Đọc "Thần thoại Hy Lạp" do Phan Ngọc biên soạn

Tác giả Phan Ngọc sinh năm 1925 trong một gia đình có truyền thống Nho học tài Yên Thành, Nghệ An. Tuy chỉ có bằng tú tài thời Pháp thuộc song với vốn kiến thức do tự học là chủ yếu, ông đã trờ thành dịch giả, nhà ngôn ngữ học, nhà nghiên cứu văn hóa Việt Nam. Ông là Tổ trưởng đầu tiên của Tổ Ngôn ngữ học, nay là Khoa Ngôn ngữ học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – ĐHQG Hà Nội.

Cụm công trình về văn hóa Việt Nam của ông gồm Văn hóa Việt Nam, cách tiếp cận mới (1994) và Tìm hiểu phong cách Nguyễn Du trong Truyện Kiều (1985) đã được Nhà nước Việt Nam tặng Giải thưởng Nhà nước năm 2000.

Thần thoại Hy Lạp bao gồm những chuyện có tính chất hoang đường về nguồn gốc vũ trụ, loài người, giải thích các hiện tượng tự nhiên, xã hội, lịch sử các thành bang và bộ tộc Hy Lạp, đồng thời kể lại những sự tích về các anh hùng cổ xưa của đất nước Hy Lạp.

Nó là cơ sở của tôn giáo, là nền tảng của văn học, nghệ thuật Hy Lạp, đồng thời là một bộ phận không thể thiếu được của văn hóa châu Âu. Sự hiểu biết thần thoại Hy Lạp rất cần cho những người muốn làm quen với văn học, vì từ lâu thần thoại Hy Lạp đã trở thành nguồn cảm hứng bất tuyệt của các nhà văn phương Tây, một nguồn văn liệu dồi dào, một di sản vô giá đối với văn học và nghệ thuật thế giới. Chỉ xét riêng về giá trị văn học, thần thoại Hy Lạp cũng rất đặc sắc.

Đó là những chuyện hết sức hấp dẫn về các vị thần và các anh hùng, với những tình cảm, những khát vọng, ngay cả những khuyết điểm của con người. Đằng sau cái vẻ cổ xưa của thần thoại, ta thấy hiện ra những vấn đề triết học làm rung cảm con người ở mọi thời đại. Không phải ngẫu nhiên mà mãi cho đến nay vô số chủ đề của thơ, kịch, tiểu thuyết châu Âu đã lấy đề tài trong thần thoại Hy Lạp.

Trong cuốn sách này, soạn giả chỉ trình bày những thần thoại Hy Lạp đã được người La Mã tiếp thu và phát triển. Một số chuyện đã được trình bày toàn vẹn trong các anh hùng ca, trường ca, các vở kịch Hy Lạp và La Mã cổ đại, vì vậy ở đây, cũng chú ý giới thiệu cả nội dung một số tác phẩm tiêu biểu của văn học Hy Lạp, La Mã như Iliad, Odyssey của Homer, Thần phổ của Hesiod, Prometheus bị xiềng của Elsin, Oedipus làm vua của Sophocles, Ái tình của Ovid, Eneide của Vergilius v.v…

Để tiện cho việc theo dõi, sách chia ra các mục về các thần, các anh hùng và các truyền thuyết liên hoàn. Mỗi khi chuyện gắn với một tác phẩm văn học cụ thể của nền văn học Hy Lạp cổ đại, thì cố gắng trình bày theo ngôn ngữ của tác phẩm để giữ lại phần nào phong thái cổ xưa. Lần in lại này có bổ sung nhiều chuyện, mỗi chuyện thêm nhiều chi tiết lấy ở trong các tác phẩm nổi tiếng của văn học Hy Lạp, La Mã, đầy đủ để có thể gần gũi hơn với những nguyên tác.

Ảnh trên bìa sách là hình Nhân mã - một sinh vật trong thần thoại Hy Lạp có nửa thân trên của người và toàn bộ phần dưới của ngựa. Trong thần thoại Hy Lạp, nhân mã cùng tồn tại với con người, các anh hùng và các thần nhưng sống tại vùng núi của Thessalía. Theo thần thoại Hy Lạp, một vị vua tên là Ixion dám tán tỉnh Hera, vợ thần Zeus. Thần Zeus tức giận bèn lừa Ixion bằng cách tạo ra một cụm mây giống hình dạng Hera - đây là thần Nephele. Ixion lấy Nephele, sinh ra một quái vật tên là Centaurus (nửa trên là người, nửa dưới là ngựa). Centaurus cùng với những con ngựa trên vùng núi Thessalía sinh ra dòng giống nhân mã.

Cẩm Tú