Cần phân biệt rõ ràng thủy tinh thể đơn tiêu và đa tiêu

Tranh cãi ở Bệnh viện Mắt Sài Gòn - Vinh

Vụ tranh cãi từng được một số báo chí phản ánh, trong đó có báo Sức khỏe và Đời sống của Bộ Y tế với bài “Bệnh viện Mắt Sài Gòn - Vinh có “lừa dối” khách hàng?” đăng ngày 13/7/2022. Theo đó, ông Lê Đức Trung (SN 1978, trú xã Diễn Xuân, huyện Diễn Châu, Nghệ An) đến Bệnh viện Mắt Sài Gòn - Vinh (số 999, Đại lộ Lê Nin, phường Hà Huy Tập, TP Vinh, Nghệ An) để phẫu thuật thay thủy tinh thể nhân tạo cho mắt trái.

Ông Trung đã thay thủy tinh thể đa tiêu cho mắt phải nên được Giám đốc Bệnh viện Hoàng Trung Kiên tư vấn thay thủy tinh thể đa tiêu cho mắt trái.

Sáng 7/5/2022, ông Trung vào bệnh viện để phẫu thuật, đến khoảng 11 giờ, ca phẫu thuật thành công. Sau đó, những bệnh nhân phẫu thuật mắt như ông Trung được bác sĩ Lê Văn Mạnh khám có kết quả tốt, làm thủ tục xuất viện; Riêng ông Trung thì bác sĩ Mạnh hỏi: “Tại sao anh không thay mắt trái bằng thủy tinh thể đa tiêu như mắt phải mà thay đơn tiêu?”, khiến ông bất ngờ.

Ngày 13/5/2022, ông Trung vào bệnh viện để khám lại theo quy định, tiếp tục được bác sĩ bệnh viện khẳng định mắt trái vừa thay thủy tinh thể đơn tiêu.

Bệnh viện Mắt Sài Gòn - Vinh

Ông Trung có đơn yêu cầu bệnh viện giải thích. Giám đốc Hoàng Trung Kiên cho hay: “Sau khi hội chẩn, tôi có giải thích cho bệnh nhân mắt phải đã mổ thay kính đa tiêu ReeSTOR mấy năm trước nhưng ở bệnh viện không có loại này nên tư vấn cho ông Trung thay đa tiêu Mini Well Ready. Bác sĩ Mạnh đang tham gia học tập kinh nghiệm tại đây chứ không phải nhân viên của bệnh viện, không được phân công khám cho ông Trung. Kết luận thủy tinh thể mắt trái của ông Trung đơn tiêu là sai sự thật”.

Sở Y tế Nghệ An kết luận gì?

Cần nói rõ, thủy tinh thể nhân tạo (thường gọi là kính) đa tiêu cự thì khi lắp vào mắt người bị bệnh đục thủy tinh thể (vừa được phẫu thuật bỏ đi) nhìn rõ từ gần đến xa; Còn kính đơn tiêu cự chỉ giúp nhìn rõ gần hoặc xa. Người bệnh khi một mắt đã đặt kính đa tiêu thì mắt thứ hai bắt buộc phải đặt kính đa tiêu.

Do giải thích của Giám đốc Bệnh viện Mắt Sài Gòn - Vinh chưa rõ nên ông Trung gửi đơn đề nghị Sở Y tế tỉnh Nghệ An làm rõ. Ngày 9/6/2022, Giám đốc Sở Y tế tỉnh Nghệ An ban hành Quyết định số 993/QĐ-SYT về việc xác minh kiến nghị của ông Trung và yêu cầu Bệnh viện Mắt Sài Gòn - Vinh xác định thủy tinh thể nhân tạo đặt trong mắt trái ông Trung là đơn tiêu hay đa tiêu cự.

Kết luận số 2663/KL-SYT của Sở Y tế tỉnh Nghệ An, ngày 5/7/2022

Ngày 5/7/2022, Sở Y tế tỉnh Nghệ An có Kết luận số 2663/KL-SYT cho biết, thủy tinh thể nhân tạo Mini Well Ready có nguồn gốc, xuất xứ và tra được mã vạch. Kết quả xác minh mã vạch, nguồn gốc, xuất xứ thủy tinh thể nhân tạo, thông tin từ nhãn hàng cung cấp: Mini Well Ready là loại thủy tinh thể kéo dài tiêu cự giúp người bệnh có thể nhìn rõ ở các khoảng cách khác nhau.

Theo thông tin nhập khẩu của sản phẩm, đây là loại thủy tinh thể đa tiêu cự được sử dụng trong phẫu thuật. Qua kết quả khám lâm sàng cũng như cận lâm sàng, đối chiếu các thông tin sản phẩm mà công ty cung cấp cho thấy thủy tinh thể nhân tạo đặt trong mắt trái ông Trung có hình thái trùng khớp với thủy tinh thể nhân tạo Mini Well Ready.

Mini well Ready là EDOF

Đến nay, vụ tranh cãi trên vẫn được nhiều người quan tâm. Bởi lẽ, kết luận của Sở Y tế tỉnh Nghệ An đã làm rõ được: Mini Well Ready có nguồn gốc, xuất xứ với chất lượng là “kéo dài tiêu cự giúp người bệnh có thể nhìn rõ ở các khoảng cách khác nhau”. Tuy nhiên, chất lượng “đây là loại thủy tinh thể đa tiêu cự” chỉ theo thông tin nhập khẩu của sản phẩm. Vậy, kính Mini Well Ready “kéo dài tiêu cự” có thực sự là “đa tiêu cự” như công ty phân phối tại Việt Nam khai báo hay là khác? Vấn đề chính của ông Trung yêu cầu làm rõ Mini Well Ready là đơn tiêu hay đa tiêu vẫn cần được khẳng định.

Hình kèm tài liệu của Hãng sản xuất SIFI (Ý) đăng trên tạp chí Nhãn khoa Ý, thể hiện kính Mini Well Ready là một loại kính đơn tiêu. (Nội dung nguyên văn: Figure I. The Mini WELL has a progressive optic (a) with a central distance zone (DI), a surrounding distance zone (D2) with spherical aberration of the opposite sign, and a peripheral distance zone (D3) with monofocal characteristics, which leads to a progressive, extended depth of focus (b). MINI WELL®: The First Progressive EDOF IOL based on spherical aberrations. It achieves an extended depth of focus introducing different and controlled amounts of spherical aberrations (SAs), within 3-mm diameter, in the central part of the IOL optics. The peripheral section between 3- and 6-mm diameters, without inducing any further SA, is designed to achieve optimal distance vision at night¬time).

Một bác sĩ mắt nổi tiếng ở TP Hồ Chí Minh đề nghị giấu tên vì vấn đề liên quan đến đồng nghiệp, chưa tiện xuất hiện nhưng mạnh dạn cho rằng: Mini Well Ready là kính kéo dài tiêu cự (EDOF) như kết luận của Sở Y tế tỉnh Nghệ An là đúng nhưng chưa đủ. Cần nói rõ, Mini Well Ready là kính đơn tiêu có thể kéo dài tiêu cự mà không phải đa tiêu.

Vị bác sĩ dẫn chứng Thời báo Nhãn khoa Châu Âu ngày 2/10/2020 có bài viết của Giáo sư Jorge Alio, Tiến sĩ Piotr Kanclerz với hình ảnh cho biết, nơi sản xuất kính Mini Well Ready đã phân nhóm kính này thuộc kính đơn tiêu có kéo dài tiêu cự (EDOF) cùng nhóm với kính Tecnis Eyhance, cũng là một loại đơn tiêu có kéo dài tiêu cự.

“Kính có tính năng kéo dài tiêu cự (EDOF) để nhìn rõ xa và gần nhưng chất lượng thị lực không đủ cho khoảng cách gần. Kính EDOF là đơn tiêu cự có một cải thiện nhỏ cho thị lực gần, mặc dù đối với tầm nhìn gần chúng mang lại chất lượng khá kém nhưng với người có tầm nhìn trung bình thì chất lượng đủ tốt. Còn kính đa tiêu có chất lượng thị lực cho khoảng cách gần rất tốt”, vị bác sĩ giải thích.

Mini Well Ready được phân vào nhóm kính đơn tiêu có kéo dài tiêu cự (EDOF) - Nguồn: Extended depth-of-field IOLs: Clarification of current nomenclature. October 2, 2020, Prof. Jorge Alio, Dr Piotr Kanclerz; Ophthalmology Times Europe Journal, Ophthalmology Times Europe October 2020, Volume 16, Issue 8

Vị bác sĩ dẫn thêm tài liệu của chính Hãng sản xuất SIFI (Ý) đăng trên tạp chí Nhãn khoa Ý thể hiện kính Mini Well Ready là một loại kính đơn tiêu. Kính này ở vùng trung tâm optic đường kính 3mm có điều chỉnh cầu sai dương để kéo dài tiêu cự, vùng còn lại là monofocal (kính đơn tiêu) không có tác dụng kéo dài tiêu cự. Như vậy, rõ ràng Mini Well Ready là một kính đơn tiêu (monofocal) và chỉ có vùng trung tâm kính 3mm có tác dụng kéo dài tiêu cự giúp cải thiện tầm nhìn; Mini Well Ready hoàn toàn không phải kính đa tiêu (Bifocal hoặc Trifocal).

Với khả năng chuyên môn, vị bác sĩ giấu tên chỉ giải thích với tính chất trao đổi mà chưa có thẩm quyền kết luận. “Tôi cùng các bác sĩ mắt khác rất mong cơ quan có thẩm quyền vào cuộc xem xét, kết luận để giúp chúng tôi trong việc khám chữa bệnh và bảo vệ quyền lợi của người bệnh”, vị bác sĩ nói.