Bài 13: Trà đá - nét độc đáo, riêng biệt

(TTTĐ) Với rất nhiều người ở Hà Nội, những quán trà đá vỉa hè là nơi đi qua mùa hè, nơi giải khát không thể thiếu mỗi khi nắng nực.

>>Gìn giữ và phát huy nét thanh lịch người Hà Nội:

Trà đá Hà Nội có từ bao giờ? Câu trả lời khó chính xác. Chỉ biết những quán nước trà chén nơi vỉa hè, góc phố, bến xe cứ tồn tại tự nhiên như những hàng cây, góc phố. Trà đá đương nhiên tự phát. Cứ chỗ nào đông người, gần trường đại học, công sở, bến tàu xe là ngay lập tức có vài người mang bàn ghế, dăm cái cốc chén, dăm cái ấm đến, thế là thành quán. Nếu ở TP HCM thức uống đặc trưng là cà phê đá thì ở Hà Nội chắc chắn là trà đá. Ngay cả khi mùa đông tháng giá, người ta vào hàng vẫn quen miệng gọi trà đá, ngay cả những quán trà bình thường không tên tuổi đều gọi là quán trà đá. Thế mới biết, trà đá đã “ngấm” vào máu người Hà Nội rồi.

Một quán trà đá vỉa hè trên phố Hàng Vải, Hà Nội.Ảnh: Quang Anh

Tuy không nức tiếng như bia hơi Hà Nội đến nỗi người ta phải lập ra hẳn một câu lạc bộ bia hơi để nhớ về một thời dùng tem phiếu, nhưng trà đá vỉa hè Hà Nội cũng có những nét độc đáo, riêng biệt mà không một nơi nào có. Cốc dùng để đựng trà đá của Hà Nội thường thuôn dài và nhỏ bằng nửa hoặc bằng 2/3 cốc vại, có tay cầm của TP HCM. Nước trà nhiều khi đặc quánh, còn nguyên hương vị của trà. Nhà văn Mạc Can, người cả đời chỉ thích uống trà đá từng nhận xét: “Trà đá Hà Nội đậm, hương vị đọng lại lâu hơn trà đá TP HCM” khi cùng tôi nhâm nhi cốc trà đá bên hồ Thiền Quang cách đây vài năm, khi ông có dịp ra Hà Nội. Mạc Can đã có chuyến trải nghiệm và viết văn tận bên nước Mỹ. Xứ đó, chắc hẳn ông sẽ vô cùng nhớ nước mình đang chịu những cái nóng ràn rạt. Ở đâu đó, trong một căn hộ nhỏ hay một góc đường phố vắng, sau một ngày làm nghệ sĩ đường phố mệt nhoài hay cau mày nhăn trán thực sự (chứ không phải làm trò) bên những trang văn, liệu ông có lim dim mắt mà chẹp miệng nhớ vị trà đá mát lạnh thơm thơm của trà đá TP Hồ Chí Minh hay trôi tuột xuống cổ họng rồi, cái vị chát ngọt đậm đà còn lưu luyến, lần chần mãi nơi khóe miệng của trà đá Hà Nội?

Trà tam rượu tứ, nhưng trà đá Hà Nội chỉ cần… một người trở lên. Uống sau khi ăn sáng, sau khi ăn trưa, sau khi ăn tối, lúc ngồi đợi bạn, lúc suy nghĩ bàn tính chuyện làm ăn, lúc giết thời gian, lúc đọc báo hay chỉ để tán gẫu. Bên mép nước hồ Tây, hồ Gươm, hồ Thiền Quang, hồ Xã Đàn, hồ Ngọc Khánh, dưới một gốc cây cổ thụ, góc phố cổ hay bất kì một ngõ nhỏ không tên nào đó, một cốc trà đá có thể giải quyết mọi việc. Trà đá Hà Nội có thể được nấu từ trà khô nhưng những ngày trời nắng nóng thế này, “dân” trà đá chuộng hơn cả là trà được nấu bằng lá chè tươi, uống chát và không thơm bằng, nhưng vị thanh mát thì dễ chịu hơn rất nhiều.

Bạn tôi thích ngồi trà đá sát Nhà thờ Lớn mỗi khi chiều buông, chờ nghe tiếng chuông chiều ngân nga và ngắm những đôi nam thanh nữ tú, những người sùng đạo đổ về đây tận hưởng một buổi chiều Hà Nội. Còn tôi, tôi vẫn thích trà đá vỉa hè hồ Gươm, dưới những tán cây cổ thụ xanh vòi vọi. Ngồi trên một chiếc ghế đá, tay nâng cốc trà, mắt nhìn ra mênh mông hồ Gươm và tai lắng nghe tiếng chim chuyền cành lảnh lót trên cây lộc vừng, cây đa hay cây gạo, thi thoảng đón một phiến hoa phượng, một xác bằng lăng, vài chiếc lá vàng xoay xoay trong gió rồi nhẹ nhàng đáp xuống mặt gạch, mặc cho bước chân người lớp lớp đi qua. Ven các hồ Hà Nội vào thời tiết này, khỏi cần nói cũng biết những quán trà đá mọc lên đông cỡ nào. Trong khi đó, ngay cả vỉa hè nơi đường tàu, trên các cầu, cứ chỗ nào thoáng mát thì ở đó có quán trà, ở đó có người tối đến là ra uống trà, chờ cho trời dịu bớt thì về nhà ngủ.

Trà đá tuy là thức uống rẻ tiền nhưng không phải dành riêng cho tầng lớp bình dân. Giới công chức văn phòng, thương gia, đôi lứa yêu nhau, đi ô tô, xe tay ga đắt tiền hay chỉ chiếc xe đạp xoàng đều bình đẳng với nhau khi ngồi trà đá vỉa hè. Cả những người đi tập thể dục về, người dân lao động nghỉ chờ việc cũng dừng chân làm cốc trà đá, ăn cái kẹo lạc. Rồi những ông nhà văn, nhà báo hay chuyện cũng lấy nơi đây làm chốn thu lượm kiến thức, chi tiết đời sống và những câu chuyện rất phong phú, bộn bề hơi thở cuộc sống.

Cứ như thế, mùa hè thủng thẳng đi qua trước mặt. Nếu chẳng có trà đá, không hiểu mùa hè Hà Nội có thiếu đi chút hương vị nào?

(còn nữa)

Ngọc Hân