điều kiện đột phá

Ngày 4/5/2025, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết 68/NQ-TW về phát triển kinh tế tư nhân. Sự ra đời của Nghị quyết được đánh giá là bước đột phá trong tư duy và hoạch định chính sách phát triển kinh tế với tinh thần xoá bỏ định kiến, tạo điều kiện đột phá để kinh tế tư nhân phát triển.

Tuy nhiên, khoảng trống tài chính với doanh nghiệp tư nhân, nhất là doanh nghiệp quy mô vừa và nhỏ còn khá lớn. Rào cản chủ yếu do tài sản thế chấp hạn hẹp. Ngoài ra, chi phí tuân thủ cao, hồ sơ vay mất khá nhiều thời gian. Chính vì vậy, các chính sách ưu tiên tín dụng trong Nghị quyết số 68-NQ/TW có ý nghĩa như “trục xoay” để chuyển mô hình cho vay từ “thế chấp - kiểm soát” sang “dữ liệu - đồng hành”, giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa Hà Nội giải bài toán chi phí vốn, đồng thời, thúc đẩy ngân hàng - FinTech liên kết sâu hơn.

Chiều 12/6, báo Hànộimới tổ chức tọa đàm trực tuyến "Khơi thông nguồn vốn nhằm thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân"

Một trong các nhiệm vụ, giải pháp của Nghị quyết số 68-NQ/TW là đẩy mạnh và đa dạng hóa nguồn vốn cho kinh tế tư nhân; có chính sách ưu tiên một phần nguồn tín dụng thương mại để dành cho doanh nghiệp tư nhân…

Nghị quyết yêu cầu “ưu tiên một phần nguồn tín dụng thương mại” và phát triển tín dụng xanh, tín dụng chuỗi cung ứng, cho vay dựa trên dòng tiền - tài sản vô hình. Điều này mở lối cho mô hình chấm điểm tín dụng số, giảm lệ thuộc tài sản thế chấp, phù hợp đặc thù doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp dịch vụ, công nghệ có ít tài sản hữu hình.

Về chủ trương giảm chi phí vốn, Nghị quyết cho phép hỗ trợ lãi suất đối với các dự án xanh, tuần hoàn; mở đường “tái bảo lãnh” để ngân hàng giảm hệ số rủi ro, từ đó hạ lãi vay.

Nghị quyết cũng đặt ra vấn đề hoàn thiện mô hình các quỹ bảo lãnh tín dụng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa ở cả trung ương và địa phương; khuyến khích sự tham gia của các tổ chức tài chính, các doanh nghiệp lớn bảo lãnh cho các khoản vay của các doanh nghiệp nhỏ và vừa; chấp nhận rủi ro do điều kiện khách quan, bất khả kháng trong hoạt động bảo lãnh.

Từ thực tiễn, cộng đồng doanh nghiệp cũng đưa ra nhiều đề xuất, như xây dựng “Cửa sổ bảo lãnh xanh - số”, bảo lãnh tối đa 80% giá trị khoản vay cho dự án tiết kiệm năng lượng, chuyển đổi số, có báo cáo đo lường ESG. Áp dụng cơ chế “bảo lãnh ngược” với doanh nghiệp dẫn dắt và tập đoàn trong nước đứng ra bảo lãnh chuỗi cung ứng cấp 2-3. Lập Quỹ dự phòng rủi ro và bảo hiểm bảo lãnh tín dụng trích 15% phí bảo lãnh vào quỹ dự phòng...

Các kiến nghị này dựa trên khuyến nghị của Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước và kinh nghiệm các quỹ tại Nhật (JFC), Hàn Quốc (KODIT). Mục tiêu là nâng tỷ lệ doanh nghiệp được bảo lãnh, từ đó thúc đẩy sự phát triển của doanh nghiệp tư nhân, góp phần đạt mục tiêu doanh nghiệp tư nhân đóng góp 55-58% GDP mà Nghị quyết số 68-NQ/TW đề ra.

Ông Nguyễn Minh Đức, Tổng Biên tập báo Hànộimới phát biểu tại Tọa đàm

Nhấn mạnh nội dung cuộc tọa đàm là chủ đề khá nóng, nhất là trong thời gian gần đây, Tổng biên tập báo Hànộimới Nguyễn Minh Đức cho rằng: Quá trình phát triển kinh tế tư nhân đặt ra vấn đề khơi thông nguồn vốn để các doanh nghiệp phát triển. Đây là bài toán lớn mà các doanh nghiệp nói chung cũng như doanh nghiệp vừa và nhỏ nói riêng cần được tháo gỡ. Vậy cần làm gì để các doanh nghiệp không có tài sản thế chấp có thể tiếp cận nguồn vốn?

Thông qua tọa đàm hôm nay, với sự có mặt của cơ quan chức năng, đại diện các ngân hàng thương mại, cũng như các doanh nghiệp, có thể phần nào trả lời câu hỏi: Mức lãi suất hiện nay có phù hợp với mặt bằng lãi suất chung ở trong nước, hay so với mặt bằng lãi suất quốc tế, cũng như với các quốc gia ở Đông Nam Á? Các định chế tài chính đã hỗ trợ doanh nghiệp không có tài sản thế chấp, cũng như hỗ trợ bảo lãnh như thế nào?...

Điểm nghẽn lớn nhất chính là tiếp cận vốn

Chia sẻ về thực trạng tiếp cận vốn của doanh nghiệp nhỏ và vừa hiện nay, ông Mạc Quốc Anh, Ủy viên Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa thành phố Hà Nội cho biết, thực trạng tiếp cận vốn của doanh nghiệp nhỏ và vừa đang là một trong những điểm nghẽn lớn nhất ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tồn tại và phát triển của khu vực kinh tế tư nhân tại Việt Nam.

Trong vai trò là tổ chức đại diện cho cộng đồng doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn Hà Nội, Hiệp hội ghi nhận hàng loạt phản ánh, kiến nghị liên quan đến các khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn, đặc biệt là vốn tín dụng ngân hàng và các kênh tài chính chính thức.

Theo khảo sát nội bộ của Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa thành phố Hà Nội năm 2024, có đến 67% doanh nghiệp hội viên cho biết gặp rất nhiều trở ngại khi tiếp cận vốn vay, trong đó nổi lên là các yếu tố: Thiếu tài sản đảm bảo, lãi suất quá cao và quy trình xét duyệt kéo dài, phức tạp.

Các đại biểu tham dự tọa đàm

Phần lớn doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa có khả năng chứng minh hiệu quả kinh doanh một cách minh bạch và khoa học qua hệ thống báo cáo tài chính đạt chuẩn. Khoảng 60% doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa thực hiện kiểm toán độc lập, và nhiều đơn vị vẫn sử dụng sổ sách kế toán nội bộ không đáp ứng chuẩn mực theo yêu cầu của ngân hàng. Đây là nguyên nhân khiến ngân hàng gặp khó khăn trong việc định giá mức độ rủi ro tín dụng và thường từ chối cấp vốn hoặc chỉ phê duyệt ở mức thấp. Bên cạnh đó, khung pháp lý về bảo lãnh tín dụng và hỗ trợ vốn cho doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn còn rất phân tán, chồng chéo.

Các chính sách từ Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa (2017) cho đến các Nghị định hướng dẫn vẫn chưa đồng bộ với thực tiễn, đặc biệt ở khâu tổ chức thực hiện. Các Quỹ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa ở trung ương và địa phương hoạt động còn hạn chế. Số liệu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho thấy, đến cuối năm 2024, tỷ lệ giải ngân từ Quỹ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa chỉ đạt khoảng 30-35% trên tổng vốn được cấp, phản ánh sự bất cập trong mô hình vận hành và phối hợp chính sách.

Một nguyên nhân sâu xa khác đến từ tâm lý e ngại rủi ro của hệ thống ngân hàng thương mại. Trong bối cảnh nợ xấu tăng cao và thị trường bất động sản còn trầm lắng, các ngân hàng ngày càng thận trọng hơn với việc cho doanh nghiệp nhỏ và vừa vay, bởi tệp doanh nghiệp này vốn được xem là có mức độ rủi ro tín dụng cao hơn các tập đoàn, doanh nghiệp lớn.

Chưa kể, chi phí tiếp cận vốn cũng là rào cản lớn. Lãi suất cho vay thực tế mà doanh nghiệp nhỏ và vừa đang chịu dao động từ 9% đến 12%/năm - cao hơn mức trung bình trong khu vực ASEAN từ 2 - 4 điểm phần trăm. Đối với những doanh nghiệp khởi nghiệp hoặc đang đổi mới mô hình sản xuất theo hướng chuyển đổi xanh, đây là áp lực tài chính cực lớn, khiến nhiều doanh nghiệp lựa chọn... rút lui khỏi thị trường.

Có thể khẳng định, việc tiếp cận vốn hiện nay đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn còn rất nhiều rào cản, xuất phát từ cả phía doanh nghiệp, hệ thống ngân hàng, và khung thể chế. Nếu không được khơi thông kịp thời, đây sẽ tiếp tục là lực cản lớn nhất đối với sự phát triển của kinh tế tư nhân – khu vực đang đóng góp trên 40% GDP và hơn 85% tổng số việc làm toàn xã hội.

Ngân hàng cần đồng hành cùng doanh nghiệp

Trả lời câu hỏi về khó khăn, vướng mắc khi tiếp cận nguồn vốn tín dụng ngân hàng, ông Đinh Duy Hưng, Chủ tịch HĐTV Công ty TNHH Duy Hưng cho biết, là chủ doanh nghiệp siêu nhỏ và từng vay vốn ngân hàng nên ông hiểu rất rõ những khó khăn của doanh nghiệp vừa và nhỏ khi đi vay vốn.

“Việc tiếp cận vốn vay có khá nhiều vấn đề và sau khi giải ngân cho doanh nghiệp xong, nhân viên ngân hàng thường bỏ bẵng, không chăm sóc, hỗ trợ hay tìm hướng để doanh nghiệp phát triển lên”, ông Hưng nói.

Cùng với đó, bản thân ông đã đi vay tại 4 nơi và cả 4 nơi đều bắt buộc phải mua bảo hiểm. Mặc dù báo chí đã phản ánh nhiều lần nhưng tình trạng này vẫn tồn tại. Đây là vấn đề nhức nhối trong tiếp xúc nguồn vồn. Số tiền dùng để mua 4 gói bảo hiểm là không nhỏ, trong khi nếu được sử dụng để bổ sung vốn cho doanh nghiệp thì sẽ mang lại hiệu quả thiết thực hơn nhiều.

Đại diện các ngân hàng thương mại tham dự tọa đàm

Ông Nguyễn Đức Xuân - Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Đầu tư Thương mại Hà Thành chia sẻ về những khó khăn của doanh nghiệp trong việc tiếp cận vốn: "Doanh nghiệp vừa và nhỏ như chúng tôi có thể được ngân hàng hỗ trợ nhiệt tình để mở tài khoản ở ngân hàng, nhưng để vay vốn thì không dễ dàng. Chẳng hạn, nếu công ty chúng tôi trúng 2-3 gói thầu cung cấp thiết bị y tế trị giá khoảng 50 tỷ đồng nhưng vì không có vốn, chúng tôi muốn tìm đến ngân hàng. Song, do không có tài sản bảo đảm, việc tiếp cận vốn là rất khó khăn".

Ngoài tài sản bảo đảm, ngân hàng có phương án khác là yêu cầu doanh nghiệp chứng minh được việc trúng thầu, nhưng việc chứng minh cũng không đơn giản bởi chủ đầu tư không thể đứng ra bảo lãnh cho doanh nghiệp trúng thầu vay vốn. Do đó, công ty sẽ phải tìm phương án là “dựa” vào một doanh nghiệp lớn, có năng lực về kinh tế, có nghĩa là bản thân doanh nghiệp mất cơ hội phát triển.

Vì vậy, trong tọa đàm này, cá nhân ông mong muốn ngân hàng sẽ tìm phương án hỗ trợ doanh nghiệp không có tài sản bảo đảm có thể vay vốn ngân hàng.

Còn về lãi suất, theo ông Hưng, lãi suất cho vay vẫn cao so với sức khỏe doanh nghiệp vì biên lợi nhuận của doanh nghiệp không cao, nên hy vọng ngân hàng tìm phương án giảm hơn nữa lãi suất cho vay.

Khơi thông hiệu quả dòng vốn cho khu vực doanh nghiệp tư nhân

Chia sẻ thông tin về các sản phẩm của ngân hàng dành cho khách hàng là doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp nhỏ và vừa, bà Nguyễn Thị Nga, Giám đốc Quan hệ khách hàng doanh nghiệp cao cấp Ngân hàng TMCP Á Châu (ACB) cho biết, tại ACB, hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ luôn là một trong những chiến lược trọng tâm.

Ngân hàng ACB đang triển khai nhiều sản phẩm được thiết kế riêng, phù hợp với đặc thù vận hành và quy mô của nhóm khách hàng này, như vay vốn bổ sung lưu động trung hạn và ngắn hạn với lãi suất cạnh tranh, thủ tục nhanh gọn, điều kiện vay phù hợp năng lực tài chính của từng doanh nghiệp; sản phẩm tài trợ thương mại, giúp doanh nghiệp chủ động hơn trong thanh toán quốc tế, xuất nhập khẩu và quản lý dòng tiền với tỷ giá hấp dẫn trên thị trường. Ngoài ra, còn có sản phẩm ngân hàng số dành cho doanh nghiệp có thể chuyển khoản theo lô, trả lương miễn phí…

Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa thành phố Hà Nội Mạc Quốc Anh

Thông tin về các chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, bà Bùi Anh Thư, đại diện Ngân hàng BIDV cho biết, BIDV thực hiện nghiêm túc Nghị quyết 68/NQ-CP cùng các chương trình hỗ trợ của Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước; khẳng định vai trò tiên phong trong việc tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy phục hồi và phát triển kinh tế.

BIDV tập trung mạnh mẽ vào đối tượng doanh nghiệp nhỏ và vừa - lực lượng nòng cốt của nền kinh tế - thông qua gói giải pháp tài chính toàn diện như: Gói tín dụng ưu đãi đặc biệt hỗ trợ vốn lưu động, bổ sung vốn thiếu hụt, đầu tư mở rộng sản xuất kinh doanh cho DNNVV bị ảnh hưởng, với lãi suất cạnh tranh và thủ tục nhanh chóng; hỗ trợ lãi suất theo Nghị quyết 68/NQ-CP: Áp dụng chính sách hỗ trợ lãi suất 2%/năm từ ngân sách Nhà nước thông qua BIDV, giúp giảm đáng kể gánh nặng chi phí vay vốn đối với doanh nghiệp đủ điều kiện.

Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị là một bước đột phá chính sách rất quan trọng, trong đó, điểm nhấn đáng chú ý là yêu cầu “hoàn thiện mô hình các Quỹ bảo lãnh tín dụng cho DNNVV ở cả trung ương và địa phương”. Đây được xem là một giải pháp căn cơ nhằm giảm thiểu rủi ro cho ngân hàng và tạo cơ hội tiếp cận vốn cho doanh nghiệp tư nhân có tiềm năng nhưng thiếu tài sản thế chấp. Tuy nhiên, hiện nay, các Quỹ bảo lãnh tín dụng ở địa phương hoạt động còn rất khiêm tốn, quy mô nhỏ, cơ chế phê duyệt rườm rà, thiếu phối hợp với các ngân hàng thương mại.

Do vậy, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa thành phố Hà Nội Mạc Quốc Anh đề xuất một số kiến nghị giúp khơi thông hiệu quả dòng vốn cho khu vực doanh nghiệp tư nhân, đặc biệt là những doanh nghiệp đang khởi nghiệp sáng tạo, chuyển đổi số và hướng đến mô hình kinh tế xanh, bền vững trong thời gian tới.

Cụ thể là: Thống nhất mô hình tổ chức Quỹ bảo lãnh tín dụng trên toàn quốc; tăng nguồn vốn điều lệ cho các Quỹ hiện có; khuyến khích doanh nghiệp lớn tham gia bảo lãnh chuỗi giá trị cung ứng; chấp nhận rủi ro hợp lý trong hoạt động bảo lãnh; ứng dụng công nghệ vào đánh giá tín dụng và kiểm soát rủi ro; kết nối chặt chẽ Quỹ bảo lãnh với các chương trình hỗ trợ của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Công Thương, Bộ Tài chính, để từ đó hình thành hệ sinh thái tín dụng hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận toàn diện hơn từ vốn, thông tin, đào tạo đến bảo lãnh.