Hành trình tri ân một thế hệ thanh xuân đã hóa thành bất tử

“Đã thành thông lệ, nhiều năm nay, phong trào “Đền ơn đáp nghĩa”, “Uống nước nhớ nguồn” đã trở thành hoạt động thường niên của báo Tuổi trẻ Thủ đô mỗi dịp tháng 7 về. Hành trình về nguồn, tri ân các Anh hùng Liệt sĩ với tấm lòng thành kính của Ban biên tập, cán bộ phóng viên, người lao động báo Tuổi trẻ Thủ đô, không chỉ thể hiện lòng biết ơn đối với những người có công với đất nước mà còn góp phần giáo dục ý thức sống có trách nhiệm với Tổ quốc và Nhân dân cho mỗi người.

Với ý nghĩa đó Báo Tuổi trẻ Thủ đô mong muốn tiếp tục duy trì hành trình về nguồn, tri ân các Anh hùng liệt sĩ vào mỗi dịp 27/7 với nhiều hoạt động ý nghĩa hơn nữa. Từ đó, bồi đắp, trau dồi lòng biết ơn và các giá trị đạo đức tốt đẹp cho thế hệ người làm báo Tuổi trẻ Thủ đô hôm nay” - Nhà báo Nguyễn Mạnh Hưng - Tổng biên tập báo Tuổi trẻ Thủ đô chia sẻ.

Lặng người trước những tấm bia vô danh…

Điểm thăm viếng đầu tiên trong hành trình tri ân của Báo Tuổi trẻ Thủ đô là Nghĩa trang Liệt sĩ Quốc tế Việt - Lào, hay thường được gọi với cái tên gần gũi Nghĩa trang Anh Sơn xây dựng năm 1976, tại Khối 4 thị trấn Anh Sơn, tỉnh Nghệ An.

Đoàn công tác của Báo Tuổi trẻ Thủ đô đến đặt vòng hoa và dâng hương tại Nghĩa trang Liệt sĩ Quốc tế Việt - Lào

Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam làm nhiệm vụ quốc tế ở Lào, đã luôn kề vai sát cánh vừa chiến đấu chống quân xâm lược, vừa xây dựng và bảo vệ vùng giải phóng, tăng cường lực lượng vũ trang, phát triển chiến tranh du kích trên khắp các khu vực Thượng, Trung và Hạ Lào.

Nhà báo Nguyễn Mạnh Hưng - Tổng biên tập báo Tuổi trẻ Thủ đô thắp nén hương thơm và lặng người trước những bia mộ chưa biết tên

Các liệt sĩ tại nghĩa trang đặc biệt này là những người con của những mảnh đất: Nghệ An, Thanh Hóa, Hải Phòng, Nam Định, Hải Dương, Bắc Giang (cũ)… Các anh đã mang sức trẻ của mình cống hiến cho đất nước bạn, cũng là cách để bảo vệ từng tấc đất quê hương Việt Nam và tình hữu nghị bền chặt: “Việt - Lào, hai nước chúng ta. Tình sâu hơn nước Hồng Hà, Cửu Long”.

Trường đoàn cùng các thành viên dâng hương tưởng niệm tại Nghĩa trang Liệt sĩ Trường Sơn

Theo chuyến hành trình, chúng tôi đến với rừng Trường Sơn một thời đạn bom, nơi Nghĩa trang Liệt sĩ Trường Sơn tọa lạc trên khu đồi Bến Tắt, thuộc địa phận Gio Linh (Quảng Trị). Nghĩa trang có diện tích 140.000m² với các phần mộ được chia làm 10 khu vực chính theo từng địa phương và một khu dành cho những liệt sĩ vô danh, chưa biết tên.

Lãnh đạo Báo Tuổi trẻ Thủ đô thắp hương từng phần mộ của các Anh hùng, liệt sĩ

Không chỉ là nơi an nghỉ của các anh hùng liệt sĩ, Nghĩa trang Liệt sĩ Trường Sơn còn là biểu tượng sáng ngời của chủ nghĩa Anh hùng cách mạng, của tinh thần, ý chí đấu tranh giành độc lập và khát vọng hòa bình cho Tổ quốc.

Đoàn dâng hương tưởng niệm tại tượng đài Nghĩa trang Đường 9

Từ Nghĩa trang Trường Sơn, tiếp bước hành trình, đoàn thành kính dâng nén tâm nhang tại tượng đài và các phần mộ Nghĩa trang Đường 9 nằm bên cạnh quốc lộ 9, phường 4, thành phố Đông Hà. Đây là nơi yên nghỉ của gần 11.000 Anh hùng liệt sĩ đã hy sinh trên mặt trận Đường 9 và trên đất Lào trong suốt cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

Thăm viếng các nghĩa trang, nhiều người trong đoàn đã lặng người trước hàng ngàn phần mộ vô danh, chưa rõ tên tuổi và quê quán.“Các anh đi. Ngày ấy đã lâu rồi…”, chiến tranh qua đi, hòa bình lập lại đã nhiều năm và những tấm bia mộ vô danh ấy chính là lời nhắc nhở, khắc sâu trong tim những người ở lại, những thế hệ trẻ hôm nay bài học về sự anh dũng, kiên trung, bất khuất của các Anh hùng, liệt sĩ - những chàng trai tuổi mười tám đôi mươi tóc còn xanh sẵn sàng ra chiến tuyến khi “Tổ quốc gọi tên mình”, chiến đấu và hy sinh ngoan cường để bảo vệ từng tấc đất quê hương…

Có lẽ, vẫn còn đó những bia mộ vô danh, chưa xác định được thông tin nhưng các anh mãi trường tồn trong lòng đất nước, tên anh gắn liền với những chiến công bất tử và đã thành tên đất nước, đất mẹ ôm các anh vào lòng và các anh như những giọt phù sa thầm lặng bồi đắp cho quê hương, để Tổ quốc mãi trường tồn.

Trên hành trình tri ân mà đoàn công tác báo Tuổi trẻ Thủ đô đi qua, hàng ngàn tấm bia mộ trắng lặng yên trong gió mưa dọc tuyến đường miền Trung, như kể cho chúng tôi câu chuyện về một thế hệ thanh xuân đã hóa thành bất tử!

"Mười bông hoa trắng" giữa rừng Trường Sơn

Theo hành trình, đoàn về tới Ngã ba Đồng Lộc, trong khung cảnh yên bình của những ngày đầu tháng 7, dưới những tán thông reo xanh tít tắp, khó ai có thể hình dung được 57 năm về trước, Ngã ba Đồng Lộc từng là nơi chiến trường ác liệt, là “toạ độ chết” - nơi quân và dân ta phải hứng chịu từng trận bom rơi, đạn nổ trút liên hồi.

Câu chuyện về 10 nữ thanh niên xung phong tại Ngã ba Đồng Lộc vẫn luôn được nhắc nhớ cho thế hệ chúng tôi hôm nay và mai sau như một khúc tráng ca hào hùng, bất diệt: “Ngã ba Đồng Lộc ngày ấy... Bây giờ. Vẫn còn vang vọng bến bờ ngàn sau. Mười cô gái đẹp như nhau. Mười bông hoa trắng dệt câu anh hùng".

Đoàn thành kính tưởng nhớ, tri ân 10 cô gái Thanh niên xung phong tại Ngã ba Đồng Lộc

Là một phóng viên lần đầu được đến thăm viếng phần mộ của 10 nữ thanh niên xung phong, tôi không khỏi rưng rưng, nghẹn ngào và hoài niệm về sự hy sinh oanh liệt của những cô gái năm ấy tuổi còn xanh, xin mượn lời thơ để bày tỏ tấm lòng biết ơn, thành kính và tưởng nhớ: “Biết bao tình cảm chứa chan. Hướng về Đồng Lộc gió ngàn Trường Sơn. Mười cô gái thanh niên xung phong. Những bông hoa bất tử trong lòng Nhân dân!”.

Chắc hẳn, huyền thoại về 10 cô gái thuộc Tiểu đội 4, Đại đội 552, Tổng đội 55, tại Ngã ba Đồng Lộc, hy sinh anh dũng trong khi làm nhiệm vụ mở đường, giữ vững mạch máu giao thông giữa mưa bom pháo đạn, trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ sẽ luôn sống mãi trong mỗi trái tim và trong mỗi cuộc đời người ở lại. Tôi nhớ có một người cựu chiến binh đã từng nói: “Thời gian có thể khiến cho người ta quên đi bao nhiêu ngã ba trong cuộc đời, nhưng khó có ai một lần đi qua mà có thể quên được Ngã ba Đồng Lộc”.

Khu di tích Ngã ba Đồng Lộc hôm nay

Chúng tôi lên xe, tiếp tục cuộc hành trình mà lời bài hát “Đồng Lộc đẹp mãi tên em” như vang vọng trong tim: “Ngàn năm sau, vẫn nhớ mười cô gái lứa tuổi đôi mươi, em quên thân mình cho xe nối chuyến. Pháo đạn mưa bom lòng không nao núng. Vì quê hương, hiến tuổi thanh xuân lẫy lừng chiến công. Trên bao cung đường thẳng hướng tiền phương. Cho nước non mình rạng ngời tên em. Đồng Lộc yêu thương, Đồng Lộc chiến thắng...”.

Từng tấc đất, mỗi cuộn sóng… là máu thịt quê hương

“Cho tôi hôm nay vào Thành cổ. Thắp một nén nhang viếng người nằm dưới cỏ” - Chúng tôi đến Thành cổ Quảng Trị trong một buổi trưa mùa hè đầy nắng, những làn gió nhẹ như đong đưa từng vạt cỏ mềm, khẽ nâng niu, vỗ về anh linh của những người lính nằm lại dưới từng tấc đất, ngọn cỏ, làn sóng nước bên bờ sông Thạch Hãn.

Biểu tượng của nấm mộ tập thể tại Thành cổ Quảng Trị

Ở Thành cổ Quảng Trị không có phần mộ riêng cho từng người, mà có một “Đài tưởng niệm trung tâm” là biểu tượng của nấm mộ chung. Nấm mộ tập thể với cây đèn màu đỏ cao 8,1m tượng trưng cho 81 ngày đêm, được ví như “Đèn thiên mệnh”, nhẹ đưa linh hồn liệt sĩ từ cõi âm về cõi vĩnh hằng. Bởi vậy mà từng nhành cây, vạt cỏ, mỗi cuộn sóng nước xuôi dòng Thạch Hãn đều là máu thịt quê hương, thiêng liêng và bất tử. “Đò lên Thạch Hãn ơi chèo nhẹ. Đáy sông còn đó bạn tôi nằm. Có tuổi hai mươi thành sóng nước. Vỗ yên bờ mãi mãi ngàn năm”.

Đoàn dâng hương tại "Đài tưởng niệm trung tâm"

Sau khi dâng hoa và thắp nén hương thơm tỏ lòng thành kính dâng tới anh linh các Anh hùng, liệt sĩ, chúng tôi nhẹ bước di chuyển vào phía dưới “Đài tưởng niệm trung tâm” Thành cổ Quảng Trị, đoàn chúng tôi xúc động lắng nghe những câu chuyện về 81 ngày đêm huyền thoại trên mảnh đất thiêng này, thấm thía hơn máu xương các anh hùng liệt sĩ đã ngã xuống cho Tổ quốc có ngày hòa bình như hôm nay.

Một chiếc mũ tai bèo, một đôi dép cao su, một bi đông nước, một khẩu súng AK và một chiếc ba lô được trưng bày ở gian giữa Đài tưởng niệm. Đó là hành trang giản dị và thân thương của các anh đã làm nên chiến thắng lịch sử 81 ngày đêm mùa hè đỏ lửa năm 1972.

Lối vào phía dưới Đài tưởng niệm trung tâm

Năm ấy, có chàng trai quê hương Thái Bình, như dự cảm trước điều chẳng lành đã viết thư gửi về gia đình với nội dung: "Toàn thể gia đình kính thương! Con viết mấy dòng cuối cùng phòng khi "đi nghiên cứu bí mật trong lòng đất"... Xin mẹ đừng buồn để sống đến ngày tin mừng chiến thắng. Con đi, mẹ ở lại trăm tuổi bạc đầu, coi như lúc nào con cũng ở bên mẹ. Mẹ đừng buồn, coi như con đã sống trọn đời cho Tổ quốc mai sau…

Em yêu thương! Mọi lá thư đến với em đều là nguồn động viên em khi xa anh. Song, lá thư này đến tay em sẽ là nỗi buồn lớn nhất và có lẽ là nỗi buồn đầu tiên trong cuộc đời của em. Em à, chúng ta sống với nhau chưa được bao lâu, thì chiến tranh đã cướp đi của em biết bao tình yêu thương, trìu mến. Người ta lấy chồng thì được chiều chuộng mọi điều, em chưa được hưởng diễm phúc ấy đã phải xa anh. Thật là chỉ vừa gặp nhau đã phải mãi mãi xa nhau.

Anh rất hiểu, biết tin này em sẽ gầy đi nhiều vì thương nhớ anh, vì đã phải xa anh. Anh rất muốn được sống mãi mãi bên em. Song vì chiến tranh thì em ơi hãy gạt nước mắt cho đời trẻ lại. Giờ đây anh biết nói gì với em, chỉ mong em khoẻ, yêu đời…"" - Giọng người thuyết minh viên nghẹn lại với đôi mắt đỏ hoe, khiến nhiều người trong đoàn nhạt nhoà nước mắt, xúc động, nghẹn ngào.

Đoàn xúc động lắng nghe thuyết minh viên kể về câu chuyện liệt sĩ Lê Văn Huỳnh, quê ở Kiến Xương, tỉnh Thái Bình

Tại Thành cổ Quảng trị năm ấy, mùa hè năm 1972 được gọi là "mùa hè đỏ lửa". Trước khi vào chiến trường Quảng Trị, liệt sĩ Lê Văn Huỳnh, quê ở Kiến Xương, tỉnh Thái Bình là sinh viên Đại học Bách Khoa. Năm 1972, khi đang là sinh viên năm 4, theo tiếng gọi Tổ quốc, anh đã tạm biệt giảng đường, tạm biệt mẹ cùng người vợ trẻ mới cưới được 7 ngày, tạm biệt quê hương để lên đường vào Nam chiến đấu.

Anh viết bức thư này vào ngày thứ 77 của chiến dịch 81 ngày đêm lịch sử, viết bằng dự cảm của một người biết trước mình sẽ hy sinh trong thời điểm mà sự khốc liệt của bom đạn đã lên đến tận cùng. Lá thư ấy mãi sau này mới được tìm thấy và giờ được trưng bày tại nhà bảo tàng trong khuôn viên Thành cổ. Còn nhiều những bức thư khác đang được lưu giữ ở đó, cho các thế hệ đi sau hiểu hơn về những chiến sĩ tuổi mười tám, đôi mươi đã mãi mãi ra đi để tuổi thanh xuân nằm lại nơi chiến trường, dệt lên mùa xuân cho dân tộc Việt Nam.

Quang cảnh rợp bóng cây xanh của Thành cổ Quảng Trị ngày nay

May mắn lần đầu được tham gia hành trình tri ân được báo Tuổi trẻ Thủ đô tổ chức hàng năm vào dịp 27/7, được đến tận nơi tri ân và lắng nghe từng câu chuyện thời chiến để thấy sự khốc liệt của cuộc chiến tranh giành lại nền độc lập, tự do. Mỗi thành viên trong đoàn báo Tuổi trẻ Thủ đô và với những người lần đầu tiên được tham gia hành trình tri ân như tôi, càng thấy thấm thía hơn công lao của một thế hệ mãi mãi tuổi hai mươi, một thế hệ đã quên mình vì khát vọng hoà bình cho đất nước, một thế hệ thanh xuân đã hóa thành bất tử!

Ngay tại Khu di tích Thành cổ Quảng Trị, lãnh đạo báo Tuổi trẻ đã trao tặng 10 phần quà tới các thương, bệnh binh, gia đình có công với cách mạng

Hướng tới kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh liệt sỹ (27/7/1947 - 27/7/2025), ngay từ những ngày đầu tháng 7 (từ ngày 4 - 6/7), đoàn công tác của Báo Tuổi trẻ Thủ đô đã thực hiện hành trình tri ân, dâng hương tại Nghĩa trang Liệt sĩ quốc tế Việt - Lào, Khu Di tích Ngã ba Đồng Lộc, Nghĩa trang Liệt sĩ Trường Sơn, Nghĩa trang Liệt sĩ đường 9, Khu di tích Thành cổ Quảng Trị. Lãnh đạo báo Tuổi trẻ Thủ đô và đại diện chính quyền địa phương trao quà tới học sinh, thân nhân gia đình chính sách Bên cạnh đó, đoàn công tác Báo Tuổi trẻ Thủ đô cũng đã trao tặng 30 suất quà tới các thương binh, bệnh binh, học sinh thân nhân gia đình chính sách, gia đình có công với cách mạng tại hai tỉnh Hà Tĩnh và Quảng Trị.

Nguyễn Nhung