Thời cơ vàng cho báo chí Việt Nam phát triển đột phá

Động cơ và tầm nhìn cho báo chí trong kỷ nguyên số

Khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 57 ngày 22/12/2024, nhiều nhà nghiên cứu và giới báo chí đã cùng chung một nhận định đây là một bước ngoặt chiến lược, một cột mốc thể hiện rõ tầm nhìn của Đảng trong việc đặt khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo thành trụ cột phát triển đất nước. Nếu trong các giai đoạn trước, 3 khâu đột phá được xác định là thể chế, hạ tầng và nhân lực thì ở giai đoạn này, đổi mới sáng tạo được đặt ở vị trí đặc biệt - như một động cơ tổng lực thúc đẩy sự phát triển nhanh và bền vững.

Đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa - Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương cùng các đồng chí lãnh đạo Trung ương, TP Hà Nội tham quan gian trưng bày Hội Nhà báo TP Hà Nội tại Hội báo Toàn quốc 2025

Báo chí vốn được coi là lực lượng xung kích trên mặt trận tư tưởng nay đứng trước một yêu cầu mới không chỉ phản ánh, tuyên truyền, giám sát mà còn phải trở thành tác nhân tích cực trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Điều này có nghĩa là báo chí không thể đứng ngoài, càng không thể chậm nhịp mà cần đi tiên phong trong ứng dụng công nghệ, thử nghiệm mô hình mới, tạo ra những sản phẩm vừa đáp ứng nhu cầu thông tin của xã hội, vừa khẳng định bản lĩnh, vị thế của Việt Nam trong kỷ nguyên toàn cầu hóa và số hóa.

Điểm đáng chú ý là Nghị quyết 57 không chỉ mở đường về mặt nhận thức mà còn tạo hành lang pháp lý để báo chí phát huy tiềm năng. Lần đầu tiên, những công cụ công nghệ như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, blockchain, điện toán đám mây… được khẳng định có thể và cần được ứng dụng trong sản xuất nội dung, phân phối thông tin, quản trị tòa soạn. Đây chính là nền tảng để các cơ quan báo chí mạnh dạn bước vào những lĩnh vực mà trước đây còn dè dặt, thậm chí coi là “vùng cấm” do thiếu cơ chế bảo hộ và hỗ trợ.

Trong mối liên hệ tổng thể, Nghị quyết 57 được xem là một trong 4 “trụ cột chiến lược” cùng với Nghị quyết 59 về hội nhập quốc tế, Nghị quyết 66 về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật và Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân. Bộ tứ này như nhiều chuyên gia nhận định đã tạo nên một khung tham chiếu toàn diện: Khoa học - công nghệ là đột phá, hội nhập quốc tế là môi trường, pháp luật là khung khổ, kinh tế tư nhân là nguồn lực. Trong cấu trúc ấy, báo chí vừa là người thụ hưởng, vừa là cầu nối, vừa là động lực thúc đẩy sự gắn kết giữa 4 trụ cột để hình thành một chỉnh thể phát triển hài hòa.

Đồng chí Nguyễn Thị Tuyến - Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Ủy ban Trưng ương MTTQ Việt Nam, Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam cùng các đồng chí lãnh đạo Trung ương, TP Hà Nội tham quan gian trưng bày Hội Nhà báo TP Hà Nội tại Hội báo Toàn quốc 2025

Ý nghĩa của Nghị quyết 57 đối với báo chí còn thể hiện ở việc khẳng định rõ ràng cơ chế khuyến khích, ưu tiên vốn, thuế, tín dụng, nhân lực cho các dự án đổi mới sáng tạo. Điều này giúp báo chí nếu chứng minh được tính sáng tạo, giá trị xã hội và tác động tích cực, có thể tiếp cận nguồn lực như bất kỳ ngành sản xuất hay dịch vụ nào. Đây là điểm mới mẻ và tiến bộ, bởi lâu nay báo chí thường phải tự xoay sở với nguồn lực hạn hẹp, chủ yếu dựa vào ngân sách hạn chế hoặc quảng cáo thương mại. Nay với Nghị quyết 57, cơ hội để báo chí huy động vốn xã hội hóa, tiếp cận các quỹ đổi mới sáng tạo, hay tham gia vào các chương trình tín dụng ưu đãi đã trở thành hiện thực.

Có lẽ điểm quan trọng hơn cả chính là việc Nghị quyết đặt báo chí vào vị trí thành viên của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia. Báo chí không chỉ có trách nhiệm đưa tin, mà còn phải là hạt nhân lan tỏa tinh thần đổi mới, phổ biến tri thức khoa học, truyền cảm hứng sáng tạo tới cộng đồng. Đó vừa là cơ hội, vừa là thách thức để báo chí Việt Nam khẳng định vai trò dẫn dắt, thay vì chỉ thụ động đi sau và phản ánh.

Trên bình diện quốc tế, điều này càng có ý nghĩa khi thế giới đang chứng kiến sự bùng nổ của các công nghệ mới. Nhiều tờ báo lớn đã bước vào kỷ nguyên “AI newsroom” - tòa soạn tích hợp trí tuệ nhân tạo vào mọi khâu từ gợi ý đề tài, biên tập, xuất bản, đến phân phối cá nhân hóa nội dung. The New York Times, Washington Post hay Nikkei đã có những bộ phận riêng chuyên nghiên cứu và triển khai các công cụ AI hỗ trợ phóng viên, biên tập viên. Các nền tảng Web3 cũng mở ra khả năng phát hành sản phẩm báo chí dưới dạng tài sản số, vừa tăng tính bảo mật, vừa tạo nguồn thu mới. Trong bối cảnh đó, việc Nghị quyết 57 cho phép thử nghiệm cơ chế sandbox - thí điểm chính sách trong phạm vi giới hạn - là bước đi tiên phong, mở ra cơ hội để báo chí Việt Nam bắt nhịp và thậm chí bứt phá so với nhiều quốc gia trong khu vực.

Các đồng chí lãnh đạo Trung ương, TP Hà Nội tham quan gian trưng bày Hội Nhà báo TP Hà Nội tại Hội báo Toàn quốc 2025

Không thể không nhắc đến kinh nghiệm thực tiễn từ báo Tuổi trẻ Thủ đô. Trong năm qua, tòa soạn đã thí điểm ứng dụng AI hỗ trợ viết tin nhanh và phân tích dữ liệu độc giả, triển khai nền tảng CMS mới tích hợp gợi ý đề tài dựa trên xu hướng tìm kiếm, thử nghiệm các gói sản phẩm “báo chí dữ liệu”. Kết quả ban đầu hết sức khả quan lượng truy cập tăng 35%, thời gian đọc trung bình tăng 22%. Đây là minh chứng sống động rằng nếu có cơ chế phù hợp, báo chí hoàn toàn có thể tận dụng sức mạnh công nghệ để phát triển đột phá.

Tận dụng thời cơ vàng kiến tạo niềm tin và dẫn dắt

Nếu coi Nghị quyết 57 là động cơ, thì 3 nghị quyết còn lại chính là nhiên liệu và đường băng. Nghị quyết 59 về hội nhập quốc tế đặt ra yêu cầu nâng cao năng lực cạnh tranh, sức lan tỏa thông tin của Việt Nam trên trường quốc tế. Báo chí chính là lực lượng tiên phong để thực hiện nhiệm vụ này, bằng việc xây dựng các sản phẩm truyền thông mang bản sắc Việt nhưng đủ hấp dẫn và hiện đại để hội nhập. Nghị quyết 66 về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đảm bảo môi trường pháp lý thông thoáng, minh bạch, cho phép báo chí thử nghiệm những mô hình mới mà không bị ràng buộc bởi những quy định đã lạc hậu. Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân mở ra khả năng hợp tác công - tư, thu hút đầu tư từ khu vực tư nhân vào hạ tầng, công nghệ báo chí. Sự tương tác này không chỉ tạo ra sức mạnh tổng hợp mà còn giúp báo chí khẳng định vị trí trong chiến lược phát triển quốc gia.

Tuy nhiên, để tận dụng thời cơ vàng này, báo chí cần vượt qua ba thách thức lớn. Thứ nhất là nguồn lực tài chính hạn chế. Nhiều cơ quan báo chí, đặc biệt là báo địa phương, vẫn gặp khó khăn trong việc đầu tư hạ tầng công nghệ, đào tạo nhân lực số. Thứ hai là sự thiếu hụt nhân lực công nghệ, bởi phần lớn phóng viên, biên tập viên chưa được đào tạo bài bản về công cụ số, trong khi cạnh tranh trên nền tảng số ngày càng khốc liệt. Thứ ba là khoảng cách giữa yêu cầu đổi mới và quy định pháp lý. Không ít dự án phải mất hàng tháng để xin ý kiến, trong khi vòng đời công nghệ chỉ tính bằng tuần, thậm chí ngày.

Đồng chí Tô Huy Vũ - Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng Thành viên Agribank đọc ấn phẩm đặc biệt Tuổi trẻ Thủ đô

Chính vì vậy, điều cần thiết hiện nay là cụ thể hóa tinh thần “cởi trói” của Nghị quyết 57 thành các cơ chế đặc thù cho báo chí. Cần sớm thành lập Quỹ hỗ trợ đổi mới sáng tạo báo chí theo mô hình đối ứng, xây dựng nền tảng số quốc gia dành riêng cho báo chí để chia sẻ dữ liệu và công nghệ, bổ sung các điều khoản về chuyển đổi số báo chí trong Luật Báo chí sửa đổi, đưa báo chí vào nhóm ngành được hưởng ưu đãi về thuế, tín dụng, đầu tư. Đồng thời, cần có chương trình đào tạo, bồi dưỡng nhân lực số cho báo chí, không chỉ tập trung ở các cơ quan trung ương mà lan tỏa tới địa phương, bởi chỉ khi toàn hệ thống cùng chuyển động thì đổi mới mới thực sự trở thành một dòng chảy mạnh mẽ.

Nhìn xa hơn, tiếp cận Nghị quyết 57 không chỉ là cơ hội để báo chí bắt kịp thời đại, mà còn là cú hích để định vị lại vai trò trong xã hội. Trong kỷ nguyên mà thông tin là tài nguyên, tri thức là sức mạnh, công nghệ là động cơ tăng trưởng, báo chí Việt Nam phải vừa là người đưa tin, vừa là người kiến tạo niềm tin, dẫn dắt dư luận. Mỗi sản phẩm báo chí số không chỉ là tin tức, mà còn là một thử nghiệm công nghệ, một phép thử thị trường, một minh chứng cho bản lĩnh sáng tạo.

Từ góc độ chính luận, có thể khẳng định báo chí Việt Nam, với sự đồng hành của Nghị quyết 57, có cơ hội trở thành lực lượng đi đầu trong việc hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc. Báo chí không chỉ phản ánh công cuộc đổi mới, mà còn trực tiếp tham gia kiến tạo đổi mới, trở thành nhịp cầu kết nối giữa Đảng, Nhà nước với Nhân dân, giữa Việt Nam với thế giới. Đây chính là “thời cơ vàng” mà lịch sử trao tặng và trách nhiệm của báo chí hôm nay là phải nắm lấy, tận dụng, biến nó thành hiện thực sinh động.

Tập thể cán bộ phóng viên Báo Tuổi trẻ Thủ đô

Như vậy, Nghị quyết 57 không chỉ là một văn bản chỉ đạo mà là tầm nhìn chiến lược, là động lực đổi mới, cú hích để báo chí Việt Nam phát triển đột phá. Trong sự giao thoa của “Bộ tứ trụ cột”, báo chí vừa là người kiến tạo, vừa là người kết nối, vừa là người dẫn dắt. Để làm được điều đó, báo chí phải dũng cảm đổi mới, kiên trì sáng tạo, tận dụng tối đa sự hỗ trợ về thể chế, nguồn lực và công nghệ. Thời cơ vàng đã đến và báo chí Việt Nam phải là người tiên phong biến thời cơ ấy thành sức mạnh thực sự, góp phần đưa dân tộc vươn lên mạnh mẽ trên trường quốc tế.

Hoàng Châu