Phòng, chống vi phạm IUU chuyển biến theo hướng tích cực và bền vững

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì phiên họp thứ 19 Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng, chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định (IUU) - Ảnh: VGP/Minh Khôi

Phiên họp kết nối trực tuyến với 21 tỉnh, thành phố ven biển, vào thứ Ba hằng tuần nhằm tuyên chiến với khai thác IUU.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, hiện công tác phòng, chống khai thác IUU đang bước vào giai đoạn cao điểm. Các bộ, ngành và 21 địa phương ven biển phải triển khai quyết liệt, bám sát tiến độ từng nhiệm vụ, không báo cáo chung chung. Bộ Nông nghiệp và Môi trường có trách nhiệm tổng hợp đầy đủ báo cáo từ các địa phương, cơ quan liên quan; nội dung nào đã hoàn thành thì đề xuất đưa ra khỏi kế hoạch, nhiệm vụ chưa hoàn thành phải nêu rõ nguyên nhân và giải pháp, tiếp tục bổ sung tiến độ thực hiện để báo cáo Thủ tướng Chính phủ.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, hiện công tác phòng, chống khai thác IUU đang bước vào giai đoạn cao điểm - Ảnh: VGP/Minh Khôi

Kể từ phiên họp thứ 18 (ngày 22/10), Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng như các bộ, ngành, địa phương đang tiếp tục triển khai các nhiệm vụ được Thủ tướng Chính phủ giao.

Trong tuần, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành Quy chế quản lý, khai thác, sử dụng, hệ thống theo dõi, giám sát, cảnh báo tàu cá; Quy chế sử dụng hệ thống nhật ký khai thác điện tử phục vụ kiểm soát, có giải pháp truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác bảo đảm đồng bộ, thường xuyên, liên tục, hiệu quả và giải quyết dứt điểm tình trạng gian lận xuất xứ, nguồn gốc nguyên liệu hải sản xuất khẩu.

Các địa phương đã được hướng dẫn về thực hiện đăng ký, cấp giấy phép để kiểm kê, chuẩn hóa dữ liệu đội tàu; hoàn thành việc đăng ký, đăng kiểm, cấp phép và cập nhật dữ liệu lên Cơ sở dữ liệu Nghề cá quốc gia (VNFishbase); chấm dứt tình trạng tàu “3 không” (không đăng ký, không giấy phép khai thác, không đăng kiểm).

Số lượng tàu cá hiện còn 80.273 tàu, trong đó 80.132 tàu (chiếm 99,8%) đã đăng ký, cập nhật trên VNFishbase. Trong tuần, đã có thêm 2.517 tàu cá được cấp phép khai thác, nâng tổng số tàu cá có giấy phép khai thác lên 77.017 tàu/80.132 tàu có đăng ký (đạt 96,11%).

Các đại biểu tham dự Phiên họp - Ảnh: VGP/Minh Khôi

Trong tuần, cơ quan Công an đã khởi tố, xử lý hình sự 9 vụ/10 đối tượng đối với hành vi vi phạm khai thác IUU (lũy kế từ ngày 1/10/2025 đến nay là 19 vụ/27 bị can); xử phạt hành chính hành vi mất kết nối VMS, vượt ranh giới trên biển.

Lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang tham gia đoàn công tác tới Malaysia để bàn việc hợp tác khai thác trên biển và chống khai thác IUU.

Các địa phương đang thực hiện quyết liệt các nhiệm vụ theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ như: Lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (VMS) cho khối tàu cá từ 12-15 m; số hóa, định danh tàu cá với số định danh cá nhân (VneID); thí điểm nhật ký điện tử cho khối tàu cá từ 12 m trở lên; xây dựng và phê duyệt đề án giải bản tàu cá không đủ điều kiện hoạt động; hỗ trợ sinh kế cho ngư dân...

Trung tướng Lê Quang Đạo, Phó Tổng Tham mưu trưởng nhấn mạnh yêu cầu các địa phương, lực lượng công an phải rà soát, làm sạch dữ liệu về tàu cá, bảo đảm “đúng, đủ, sạch, sống”.

Trong thời gian tới, Bộ Nông nghiệp và Môi trường kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương tập trung tối đa nguồn lực thực hiện kế hoạch hành động tháng cao điểm chống khai thác IUU và phát triển bền vững ngành thủy sản Việt Nam; xử lý dứt điểm tàu cá không đủ điều kiện hoạt động; triển khai áp dụng hệ thống Nhật ký khai thác thủy sản điện tử và hệ thống cảnh báo tự động mất kết nối VMS, báo vị trí tàu cá định kỳ theo quy định; xử lý dứt điểm tàu cá mất kết nối VMS, vượt ranh giới cho phép khai thác…

Tại Phiên họp, đại diện Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đã báo cáo rõ nguyên nhân chậm trễ trong sửa đổi, bổ sung Nghị định 38/2024/NĐ-CP quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thủy sản; sửa đổi quy định về kích thước thủy sản khai thác trong Nghị định 37/2024/NĐ-CP; bất cập, vướng mắc trong phối hợp với các địa phương để tổng hợp số liệu, gửi văn bản về phòng, chống IUU cho Ủy ban châu Âu (EC); tình hình quản lý tàu cá tại các địa phương không có biển nhưng có cửa sông ra biển.

Theo yêu cầu của Phó Thủ tướng, lãnh đạo các tỉnh Khánh Hòa, An Giang, Cà Mau, Gia Lai giải trình, làm rõ vấn đề liên quan đến truy xuất nguồn gốc nguyên liệu; cập nhật kết quả xử lý vi phạm và dữ liệu giám sát hành trình đối với tàu vi phạm khai thác IUU; quản lý, xử lý vi phạm đối với tàu có chiều dài từ 15 m trở lên…

Phó Thủ tướng nhấn mạnh yêu cầu tiếp tục tăng cường công tác truyền thông trong triển khai chống khai thác IUU - Ảnh: VGP/Minh Khôi

Phó Thủ tướng đề nghị các địa phương khẩn trương hoàn thiện hồ sơ, báo cáo đúng thời hạn; kiên quyết áp dụng biện pháp cưỡng chế đối với các chủ tàu không chấp hành nộp phạt; đồng thời yêu cầu phối hợp chặt chẽ với Bộ Công an, Bộ Tư pháp và Bộ Ngoại giao trong xử lý các vụ việc có yếu tố quốc tế. Việc giám sát tàu cá thông qua số hóa hình ảnh (từ camera tại cảng, trên tàu hoặc các nguồn giám sát hợp pháp khác) được chấp nhận, với điều kiện bảo đảm tính minh bạch, lưu trữ đầy đủ và có thể sử dụng làm chứng cứ trong kiểm tra, xử lý vi phạm.

Đối với công tác truyền thông, đại diện Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết đã ban hành kế hoạch truyền thông tổng thể với ba nhóm đối tượng: truyền thông cơ sở đến người dân và chính quyền địa phương; truyền thông báo chí trong nước; và truyền thông đối ngoại. Bộ cũng yêu cầu các đơn vị đánh giá hiệu quả và tham mưu đề xuất sau triển khai.

Tính đến ngày 24/10, văn bản chỉ đạo truyền thông đã được gửi tới 21/21 tỉnh, thành phố ven biển, các địa phương đã tổ chức truyền thông qua hệ thống loa truyền thanh, mạng xã hội; đồng thời, 29 tỉnh đã tiếp nhận nguồn nội dung truyền thông do Bộ cung cấp.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh yêu cầu tiếp tục tăng cường công tác truyền thông trong triển khai chống khai thác IUU. Các thông điệp truyền thông cần thể hiện rõ quan điểm chỉ đạo của Thủ tướng: Việc tháo gỡ IUU không phải là ứng phó bị động mà là nhiệm vụ lâu dài, gắn với bảo vệ nguồn lợi thủy sản của Việt Nam; làm rõ cách tiếp cận từ gốc, bao gồm hoàn thiện luật pháp, ứng dụng công nghệ và bảo đảm sinh kế cho ngư dân… Các địa phương ưu tiên hơn cho công tác truyền thông, chuyển đổi tư duy và cách thức truyền đạt để tạo chuyển biến thực chất.

Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh cuộc họp được tổ chức trong giai đoạn cao điểm nhằm tập trung giải quyết căn cơ những vấn đề tồn tại trong phòng, chống khai thác IUU.

Phó Thủ tướng giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường xây dựng kịch bản làm việc và đàm phán với EC, cập nhật đầy đủ các vấn đề EC đã nêu, phương án giải trình và các nội dung cần bảo vệ - Ảnh: VGP/Minh Khôi

Thay mặt Thủ tướng, Phó Thủ tướng ghi nhận và đánh giá cao nỗ lực của các bộ, ngành và địa phương. Theo dõi các số liệu cho thấy kết quả đang chuyển biến theo hướng tích cực và bền vững, trên cơ sở xử lý từ gốc các vấn đề: hoàn thiện cơ chế, chính sách; tăng cường ứng dụng công nghệ; huy động đồng bộ lực lượng trung ương và địa phương; cũng như duy trì kiểm tra trên thực địa.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh sau giai đoạn cao điểm sẽ phải tổng kết, đánh giá rõ ràng, gắn với việc biểu dương, khen thưởng các tập thể, cá nhân làm tốt, đồng thời kiểm điểm, phê bình những nơi, những người thực hiện chưa nghiêm.

Đối với Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ phải quyết liệt và chủ động hơn, khắc phục tình trạng chậm trễ trong triển khai một số nội dung từ đầu năm đến nay.

Theo đó, Bộ cần rà soát toàn bộ các kết luận chỉ đạo của Thủ tướng và Phó Thủ tướng, đặc biệt là các nội dung liên quan đến đối tượng xử phạt, hình thức và mức xử phạt, thẩm quyền xử phạt và các biện pháp bổ sung đối với hành vi vi phạm khai thác IUU, nhằm bảo đảm quy định rõ ràng, phù hợp thực tiễn và tạo cơ sở pháp lý thống nhất để địa phương thực hiện.

Liên quan đến sửa đổi, bổ sung Nghị định 37/2024/NĐ-CP, Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường làm rõ quy định về kích cỡ mắt lưới sao cho phù hợp với thông lệ quốc tế, sớm trình Thủ tướng Chính phủ ký ban hành.

Phó Thủ tướng giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường xây dựng kịch bản làm việc và đàm phán với EC, cập nhật đầy đủ các vấn đề EC đã nêu, phương án giải trình và các nội dung cần bảo vệ. Kịch bản này phải được thống nhất từ Trung ương đến địa phương, bao gồm cả vai trò của Thủ tướng, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng, các lực lượng chức năng, 21 tỉnh thành ven biển, các cơ quan quản lý cảng cá và chủ tàu, hải quan, doanh nghiệp chế biến...

Phó Thủ tướng cũng yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường tiếp tục rà soát các quy chế về quản lý, khai thác và sử dụng dữ liệu dùng chung; bảo đảm quy định rõ ràng về trách nhiệm nhập dữ liệu, bảo đảm dữ liệu "đúng, đủ, sạch, sống" cho tất cả các bên, từ chủ tàu, đơn vị vận hành cảng, lực lượng chức năng đến cơ quan quản lý. Việc nhập dữ liệu phải bao gồm các trường dữ liệu từ đăng ký tàu, nhật ký hành trình, xử phạt vi phạm cho đến chứng nhận xuất xứ, giúp minh bạch hóa quản lý và tạo căn cứ làm việc với EC.

Các đại biểu tham dự Phiên họp - Ảnh: VGP/Minh Khôi

Bộ Nông nghiệp và Môi trường ban hành ngay hướng dẫn về điều kiện cảng cá đủ chuẩn để tiếp nhận tàu; trên cơ sở đó, các địa phương rà soát ngay danh mục cảng, làm việc với chủ cảng, xác định rõ nơi neo đậu, điểm xuất phát và cập bến của tàu. Đây là căn cứ quan trọng trong quản lý và cũng là nội dung EC yêu cầu.

Phó Thủ tướng lưu ý, những nội dung hợp tác khai thác thuỷ sản với Malaysia trong thời gian vừa qua thể hiện cách làm thực chất của Việt Nam trong hợp tác nghề cá, trao đổi để tránh xâm phạm vùng biển, tổ chức đánh bắt theo đúng quy định của pháp luật quốc tế và luật pháp các quốc gia liên quan, và cần được Bộ Nông nghiệp và Môi trường bổ sung vào văn bản gửi EC.

Bên cạnh đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng các địa phương cần triển khai đồng bộ các nội dung khai thác thuỷ sản gắn với quản lý theo mùa vụ và ngư trường, chuyển đổi nghề, đầu tư hạ tầng cảng cá, phát triển nuôi biển và ứng dụng công nghệ, để đưa vào kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2026–2030. Đồng thời, Bộ cần nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Luật Thủy sản phù hợp yêu cầu quản lý mới.

Về công tác truyền thông, Phó Thủ tướng đề nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tăng cường truyền thông phản ánh rõ nỗ lực và chuyển động đồng bộ của các bộ, ngành, địa phương trong triển khai các giải pháp theo chỉ đạo của Chính phủ để EC thấy được tiến trình cải thiện thực chất.

Các địa phương phải gửi báo cáo về Bộ Nông nghiệp và Môi trường trước 17h thứ Sáu hàng tuần, để tổng hợp, báo cáo Ban Chỉ đạo, nhằm kịp thời chỉ đạo, bảo đảm công tác quản lý khai thác thủy sản được thực hiện nghiêm túc, đồng bộ và hiệu quả.

VGP