Nghề phiên dịch: Thu nhập “khủng” cùng cơ hội việc làm rộng mở

Sứ giả ngôn ngữ

Nhắc đến phiên dịch, người ta lại nhớ đến hình ảnh những người ngồi trong cabin tại các hội thảo quốc tế, hay những người luôn theo sau nguyên thủ quốc gia trong các buổi gặp gỡ ngoại giao. Họ là cầu nối quan trọng về ngôn ngữ và văn hóa, là người giúp dòng chảy thông tin giữa những người tham gia giao tiếp được liền mạch. Vì vậy nhiều người vẫn gọi họ với cái tên mỹ miều là “sứ giả ngôn ngữ”.

Chia sẻ về sự hấp dẫn của nghề phiên dịch, phiên dịch viên tiếng Trung - Nguyễn Thanh Sơn trải lòng: “Các bạn làm phiên dịch sẽ có mức thu nhập tương đối, được xuất hiện ở những nơi sang trọng và tiếp xúc với những nhân vật nổi tiếng. Đó là một phần lí do cuốn hút tôi theo đuổi nghề này”.

Ít ai biết rằng, đằng sau sự hào nhoáng ấy còn là những giọt mồ hôi của sự vất vả sớm hôm. Anh Sơn kể rằng, có những chuyến phiên dịch xuyên biên giới kéo dài hàng tuần, hay những lần anh phải theo chân khách hàng từ mờ sáng đến đêm khuya. Trong khi họ ăn uống thoải mái thì anh vẫn phải chăm chú vào cuộc nói chuyện của họ với khách hàng để phiên dịch cho đúng, tránh bỏ sót những nội dung quan trọng.

Mỗi người phiên dịch lại có những phong cách dịch khác nhau, tạo nên những “thương hiệu” riêng trong nghề. Vì thế, giá dịch vụ phiên dịch ở các công ty khác nhau “một trời một vực”.

Mức thấp nhất trong báo giá công khai của các công ty dịch tại Việt Nam là 10-30 đô la Mỹ/giờ. Tính ở mức trung bình, một phiên dịch làm việc 6 giờ/ngày, 5 ngày/tuần thì một phiên dịch viên cỡ trung bình sẽ có thu nhập khoảng 1200 - 1500 đô la Mỹ/tháng, tương đương khoảng 30 – 50 triệu đồng/tháng. Chưa kể, thu nhập của các phiên dịch viên có thương hiệu được mời dịch cho các sự kiện lớn thì mỗi giờ dịch có thể lên đến 100 hoặc vài trăm đôla Mỹ/giờ.

Theo tiết lộ của anh Sơn, thì thu nhập của nghề này tỉ lệ thuận với trình độ và độ khó của công việc. Có phiên dịch viên thu nhập gần 200 đô la Mỹ/giờ. Tuy nhiên, để có được thù lao như thế, những người làm nghề này phải làm việc cật lực. Người phiên dịch phải đầu tư thời gian để cho chương trình mà họ sẽ đảm nhận ít nhất từ 1 - 2 tuần. Riêng với những hội thảo có tính chuyên ngành, nhất là các lĩnh vực về khoa học, họ còn mất nhiều thời gian đầu tư hơn để có thêm kiến thức cũng như thuật ngữ riêng của từng ngành.

“Thu nhập của phiên dịch viên chuyên nghiệp thuộc hàng …khủng. Khủng đến mức nào tùy thuộc “thương hiệu” của phiên dịch viên, nội dung cần dịch, yêu cầu của công việc. Hiện mức thù lao chung trong thị trường lao động ngành dịch, xét về các thứ tiếng thì rẻ nhất là dịch tiếng Anh, đắt nhất là dịch các tiếng Ả Rập, Đan Mạch- Hà Lan… Xét về nội dung dịch thì rẻ nhất là dịch trong các lĩnh vực kinh tế, xã hội và đắt nhất là dịch trong lĩnh vực y tế, dược, vũ trụ… Loại hình dịch cabin đắt hơn dịch đuổi”, anh Sơn nói.

Không tự sáng tác nội dung

Nghe thì có vẻ hấp dẫn, nhưng đằng sau những chiếc áo vét chỉnh tề và khoản thu nhập hấp dẫn ấy là những câu chuyện nghề đắng đót không phải ai cũng tỏ.

Phiên dịch viên Thanh Sơn chia sẻ, có lần anh được giao phiên dịch cho một đoàn thương nhân của Trung Quốc. Anh theo đoàn lên Sơn La để phiên dịch cho họ trong buổi gặp đối tác người Việt. Sau khi anh dịch xong ý của người Trung, thì đối tác người Việt liền tỏ ra khó chịu. Cuộc giao dịch không thành công, vị thương nhân Trung Quốc liền cho rằng, anh dịch không đúng và dịch không khôn khéo trong cách thương lượng. Ông ấy đã gọi điện về công ty và yêu cầu thay người phiên dịch. Anh phải xuống xe giữa đường và không được đồng thù lao nào cả.

Nhớ lại về sự cố buổi phiên dịch đầu tiên, phiên dịch viên Đoàn Khánh Hạ Vy chia sẻ: “Trong một lần phiên dịch cho hội thảo tại Hà Nội, người phát biểu đột ngột dừng lại và chuyển hướng sang một chủ đề khác, thuộc phần của người phiên dịch khác. Phần tài liệu đó tôi chưa nắm bắt được nên đã bị chững lại, lúng túng hồi lâu và buổi phiên dịch kết thúc không được suôn sẻ lắm”.

Với những cuộc hội đàm quan trong, người phiên dịch chính là chìa khóa quyết định sự hợp tác của đôi bên. Vì vậy, làm nghề phiên dịch bạn phải thật sự cẩn thận, bởi một lời dịch sai có thể dẫn đến những hậu quả khôn lường.

Thực tế, báo giới đã từng đưa tin về những sai lầm tai hại của người phiên dịch. Chẳng hạn, một phiên dịch viên đã dịch đoạn nói về công ti Proctor and Gambles là “chúng tôi kinh doanh ở đây như đánh bạc”, mặc dù chữ “Gambles” ở đây đơn giản chỉ là tên công ty không liên quan gì tới cờ bạc cả. Những sai sót này để lại những hậu quả rất lớn, nhất là đối với phương tiện thông tin đại chúng. Do vậy, việc sử dụng ngôn từ của người phiên dịch cần phải cẩn trọng, chất lượng và tính chuyên nghiệp cao.

Phiên dịch viên cabin Khang Nguyễn khẳng định, không phải giỏi ngoại ngữ là đủ để trở thành người phiên dịch. Bạn phải làm chủ được cả tiếng mẹ đẻ và ngôn ngữ cần dịch, cần có hiểu biết về văn hóa, lịch sử, kiến thức chuyên ngành… Vì vậy, phiên dịch viên phải liên tục học tập, trau dồi ngôn từ để có thể “múa” với ngôn ngữ nước ngoài và “play” với tiếng mẹ đẻ mới diễn đạt được trơn tru.

Theo Hạ Vy, người phiên dịch cần phải luyện phản ứng nhanh, biết cách ghi chú lại những từ chưa rõ và phải biết sử dụng từ đúng. Khó nhất là luôn phải tập trung cao độ và có sự chuẩn bị trước từ chuyên ngành. Nhiều người phát biểu không theo bản dự thảo mà đôi khi hay nói theo xúc cảm bột phát nên người phiên dịch cần linh hoạt xử lý thông tin, chứ không thể cứ đọc theo bài dịch về bản dự thảo trước đó.

Một kĩ năng quan trọng trong nghề này là, khi phiên dịch, bạn phải vừa dịch vừa quan sát cử chỉ, thái độ, nét mặt của người nói để chọn lựa từ ngữ thích hợp nhất cho ngôn ngữ đích của mình. Tuỳ vào trường hợp, hoàn cảnh, nếu người truyền đạt nóng tính, nói những câu quá nặng nề thì phải lựa lời dịch sao cho rõ ý là họ đang thật sự tức giận, nói sao cho người nghe cảm thấy hiểu rõ được sự tức giận đó, chứ không dịch quá lên.