Chọn hưởng BHXH một lần sẽ bỏ lỡ cơ hội dưỡng già

Bỏ lỡ cơ hội hưởng lương hưu và chế độ BHYT

Theo Bảo hiểm xã hội (BHXH) Việt Nam, thời gian qua, do ảnh hưởng của dịch COVID-19 kéo dài, nhiều lao động nghỉ việc, mất việc nên đã lựa chọn nhận BHXH một lần. Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến việc lựa chọn BHXH một lần là do một số lao động gặp khó khăn khi tìm lại việc làm trong thời điểm dịch COVID-19. Họ mong muốn có một khoản chi tiêu trước mắt để trang trải cuộc sống.

Bên cạnh đó, một bộ phận người lao động vẫn còn quan niệm “trẻ cậy cha, già cậy con”. Họ chưa hình thành thói quen tự đảm bảo an sinh khi về già, đóng BHXH để khi hết tuổi lao động có lương hưu, chủ động với cuộc sống của mình, không phụ thuộc vào con cái.

Việc rời khỏi hệ thống BHXH là thực trạng đáng quan tâm, không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người lao động mà còn ảnh hưởng đến mục tiêu, nỗ lực và quyết tâm của Chính phủ thực hiện an sinh xã hội cho toàn dân, không để ai ở lại phía sau. Bởi, nhận BHXH một lần chỉ có thể giải quyết nhu cầu kinh tế trước mắt nhưng về lâu dài, sẽ rất thiệt thòi cho người lao động khi hết tuổi lao động.

Lựa chọn hưởng BHXH một lần sẽ trực tiếp ảnh hưởng đến quyền lợi trước mắt và về lâu dài của người lao động (Ảnh minh họa)

Ông Đỗ Ngọc Thọ, Trưởng ban Thực hiện chính sách BHXH, BHXH Việt Nam chia sẻ: “Là đơn vị tổ chức thực hiện chính sách, chúng tôi cảm thấy tiếc nuối khi người lao động lựa chọn phương án nhận BHXH một lần thay vì lựa chọn bảo lưu thời gian đã đóng đợi có điều kiện tiếp tục tham gia BHXH, tích lũy để hưởng lương hưu khi hết tuổi”.

Người lao động chưa đến tuổi nghỉ hưu đã tiêu hết tiền dưỡng già. Đến khi về già, không được hưởng lương hưu, họ phải sống phụ thuộc vào con, cháu và xã hội. Nếu không may bị bệnh, không có thẻ BHYT, họ còn phải đối mặt với nguy cơ không chi trả nổi chi phí khám chữa bệnh chỉ sau một lần mắc bệnh, nằm viện thời gian dài. Bên cạnh đó, họ có thể phải đối mặt với tình trạng nghèo đói, kiệt quệ, trở thành gánh nặng đối với gia đình và xã hội.

Ông Thọ cũng lấy ví dụ về một người lao động có đủ 20 năm đóng BHXH, với mức bình quân tiền lương đóng BHXH là 4.000.000 đồng/tháng. Giả định, người lao động đủ điều kiện hưởng lương hưu hoặc hưởng BHXH một lần trong năm 2022 (không tính đến tác động của các yếu tố tỷ lệ lạm phát, tốc độ tăng lương, lãi suất đầu tư quỹ BHXH), nếu hưởng lương hưu, lao động có thể sẽ nhận được mức lương là 1.880.000 đồng/tháng.

Tính theo tuổi thọ bình quân của nam giới là 71 năm (số liệu tổng điều tra dân số năm 2019 của Tổng cục Thống kê) thì số tháng hưởng lương hưu là 129 tháng. Tổng số tiền người đó được hưởng từ quỹ BHXH là 273.973.400 đồng. Trong đó: Tổng lương hưu nhận được từ khi đủ 60 tuổi 3 tháng đến khi chết: 129 x 1.880.000 đồng = 242.520.000 đồng; Mua thẻ BHYT (4,5%): 10.913.400 đồng; Trợ cấp mai táng phí khi qua đời: 10 tháng lương cơ sở, tương đương 14.900.000 đồng; Trợ cấp tuất (giả định tuất một lần thấp nhất bằng 3 tháng lương hưu): 5.640.000 đồng.

Với lao động nữ, do tỷ lệ hưởng lương hưu của nữ lớn hơn (55%) và thời gian hưởng lương hưu của nữ dài hơn nam (tuổi thọ bình quân của nữ là 76,3 tuổi tương đương sau khi nghỉ hưu ở tuổi 55 tuổi 4 tháng người nghỉ hưu sẽ sống thêm 240 tháng) nên tổng số tiền mà một lao động nữ trong ví dụ này sẽ được hưởng từ quỹ BHXH là: 572.864.000 đồng.

Cán bộ ngành BHXH tuyên truyền chính sách BHXH tự nguyện đến người lao động tự do

Đó là chưa kể có những người đang hưởng lương hưu khi qua đời, nếu có thân nhân đủ điều kiện được hưởng trợ cấp tuất hằng tháng. Trên thực tế, đã có cha, mẹ, vợ, chồng, con được hưởng trợ cấp tuất hằng tháng vài chục năm sau khi con, vợ/chồng, bố/mẹ của họ qua đời.

Trong khi đó, giả sử họ ra nước ngoài để định cư hoặc mắc bệnh hiểm nghèo đến tính mạng và những bệnh khác theo quy định của Bộ Y tế, nếu nhận BHXH một lần, đối với cả nam và nữ đều thực hiện như sau: 4.000.000 đồng x (1,5 x 13 + 2 x 7) = 134.000.000 đồng. Như vậy, nam giới hưởng lương hưu sẽ lợi hơn nhận BHXH một lần 139.973.400 đồng; Con số tương ứng này ở nữ giới là 438.864.000 đồng.

Người lao động cần cân nhắc kỹ lưỡng

Theo BHXH Việt Nam, dù đây là mối quan hệ giữa nghĩa vụ và quyền lợi, được pháp luật điều chỉnh và bảo vệ theo quy định hiện hành song việc người lao động đăng ký nhận BHXH một lần, tự rời khỏi hệ thống BHXH là thực trạng đáng lo ngại. Điều này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người lao động mà còn làm ảnh hưởng tới tình hình kinh tế - xã hội, cũng như việc đảm bảo an sinh xã hội cho Nhân dân của Đảng và Nhà nước.

Khi lựa chọn hưởng BHXH một lần, các quyền lợi của người lao động sẽ bị hạn chế hơn so với khi hưởng lương hưu. Cụ thể, nếu nhận BHXH một lần, sau này tham gia lại BHXH sẽ không được cộng nối thời gian đóng BHXH mà tính thành thời gian đóng BHXH mới. Như vậy người lao động mất đi cơ hội được hưởng lương hưu, không có thu nhập để đảm bảo cuộc sống khi hết tuổi lao động hoặc khi nghỉ hưu vẫn đủ thời gian được hưởng lương hưu thì do thời gian đóng BHXH ít nên số tiền lương hưu sẽ thấp. Từ đó, họ mất nguồn tài chính hỗ trợ và ổn định cuộc sống lâu dài khi bị suy giảm khả năng lao động, hết tuổi lao động.

Tham gia BHXH, người lao động được hưởng nhiều quyền lợi khi hết tuổi lao động

Trong toàn bộ thời gian hưởng lương hưu (độ tuổi dễ gặp bất trắc về sức khỏe nhất của mỗi người), người lao động được quỹ BHXH trả kinh phí để cấp thẻ BHYT miễn phí (người nghỉ hưu có lương hưu không phải tự mua thẻ BHYT) và được hưởng các quyền lợi về khám, chữa bệnh BHYT. Khi người hưởng lương hưu không may qua đời thì người lo mai táng được nhận một lần trợ cấp mai táng bằng 10 lần mức lương cơ sở tại tháng người hưởng lương hưu chết và thân nhân được hưởng trợ cấp tử tuất hàng tháng hoặc một lần.

Đồng thời, khoản tiền đóng vào quỹ BHXH là "của để dành" quý giá của chính mình. Nó không mất đi mà ngược lại vẫn được cơ quan BHXH quản lý và đầu tư tăng trưởng. Người tham gia có thể bảo lưu thời gian đóng BHXH để khi có điều kiện thì tiếp tục tham gia BHXH bắt buộc hoặc tham gia BHXH tự nguyện với sự hỗ trợ đóng của Nhà nước. Trong thời gian bảo lưu, nếu chẳng may bị chết thì gia đình được hưởng trợ cấp mai táng phí, thân nhân được hưởng trợ cấp tuất theo quy định...

Như vậy, khi người lao động nhận BHXH một lần sẽ thiệt thòi khi chưa đến tuổi nghỉ hưu đã tiêu hết tiền dưỡng già. Đến khi về già, không được hưởng hưu trí, họ phải phụ thuộc vào con, cháu và xã hội; Nếu không may bị bệnh, không có thẻ BHYT, họ còn phải đối mặt với nguy cơ không chi trả nổi chi phí khám chữa bệnh chỉ sau một lần mắc bệnh và nằm viện thời gian dài. Từ đó, họ phải đối mặt với tình trạng nghèo đói, kiệt quệ, trở thành gánh nặng đối với gia đình và xã hội.

Vì vậy, việc cân nhắc, lựa chọn nhận BHXH một lần là điều hết sức quan trọng với mỗi người lao động. BHXH Việt Nam khuyến cáo, đừng vì cái lợi trước mắt mà bỏ lỡ cơ hội được hưởng lương hưu để trang trải cuộc sống, cũng như được hưởng chế độ BHYT để chăm sóc sức khỏe khi về già.

THANH TÙNG