Nỗ lực bảo tồn và phát triển nghệ thuật chèo truyền thống

- Thưa ông, thời gian qua, Nhà hát Chèo Việt Nam đã triển khai những hoạt động nhằm bảo tồn, kế thừa, đồng thời đưa các yếu tố mới vào các chương trình biểu diễn để thu hút khán giả?

- Ngoài bảo tồn, phát triển, kế thừa và phát huy những cái mới thì nhà hát chèo Việt Nam luôn không ngừng tập luyện các chương trình mới để gửi tới khán giả vào năm nay. Để phục vụ sự kiện A80, Nhà hát chèo Việt Nam đã có rất nhiều các chương trình mới, những làn điệu dân ca, những cái khúc hát chèo truyền thống. Trước hết là đổi mới về hình thức. Chúng tôi đưa khán giả đến những cái nét đẹp truyền thống của cha ông, từ trang phục, hóa trang, đạo cụ, là những thứ gắn liền với đời sống người dân Việt Nam qua nhiều thế hệ.

TS, NSND Lê Tuấn Cường, Giám đốc Nhà hát Chèo Việt Nam (bên trái)

Trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, văn hóa truyền thống - cái hồn cốt của dân tộc vô cùng quý giá. Chính vì lẽ đó mà Nhà hát chèo Việt Nam chúng tôi luôn hướng tới khán giả, lan tỏa văn hóa, giao lưu văn hóa và giới thiệu những cái nét tinh hoa truyền thống của người dân Việt Nam, nhất là những cái nét đặc sắc về nghệ thuật truyền thống, là những bài học triết lý nhân sinh trong tất cả các tác phẩm, từ câu hát cho đến lời ca cho đến âm nhạc.

Bên cạnh chương trình biểu diễn ở sự kiện A80 thì Nhà hát chèo Việt Nam còn bán vé biểu diễn các chương trình trích đoạn, là nét tinh hoa, đặc sắc của nghệ thuật sân khấu chèo truyền thống. Bên cạnh đó, chúng tôi vẫn bán vé những vở lớn như, Mẫu ngự trời Nam, Bắc Lệ đền thiêng… Để giới thiệu nghệ thuật chèo đến với khán giả trẻ, chúng tôi vẫn luyện tập những vở diễn tinh hoa. Chúng tôi sắp khai trương một vở diễn mới nhằm bảo tồn và phát huy những cái giá trị nghệ thuật truyền thống của nước nhà.

Ngoài những vở diễn dài ra, chúng tôi có những trích đoạn, những chương trình ca hát dân gian, những cái chương trình ngắn để thu hút khán giả trẻ đến với sân khấu truyền thống. Theo tôi, hiện nay, thị phần của sân khấu truyền thống Việt Nam dành cho các bạn trẻ rất nhiều. Những chương trình Thị Mầu xuyên không của chúng tôi chỉ làm một tiếng thôi nhưng tất cả các chương trình lại rất đông khán giả, gần như là rạp Kim Mã chúng tôi khi đã bán vé là đều kín chỗ.

- Sự sáng tạo đã được đưa vào các vở diễn như thế nào, thưa ông?

- Như chúng tôi quan sát, xã hội thay đổi thì hành động cũng phải thay đổi. Sân khấu cũng thế, chúng ta phải có những thứ để cho khán giả ngày hôm nay họ thấy vui tai và đẹp mắt. Và tính tiết tấu của thời đại chúng ta gửi qua những vở diễn truyền thống nhưng chúng ta gửi vào đấy cái hơi thở của thời đại. Cách dàn dựng, trang trí, rồi biên đạo múa, nhạc sĩ… chúng ta luôn phải hướng tới những cái hay, cái đẹp, cái tinh hoa về nghệ thuật, là phản ánh, là thanh lọc tâm hồn, hướng tới khán giả. Chính vì lẽ đó và cái cách nhìn của đạo diễn, của ê kíp chúng tôi như là NSND, họa sĩ Nguyễn Đạt Tăng là một họa sĩ rất giỏi của ngành sân khấu Việt Nam. Bên cạnh ê kíp chúng tôi như nhạc sĩ, nghệ sĩ Tú Đoàn, Tuấn Hải, biên đạo múa Hoài Anh, có thể nói là chúng tôi đồng tâm, hiệp lực và đưa tới vở diễn những cái hay, cái đẹp nhất.

Đội ngũ nghệ sỹ, diễn viên Nhà hát chèo Việt Nam cùng cùng Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam thăm cấp Nhà nước Hàn Quốc ngày 11/8/2025

Nhà hát chèo Việt Nam và bây giờ là Nhà hát Nghệ thuật sân khấu truyền thống quốc gia Việt Nam luôn hướng đến những cái mới, cái hay, cái tinh hoa và cái yếu tố quan trọng nhất, lối diễn và thời lượng đủ để cho khán giả thưởng thức. Thời buổi bây giờ, nếu chúng ta diễn những cái vở diễn dài lê thê hai tiếng rưỡi, ba, bốn tiếng như ngày xưa thì khán giả sẽ không đến. Chúng ta chỉ làm sao nó vào khoảng bốn nhăm phút, một tiếng đến hai tiếng là cùng.

Bên cạnh đó, âm nhạc phải hay, ánh sáng sân khấu phải đẹp, diễn viên phải xinh xắn và phải hát hò thật hay. Tất cả các vai diễn phải chuẩn mực, cơ bản.

- Thu nhập của nghệ sỹ có là một trở ngại? Nhà hát chèo Việt Nam có phương cách khắc phục vấn đề này?

- Thực chất là thu nhập của nghệ sĩ sân khấu truyền thống vẫn là một cái cần phải nói đến vì thực chất chúng tôi biểu diễn theo mức cho phép thì một tối được khoảng 120.000 đồng/người. Đấy là cả tiền bồi dưỡng còn tiền tập chỉ chừng 80.000 đồng/người thôi. Các nghệ sĩ, các nhà quản lý như chúng tôi phải năng động làm sao thu hút khán giả đến nhiều hơn. Ngày xưa chúng tôi bán vé một tối có khi chỉ thu về được mấy triệu nhưng bây giờ chúng tôi bán vé hàng tối đã lên tới 70 - 80 triệu, thậm chí hàng trăm triệu thì phải tăng thêm thu nhập cho nghệ sĩ, diễn viên. Thực ra, nếu cứ so với ba-rem cứng 120.000 đồng/người/tối thì đời sống của các nghệ sĩ rất khó khăn. Đa số các diễn viên trẻ hiện nay là các em đang hợp đồng chưa được biên chế và hợp đồng chỉ thực chất là có hơn lương tháng 5 triệu đồng/em. Chính vì lẽ đó, tôi luôn dạy các thế hệ học trò và các bạn diễn viên trẻ là phải yêu nghề, cống hiến, thăng hoa, sáng tạo.

Một cảnh trong vở chèo "Mẫu ngự trời Nam", biểu diễn tại Nhà hát chèo Việt Nam

Tôi nghĩ khán giả họ sẽ đến với sân khấu và khán giả chính là cái người mà đưa sân khấu đi lên, phát triển. Sân khấu và đời sống nghệ sĩ có khá lên hay không là yếu tố khán giả. Chúng ta phải bán được vé, phải có những vở diễn để lại nhiều dư âm tốt thì khán giả họ yêu và nhớ chúng ta. Tôi nghĩ đấy là điều vô cùng quan trọng và điều đó là các nghệ sĩ phải luôn luôn rèn luyện, rèn tài, rèn đức để làm sao khán giả họ đến với chúng ta và không quay lưng lại với sân khấu truyền thống chúng ta, đấy là sự thành công.

Trong xu thế và hội nhập quốc tế và phát triển của đất nước hiện nay, trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, đời sống của nghệ sĩ cũng sẽ được cải thiện đáng kể. Muốn có nhiều tác phẩm hay, vở diễn tốt, chất lượng nghệ thuật cao gửi đến khán giả thì chúng tôi phải nghiên cứu khán giả và tìm đến khán giả, chứ không thể ngồi một chỗ mà chờ khán giả đến mua vé như bố mẹ, coi như là chia quà trung thu cho các con ngày xưa. Ngoài ra, chúng tôi phải nghiên cứu thị trường, nghiên cứu khán giả và nghiên cứu thị hiếu của khán giả, họ đến với sân khấu như thế nào. Với tôi, khán giả là người thầy khắt khe nhất. Đó là điều vô cùng quan trọng và vẫn giữ được hồn cốt, những cái tinh hoa của nghệ thuật sân khấu truyền thống nước nhà.

- Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi thú vị!

Quang Anh