Giải pháp chuyển đổi số trong công tác dạy và học giữa đại dịch Covid-19

Trong khi dịch bệnh vẫn còn diễn biến phức tạp, công nghệ chính là chìa khoá giúp các đơn vị giáo dục vượt qua khó khăn và phát triển bền vững. Chính công nghệ sẽ giúp chúng ta đào tạo một thế hệ công dân số. Đó sẽ là những công dân không chỉ có kiến thức chuyên môn tốt mà còn có ý thức, thái độ, hành vi tốt. Trong kỷ nguyên số và công nghệ, thái độ, hành vi cũng quan trọng không kém, thậm chí là còn quan trọng hơn trình độ, bởi vì chính thái độ và hành vi sẽ định hình nhân cách của mỗi công dân. Đây cũng chính là cơ hội và động lực để các đơn vị giáo dục thử nghiệm đột phá những cách làm mới.

Để đáp ứng mục tiêu kép cho ngành Giáo dục trong đại dịch Covid-19 và đào tạo nên những công dân toàn cầu thì cả hệ thống chính trị các cấp lãnh đạo, các cấp quản lý giáo dục, toàn thể người dân, các phụ huynh, giáo viên, giảng viên, học sinh, sinh viên cần thay đổi tư duy, phải có cuộc cách mạng thay đổi quan điểm, tư duy theo phương pháp cũ.

Học sinh đang dần chuyển đổi từ học tập trực tiếp sang học trực tuyến

Đối với các cấp quản lý của ngành Giáo dục

Đại dịch Covid-19 là cơ hội để ngành Giáo dục bắt tay vào hành trình chuyển đổi số. Tất cả các cấp học đã, đang và sẽ chủ động hơn trong ứng dụng học trực tuyến, công nghệ số để thay thế lớp học truyền thống.

Giáo dục công nghệ số hay 4.0 là một mô hình giáo dục thông minh, liên kết chủ yếu giữa các yếu tố nhà trường - nhà quản lý - nhà doanh nghiệp, tạo điều kiện cho việc đổi mới, sáng tạo và năng suất lao động trong xã hội tri thức.

Ngành Giáo dục có thể tiến tới xây dụng các giáo trình, sách giáo khoa bằng điện tử, xây dựng nền tảng dạy và học trực tuyến dùng chung, hệ thống bài giảng chuẩn hóa, kho học liệu điện tử chia sẻ theo hướng tạo môi trường tương tác, tăng tính thích ứng và trải nghiệm đối với người học lựa các bài giảng điện tử của giáo viên chuẩn, chất lượng giảng dạy cho từng tiết học, cấp học trên các kênh truyền hình trung ương cũng như trên nền tảng youtube.

Việc nghiên cứu môi trường giảng dạy ở các trường không chỉ đóng khung trong các bức tường của giảng đường, lớp học hay phòng thí nghiệm, mà phải mở rộng kết hợp với các doanh nghiệp, với thị trường lao động để trở thành một hệ sinh thái giáo dục.

Các đơn vị giáo dục cần phối hợp với Đài Phát thành và Truyền hình Trung ương mở, phát các kênh dạy học trực tuyến cho các lớp 1 - 12 theo các khung giờ khác nhau; Cần thông báo rộng rãi và tuyên truyền đến tận phụ huynh và học sinh để nắm được các khung giờ dạy học.

Học sinh các cấp cũng dần thích nghi với việc học tập trực tuyến

Đối với người dạy

Dạy học dựa trên nhu cầu của người học và biết cách tổ chức để học sinh, sinh viên thực hiện bằng được những nhu cầu bản thân là cả một nghệ thuật. Nó đòi hỏi người dạy phải thật sự tâm huyết, năng động và sáng tạo, phải thay đổi tư tưởng trong cách dạy, không chỉ là một người truyền đạt kiến thức mà còn là người chia sẻ các phương pháp học tập, nghiên cứu khoa học và cách tích lũy, tìm tòi kiến thức; Giúp người học phát huy được khả năng tự nghiên cứu, tự học của bản thân.

Giáo viên thay đổi phương pháp giảng dạy: Thay đổi quan trọng nhất là giáo viên phải thay đổi phương pháp giảng dạy từ người truyền đạt các kiến thức trở thành người giúp học sinh, sinh viên thay đổi kỹ năng giải quyết vấn đề, tư duy sáng tạo và xóa mù thông tin. Cách dạy cũ chưa thể tạo ra nhiều công dân thích hợp cho thế kỉ XXI - những công dân toàn cầu.

Thay đổi về tư duy giúp học sinh, sinh viên có kỹ năng giải quyết vấn đề, tư duy sáng tạo là rất quan trọng, giúp sinh viên cần làm gì, học gì và như thế nào để đạt được mục đích học tập mình đề ra. Nếu đến trường chỉ được truyền đạt kiến thức thì sách, sách điện tử, công nghệ dạy học được trang bị đầy đủ với không gian rộng hơn rất nhiều so với lớp học... cũng có thể đảm đương nhiệm vụ này.

Trong xã hội thông tin, giáo viên phải giúp học, sinh sinh viên điều chỉnh định hướng về chất lượng và ý nghĩa của nguồn thông tin, phải là nhà giáo dục chuyên nghiệp có đầu óc sáng tạo, biết phê phán, tư duy độc lập, năng lực hợp tác tích cực và hỗ trợ có hiệu quả giữa người học với những gì họ muốn biết, là người cung cấp cách hiểu mới cho người học.

Đồng thời người dạy cũng cần thay đổi phương pháp giảng dạy, dần dần chuyển đổi từ phương pháp đọc - chép - học thuộc lòng sang hình thức giảng dạy khác phù hợp hơn như dạy học nêu vấn đề, thảo luận nhóm, hội thảo, báo cáo - thảo luận, học tập lý thuyết kết hợp sinh hoạt thực tế...

Giáo viên cũng là nhân tố tích cực thức đẩy chuyển đổi số trong công tác dạy và học

Ngoài ra, người dạy phải có năng lực quản lý tài nguyên mạng, có khả năng sử dụng thành thạo các phương tiện công nghệ phục vụ quá trình dạy học. Các hình thức học trực tuyến E-Learning: học thông qua các thiết bị điện tử; Mobile Learning: Học thông qua các thiết bị di động; Blended-learning: mô hình học kết hợp giữa học trên lớp và học online; Context aware u-learning: học theo ngữ cảnh, thông qua các thiết bị định vị; Collaborative environments: học trong các môi trường mang tính tương tác cao...

Giáo viên cũng tự bồi dưỡng năng lực chuyên môn bằng các phương pháp hiện đại, tiên tiến, kết hợp các mô hình đào tạo tiên tiến 4.0, đào tạo trực tuyến, từ xa để giáo viên tự nâng cao trình độ chuyên môn, vừa tiếp cận các mô hình dạy học mới.

Hơn nữa, để tiếp cận những tri thức khoa học và công nghệ tiên tiến do sự phát triển của công nghệ 4.0 mang lại, con người không thể không thông thạo ngoại ngữ. Đây là điều cần thiết để giáo viên hội nhập với xu hướng kết nối toàn cầu, hội nhập với giáo dục đại học thế giới. Vì thế người giáo viên cần nâng cao trình độ ngoại ngữ bằng nhiều biện pháp khác nhau như học theo các chương trình đào tạo, tự học hay thông qua sách báo, phim ảnh...

Đối với người học

Học tập theo phương thức truyền thống kết hợp với học trực tuyến sẽ tạo nên sự thay đổi quan trọng trong xu hướng học tập hiện nay.

Phương pháp dạy lấy người học là trung tâm, vai trò giảng viên chỉ là người hỗ trợ, hướng dẫn. Để đạt đượ điều đó, người học cần phải:

“Học để biết, học để làm, học để cùng chung sống và học để làm người”, đó là bốn trụ cột của giáo dục. Giáo dục phải tạo ra những giá trị thực sự phù hợp với nhịp sống của thời đại mới, những con người có đức, có tài sẽ công hiến hết mình cho sự phát triển của xã hội.

Thời đại này đòi hỏi những con người có năng lực tư duy và sáng tạo, đổi mới, có kỹ năng phân tích và tổng hợp thông tin, có khả năng làm việc độc lập và ra quyết định dựa trên cơ sở phân tích các chứng cứ và dữ liệu.

Sinh viên được đánh giá là sẽ lĩnh hội và tiếp thu nhanh chóng những bài giảng theo hướng chuyển đổi số. Ảnh minh họa

Trong nền giáo dục tương lai, người học phải biết cần cái gì? Cần trang bị những hiểu biết và kỹ năng gì? Sau đó tìm hiểu bản chất của nó, trái với hiện tại là có rất nhiều thứ người học bị nhồi nhét và đưa vào đầu mà không biết nó thực sự có ích hay không cho cuộc sống tương lai. Hãy sống và học tập theo niềm đam mê của chính mình. Việc học tập sẽ trở nên dễ dàng và thuận tiện khi có các công cụ học tập trực tuyến, Youtube, các clip bài dạy, hỗ trợ cho việc học tập từ xa và tự học. Các lớp học dường như sẽ có sự đảo ngược so với các lớp học truyền thống hiện nay, phần lý thuyết sẽ là tự học, học trực tuyến bên ngoài lớp học, còn phần thực hành sẽ được giáo viên giảng dạy và hướng dẫn trực tiếp trên lớp.

Học sinh, sinh viên vì thế mà cần học cách thích nghi với các công cụ hỗ trợ học tập phù hợp với khả năng của mỗi cá nhân. Mỗi nhóm học sinh, sinh viên có trình độ khác nhau sẽ được thử thách bởi các nhiệm vụ có mức độ khó khăn khác nhau. Hơn nữa, giáo viên, giảng viên sẽ dễ dàng thấy được trình độ của từng học sinh, sinh viên để can thiệp và giúp đỡ kịp thời.

Giáo viên là người hưỡng dẫn tư vấn sẽ trở nên ngày càng quan trọng hơn: Học sinh sinh viên ngày càng độc lập hơn trong việc học tập của mình, lấy tự học là chính.

Thực tế là, mục tiêu đào tạo cũng phải thay đổi hướng tới đào tạo không chỉ năng lực con người mà còn là những kỹ năng phát triển và tự phát triển bản thân, người học sau khi ra trường phải có tư duy sáng tạo và dễ dàng tiếp cận với nền kỹ thuật hiện đại cũng như đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi cao của xã hội. Do đó, bước thay đổi đầu tiên và quan trọng là người dạy và người học cần thay đổi tư tưởng, thay đổi cách dạy và học phù hợp trước tác động của cuộc cách mạng công nghệ 4.0 và nền giáo dục 4.0.

Có lẽ, chính đại dịch Covid-19 lại trở thành cơ hội để ngành giáo dục bắt tay vào hành trình chuyển đổi số, là xu thế tất yếu trong tương lai. Giáo dục được coi là một trong những ngành phải tiên phong trong. Tất cả các cấp học đã và sẽ chủ động hơn trong ứng dụng học trực tuyến, công nghệ số để thay thế lớp học truyền thống.

Từ đó, các nhà trường và doanh nghiệp giáo dục sẽ từng bước thích ứng với những thay đổi dưới tác động của đại dịch Covid-19, đồng thời tận dụng sức mạnh công nghệ để sẵn sàng cho mùa khai trường đầy mới mẻ này.