Nhiều "nhóm lợi ích" đang vận động thử nghiệm thuốc lá điện tử?

Bộ Y tế nhất quán cấm thuốc lá điện tử

Đây là vấn đề được đại biểu Quốc hội Lê Hoàng Anh (đoàn Gia Lai) nêu ra khi chất vấn Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan về thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, chiều 11/11.

Đại biểu Lê Hoàng Anh dẫn báo cáo của Cục Cảnh sát điều tra tội phạm phòng, chống ma túy (Bộ Công an) cho biết, tình trạng tẩm ướp ma túy trong thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, thuốc lá thế hệ mới tăng rất mạnh và khó phát hiện và nên đồng tình cấm sản xuất, nhập khẩu, phân phối và quảng cáo các loại thuốc lá này.

Tuy nhiên, Bộ Công thương muốn thí điểm để quản lý tốt hơn.

"Không ít cử tri phản ánh nhiều nhóm lợi ích của ngành công nghiệp thuốc lá đang tích cực vận động để duy trì thử nghiệm quản lý các sản phẩm thuốc lá này", ông Lê Hoàng Anh nói và chất vấn trách nhiệm của Bộ Y tế trong việc tham mưu như thế nào, câu hỏi này cũng được chuyển đến Bộ trưởng Bộ Công thương.

Trả lời, Bộ trưởng Đào Hồng Lan nói: "Quan điểm của chúng tôi là rất rõ, nhất quán, nên cấm thuốc lá điện tử bởi nhiều lý do đã trình bày ở trên".

Đại biểu Quốc hội Lê Hoàng Anh (đoàn Gia Lai)

Trước đó, trả lời các đại biểu Quốc hội về nội dung này, Bộ trưởng Y tế Đào Hồng Lan cho biết, thời gian qua, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đang tăng nhanh, tiềm ẩn nhiều nguy cơ đến sức khỏe, tính mạng, đặc biệt là giới trẻ.

Qua điều tra tại 34 tỉnh, thành phố, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở người trưởng thành tăng 18 lần, từ 0,2% năm 2015 lên 3,6% năm 2020, tập trung cao nhất ở 15 - 24 tuổi.

Kết quả điều tra liên quan đến sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng theo các nhóm tuổi thấy rằng, nhu cầu và việc sử dụng trong giới trẻ, đặc biệt là đối với phụ nữ trẻ em gái cũng tăng lên.

Bộ Y tế đã giao đơn vị chuyên môn tổng hợp nội dung nghiên cứu và đánh giá việc sử dụng thuốc lá nung nóng, điện tử ảnh hưởng tim, gan, phổi và đặc biệt là loạn thần. Năm 2023, có 1.234 người liên quan tới thuốc lá điện tử điều trị.

"Trong bối cảnh có khoảng 40.000 người/năm mắc các bệnh do thuốc lá thường, giờ lại thêm thuốc lá điện tử gây ảnh hưởng rất lớn", bà Lan nói.

Bộ trưởng Y tế Đào Hồng Lan

Theo bà Lan, nguyên nhân chính khiến thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng vẫn còn tràn lan trên thị trường là do chưa có quy định pháp luật cho phép kinh doanh các sản phẩm này. Mặc dù vậy, để thu lợi nhuận, nhiều công ty đã lợi dụng các hình thức tiếp thị tinh vi và sản phẩm có thiết kế bắt mắt để thu hút người tiêu dùng.

Bên cạnh đó, tình trạng nhập lậu thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng cũng góp phần làm gia tăng tình trạng này, gây nhiều khó khăn trong công tác quản lý.

"Hình thức thuốc lá điện tử rất bắt mắt với trẻ em, có ai hình dung đây là thuốc lá điện tử không. Những sản phẩm này đưa ra trên thị trường, tính hấp dẫn thu hút giới trẻ rất nhiều", bà Lan vừa nói vừa giơ trên nghị trường Quốc hội một số sản phẩm thuốc lá điện tử được thiết kế, trang trí như đồ chơi trẻ em để thu hút người dùng.

Do đó, Bộ trưởng Y tế đề nghị Quốc hội có giải pháp mạnh mẽ hơn để giải quyết vấn đề buôn bán thuốc lá điện tử cho giới trẻ.

"Bộ Y tế mong muốn có nghị quyết của Quốc hội về cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trước khi Luật về sửa đổi Phòng chống tác hại thuốc lá được trình Quốc hội trong thời gian tới", bà Lan đề nghị.

Bộ trưởng Bộ Công thương nói gì?

Phát biểu giải trình làm rõ về vấn đề thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, kinh doanh thuốc lá là ngành kinh doanh có điều kiện, được quy định rõ trong Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và các văn bản pháp luật có liên quan.

Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên

Tuy nhiên, thuốc lá thế hệ mới gồm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng chưa được định nghĩa trong Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và các văn bản pháp luật. Do vậy, trong thời gian dài vừa qua, chúng ta có khoảng trống pháp lý trong công tác quản lý Nhà nước đối với loại hình sản phẩm này.

Theo Bộ trưởng, từ những năm 2019 - 2020, do thiếu công cụ quản lý thuốc lá công nghệ mới trong khi các sản phẩm này đã len lỏi, phát triển mạnh trên thị trường, Bộ Công thương lúc bấy giờ đã đề xuất và được Chính phủ khóa trước xây dựng đề án thí điểm quản lý loại hình thuốc lá này.

"Khi lấy ý kiến, nhiều Bộ, ngành đồng thuận với đề xuất của Bộ Công thương, chỉ đạo của Chính phủ, nhưng cũng có những bộ, ngành phản đối, đặc biệt là Bộ Y tế, với quan điểm rằng đó là sản phẩm có hại cho sức khỏe", ông Diên nói.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nêu rõ, từ đầu nhiệm kỳ đến nay, Bộ Công thương đã đồng ý với đề xuất này của Bộ Y tế, thống nhất rằng đây là sản phẩm có hại cho sức khỏe, phải sớm có khung khổ pháp lý để cấm sản phẩm này. Bộ Công thương và cá nhân Bộ trưởng không đề xuất tiếp tục thí điểm đề án này.

Thực tế, thời gian qua, Bộ Công thương luôn từ chối cấp phép kinh doanh, cấp đăng ký thông báo cho website thương mại điện tử kinh doanh thuốc lá thế hệ mới. Đồng thời, Bộ Công thương cũng đã chỉ đạo lực lượng quản lý thị trường tăng cường kiểm tra và xử lý hàng trăm vụ việc đối với việc kinh doanh sản phẩm này.

Bộ trưởng Bộ Công thương đề xuất Quốc hội, Chính phủ sớm ban hành chính sách, hoàn thiện khung pháp lý để quản lý chặt chẽ, rõ ràng đối với loại sản phẩm này.

Trong khi chưa sửa đổi Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, Bộ Công thương sẽ chỉ đạo Quản lý thị trường phối hợp với cơ quan chức năng, tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân buôn bán, tàng trữ, vận chuyển thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, phối hợp chặt chẽ lực lượng chức năng để tăng cường quản lý.

Bộ trưởng cũng lưu ý, nguồn hàng sản phẩm này chủ yếu do nhập lậu, nên các lực lượng chức năng cần ngăn chặn tốt ngay từ các cửa khẩu, biên giới.