Bài 3: Nhà khoa học - những người tiên phong, mở đường

Tiên phong làm chủ công nghệ

Ở tuổi 33, TS Phạm Huy Hiệu, giảng viên Trường ĐH VinUni là tác giả chính của cụm 3 công trình khoa học công bố bởi Tạp chí Nature Scientific Data (IF 8.9) và Neurocomputing (IF 5.5) với hơn 700 nhóm nghiên cứu trên khắp thế giới đã trích dẫn, khai thác các nghiên cứu này.

Anh cũng đã công bố 70 bài báo khoa học trên các tạp chí và hội thảo quốc tế uy tín trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, thị giác máy tính và y tế thông minh, trong đó có 24 bài báo tạp chí Q1 và 16 bài hội nghị quốc tế rank A/A* (ICLR, CVPR, ICCV, MICCAI, ICASSP). Anh còn là nhà khoa học trẻ nhất đạt Giải thưởng khoa học Quả Cầu Vàng 2023; Giải thưởng Gương mặt trẻ Việt Nam tiêu biểu năm 2024; tác giả 4 bằng độc quyền sáng chế và 1 giải pháp phần mềm hữu ích…

TS Phạm Huy Hiệu hiện là giảng viên Trường ĐH VinUni

Sinh năm 1992 tại Nam Định, tốt nghiệp Đại học Bách khoa Hà Nội năm 2015 sau đó anh Hiệu hoàn thành chương trình tiến sĩ về khoa học máy tính tại Viện đại học Toulouse (Pháp). Năm 2019, anh về nước và làm việc tại Viện Nghiên cứu dữ liệu lớn Vingroup với vai trò chuyên gia nghiên cứu.

Hiện anh Hiệu là giảng viên tại Viện Kỹ thuật và khoa học máy tính, chuyên gia nghiên cứu tại Trung tâm Sức khoẻ Thông minh VinUni-Illinois và là Giám đốc Trung tâm Khởi nghiệp (E-lab) thuộc trường Đại học VinUni. Trong hành trình nghiên cứu của mình, anh và các cộng sự đã thực hiện rất nhiều công trình khoa học mang lại giá trị cho cộng đồng.

Các nghiên cứu của anh Hiệu tập trung khai thác công nghệ tiên tiến trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI) và khoa học dữ liệu để phát triển các giải pháp có chi phí thấp, dễ sử dụng và tiếp cận ở quy mô lớn nhằm nâng cao sức khỏe cộng đồng. Anh được ghi nhận là nhà khoa học trẻ tiên phong trong việc định hình y tế số tại Việt Nam thông qua các hoạt động nghiên cứu và đào tạo.

Tiến sĩ Hiệu được biết đến là người tiên phong trong định hình y tế số

Các nghiên cứu của anh mở ra hướng nghiên cứu mới, đặc biệt hướng tới giải quyết bài toán, thách thức y tế và công nghệ tại Việt Nam cũng như của người Việt. Trong số đó, có 2 công trình về lĩnh vực y tế được đánh giá rất cao là: “Phần mềm chẩn đoán hình ảnh y tế VinDr dựa trên công nghệ trí tuệ nhân tạo” giúp hỗ trợ đắc lực cho bác sĩ trong sàng lọc ung thư và phát hiện các bệnh nan y và "Giải pháp VAIPE: Hệ thống theo dõi và hỗ trợ chăm sóc sức khỏe thông minh cho người Việt".

Phần mềm chẩn đoán hình ảnh y tế VinDr dựa trên công nghệ trí tuệ nhân tạo” hướng tới thu thập, chuẩn hóa và dán nhãn các cơ sở hình ảnh y tế quy mô lớn để phục vụ phát triển thuật toán trí tuệ nhân tạo (AI); hỗ trợ khoanh vùng tổn thương và phân loại sớm các bệnh lý, đặc biệt là các bệnh lý nguy hiểm và thường gặp tại Việt Nam.

“Với công trình này, chúng tôi đã công bố 5 bộ dữ liệu quy mô lớn về chẩn đoán hình ảnh y khoa. Các bộ dữ liệu do nhóm thu thập và chuẩn hóa được mở hoàn toàn miễn phí cho cộng đồng khoa học trong nước và quốc tế”, TS Hiệu cho biết.

Các bộ dữ liệu này đã được hàng trăm nhóm nghiên cứu trên khắp thế giới trích dẫn và khai thác để đánh giá hiệu quả của các thuật toán, mô hình học máy dựa trên dữ liệu. Sinh viên các trường đại học kỹ thuật trên khắp cả nước cũng đã sử dụng các bộ dữ liệu này phục vụ học tập và nghiên cứu. Đặc biệt, giải pháp này đã được triển khai ở hơn 40 bệnh viện trên khắp cả nước và xử lý hơn 300.000 lượt bệnh nhân mỗi tháng và được các bác sĩ đánh giá giúp giảm thiểu sai sót, hỗ trợ sàng lọc.

Tiến sĩ Phạm Huy Hiệu (ngoài cùng bên phải) cùng các đồng nghiệp

Hiện nay, anh Hiệu đang thiết lập nhóm nghiên cứu mạnh và triển khai nhiều dự án nghiên cứu khác nhau xoay quanh các lĩnh vực như thị giác máy tính (computer vision), học máy thống kê (statistical machine learning) và các ứng dụng của chúng trong việc xây dựng y tế thông minh (smart healthcare).

Kết nối các nhà khoa học trẻ

PGS. TS. Trương Thanh Tùng, Trưởng bộ môn, Trưởng nhóm nghiên cứu và giảng viên tại trường Đại học Phenikaa (Hà Nội) được biết đến là người tiên phong trong nghiên cứu thuốc mới.

Ngay khi là sinh viên trường Đại học Dược Hà Nội, anh Tùng đã mải mê với những công trình nghiên cứu. Tốt nghiệp, anh lên đường du học Thạc sĩ tại Đại học Quốc gia Seoul- Hàn Quốc, sau đó làm nghiên cứu sinh Tiến sĩ tại Đan Mạch, rồi sang Mỹ làm trợ lý giáo sư tại Đại học Pittsburgh nhằm mở mang tầm nhìn, hiểu biết về nền khoa học thế giới. Trải qua 8 năm học tập, làm việc tại nhiều quốc gia, anh Tùng tích lũy cho bản thân nhiều kinh nghiệm trong nghiên cứu khoa học.

Anh Tùng cũng nhận được nhiều lời mời làm việc với mức đãi ngộ hấp dẫn ở các quốc gia. Tuy nhiên, cuối năm năm 2019, anh quyết định trở về Việt Nam và chọn trường Đại học Phenikaa làm điểm dừng chân. Anh lập ra nhóm nghiên cứu thuốc mới và trực tiếp làm trưởng nhóm.

PGS. TS. Trương Thanh Tùng

Vừa tham gia giảng dạy, đào tạo sinh viên vừa cùng các cộng sự thực hiện các dự án về thuốc, anh Tùng mong muốn mở rộng, phát triển nhóm nghiên cứu của mình để trở thành một nhóm tiên phong trong lĩnh vực tổng hợp thuốc tại Việt Nam. Anh cũng đã kết nối quỹ nghiên cứu quốc tế, tìm sự hỗ trợ, hướng dẫn của các giáo sư hàng đầu thế giới, nhà khoa học đoạt giải Nobel để triển khai các dự án thuốc cho Việt Nam.

“Khát vọng lớn nhất của tôi và nhóm nghiên cứu là trong tương lai Việt Nam sẽ làm chủ hoàn toàn quy trình từ nghiên cứu, phát triển, tổng hợp sản xuất được các loại thuốc. Nước ngoài sẽ phải đến đất nước chúng ta để mua bản quyền sản xuất thuốc”, anh Tùng chia sẻ.

Là một nhà khoa học, anh Tùng dành sự quan tâm đặc biệt đối với Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển khoa học, công nghệ và chuyển đổi số. Theo anh Tùng, Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị là bước tiến chiến lược, tạo động lực mạnh mẽ cho sự phát triển bền vững của đất nước.

“Đối với tôi, một giảng viên và nhà khoa học trở về từ nước ngoài, Nghị quyết này giúp tháo gỡ các rào cản về thể chế, tạo điều kiện thuận lợi để tôi cống hiến. Bên cạnh đó, Trung ương Đoàn đã ban hành "Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW", đây là một hành động trực tiếp, hiện thực hóa Nghị quyết 57 của Bộ chính trị. Đặc biệt chương trình sẽ giúp định hướng và hướng dẫn thanh thiếu nhi trong việc hưởng ứng và thực hiện nghị quyết này”, anh Tùng chia sẻ.

Theo PGS. TS Trương Thanh Tùng thanh niên, nhà khoa học trẻ trong nước phải là lực lượng nòng cốt trong thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW, cần tiên phong, dấn thân, tự học và có ý thức nâng cao trình độ trong khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo.

PGS. TS Trương Thanh Tùng hướng dẫn sinh viên làm nghiên cứu

“Khi làm được điều này, chúng ta sẽ tự chủ về nguồn nhân lực, đào tạo được các nhà khoa học hàng đầu với trình độ ngang tầm các nước phát triển, đủ khả năng tham gia trực tiếp vào việc thực hiện các mục tiêu phát triển đất nước. Để hiện thực điều đó, cần có sự chung tay hỗ trợ của các tổ chức Đoàn”, anh Tùng nói.

Anh Tùng cũng cho rằng, thực hiện đổi mới sáng tạo và phát triển khoa học công nghệ trong thanh thiếu nhi là không khó, nếu chúng ta chuẩn bị từ sớm, bắt đầu từ lứa tuổi nhỏ. Mọi tầng lớp thanh thiếu nhi đều cần nắm được tinh thần của nghị quyết, để tham gia hưởng ứng và thực hiện.

Với thanh niên, phát huy và kết nối được “mạng lưới đổi mới sáng tạo” của thanh niên Việt Nam trong nước với quốc tế, giống như mô hình “đôi bạn cùng tiến trong khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo”, cùng nhau nâng cao chuyên môn, nghiệp vụ, có thể gánh vác các nhiệm vụ quốc gia, phát triển đất nước. Chúng ta cần chủ động phát triển bằng chính nội lực trong nước, không phụ thuộc vào nguồn lực từ bên ngoài.

Với thiếu niên, thiếu nhi, các cấp bộ Đoàn tiếp tục hỗ trợ, phát triển các chương trình STEM đang thực hiện ở các độ tuổi từ mầm non đến THPT. Các đơn vị nghiên cứu mô hình đồng hành “trường Đại học - trường THPT” ở mỗi địa phương để thực hiện các chương trình “Science Fair”, trong đó mời chuyên gia, nhà khoa học tới các trường để giới thiệu, hỗ trợ học sinh THPT được tiếp xúc, trải nghiệm khoa học công nghệ cao.

Những hoạt động này giúp định hướng, hướng nghiệp các ngành nghề khoa học, hỗ trợ cho việc cân đối sinh viên theo học các ngành STEM (hiện theo thống kê là thấp so với các ngành khác), đảm bảo chuẩn bị nguồn nhân lực khoa học công nghệ cho đất nước.

(Còn nữa)

Nguyễn Dũng