Chống ngập và cải tạo 14 tuyến rạch trung tâm Cần Thơ

Ba hợp phần với 3 mục tiêu

Dự án có 3 hợp phần: Kiểm soát ngập lụt và vệ sinh môi trường, phát triển hành lang đô thị, tăng cường quản lý đô thị thích ứng với biến đổi khí hậu. Hiệu quả đạt được có 3 nội dung quan trọng về kinh tế, xã hội và môi trường.

Hợp phần kiểm soát ngập lụt và vệ sinh môi trường gồm xây dựng hệ thống kiểm soát ngập và vệ sinh môi trường. Trong xây dựng hệ thống kiểm soát ngập có vòng ngoài và vòng trong. Hệ thống vòng ngoài xây dựng kè sông Cần Thơ, công viên và đường giao thông sau kè (đoạn từ đường Ngô Đức Kế đến Rạch Cái Sơn) dài 6,14km, bờ kè cho rạch Cái Sơn - Mương Khai dài 3,9km, nâng cấp Quốc lộ 91, làm đường nối Cách Mạng Tháng 8 và đường tỉnh 918.

Thi công cải tạo rạch Từ Hổ suốt ngày đêm

Hệ thống vòng trong xây dựng các tuyến kiểm soát ngập cho khu vực đô thị lõi được kết hợp cùng với các công trình kiểm soát ngập như 3 âu thuyền với cống ngăn triều tại 3 rạch Cái Khế, Đầu Sấu và Hàng Bàng giao với hệ thống sông lớn như sông Hậu, sông Cần Thơ, rạch Cái Sơn; xây dựng 9 cống ngăn triều.

Đồng thời, thành phố xây dựng hệ thống chứa nước và kiểm soát ngập tại vòng trong: Cải tạo 15,77km cho 14 tuyến rạch chính trong khu vực bảo vệ, nhằm tăng cường khả năng điều tiết nước khi mưa.

Về vệ sinh môi trường: Nâng cấp đường Hoàng Quốc Việt cải thiện điều kiện ngập úng cho khu vực đô thị, cải tạo 12,2km đường cống thoát nước cho các tuyến đường trong trung tâm quận Ninh Kiều và trạm bơm di động công suất nhỏ.

Hợp phần phát triển hành lang đô thị gồm xây dựng cầu Quang Trung (đơn nguyên 2); đường, cầu Trần Hoàng Na và đường song hành đến nút giao IC3; xây dựng đường CMT8 (QL91) - Đường tỉnh ĐT 918; hạ tầng cơ sở khu tái định cư An Bình. Hợp phần tăng cường quản lý đô thị thích ứng với biến đổi khí hậu, gồm xây dựng cơ sở dữ liệu không gian địa lý hoạt động trên trang mạng để hình thành cơ sở dữ liệu không gian duy nhất phục vụ công tác quy hoạch không gian và phát triển hạ tầng.

Dự án nhằm đạt tới hiệu quả kinh tế là hết ngập do mưa và triều cường sẽ làm tăng diện tích đất xây dựng, không ách tắc giao thông và giảm bệnh dịch do ngập lụt. Khi hệ thống hành lang giao thông trục chính có quy mô lớn sẽ tăng giá trị đất hai bên đường, phát triển kinh doanh thương mại. Hiệu quả xã hội là tạo công ăn, việc làm ổn định, giảm tệ nạn xã hội. Hiệu quả môi trường là tạo không gian xanh cho đô thị.

Cải tạo 14 tuyến rạch chính ở trung tâm

Việc cải tạo 15,77km cho 14 tuyến rạch chính trong khu vực bảo vệ vùng lõi ở trung tâm thành phố có giá trị rất lớn. Tuy nhiên, có rất nhiều thách thức phải vượt qua.

Phần nào thấy được sự nan giải ấy ở công trường cải tạo rạch Mương Củi nằm giữa phường Hưng Lợi và phường An Khánh (Ninh Kiều). Những đoạn có đường bên bờ thì khi thi công vì nền đất yếu nên hay sạt lở, phải xử lý để đảm bảo giao thông cho người dân qua lại. Có một đoạn không có đường bên bờ mà có nhà của ông Phạm Bình Hòa thì bị sạt lở, phải bồi thường 300 triệu đồng.

Rạch Bà Bộ trước đây và nay đã được xây bê tông, khơi thông dòng chảy

Rạch Xẻo Dớn ở phường Hưng Lợi (Ninh Kiều) đoạn chính dài 460m và đoạn nhánh dài 359m, chạy giữa khu dân cư sầm uất mà không có lối đi bên bờ. Nhà dân ở nhiều đoạn xây lấn rạch và xả rác bít dòng nước chảy; thi công phải bốc rác chuyển đi, đào sâu xuống, đổ bê tông làm cống hộp. Không có đường đi, xe bê tông phải đậu ở con đường bên ngoài để bơm bê tông vào và vì đường đông người qua lại nên không thể đậu xe ban ngày, phải làm ban đêm.

Dự án cải tạo 14 tuyến rạch do Ban Quản lý dự án ODA thành phố Cần Thơ làm Chủ đầu tư, được chia làm 3 gói thầu. Các gói thầu khởi công trong năm 2022 và 2023, theo hợp đồng sẽ kết thúc ngày 30/6/2024 nhưng đến nay mới đạt tỷ lệ rất thấp. Mỗi gói có giá từ khoảng 190 - 400 tỷ đồng, nay mới đạt 43%, 41% và 10%.

Trong các khó khăn thì việc giải tỏa mặt bằng là nan giai nhất. Mặt bằng bàn giao không đồng bộ giữa 2 bờ và không liên tục, nên rất khó triển khai thi công. Chủ đầu tư cho biết: “Tổng số bị ảnh hưởng là 1.140 hộ, việc giải phóng mặt bằng do các quận đảm bảo, qua rất nhiều lần đốc thúc và hứa hẹn, đến nay mới bàn giao mặt bằng cho nhà thầu thi công được 1.016 hộ, đạt 89% và số còn lại chưa biết bao giờ các quận giải tỏa xong để bàn giao”.

Sự chậm tiến độ do nhiều khó khăn đã được các cơ quan quản lý nhìn nhận và đang có phương án xử lý thích hợp, để đạt kết quả đề ra, cải tạo các tuyến rạch thành công. Những khu vực đang hoàn thiện việc cải tạo, đã hiện ra bộ mặt mới cho các khu dân cư, đưa đến nhiều niềm tin và hy vọng.

Ông Nguyễn Tiến Lộc, nhà bên rạch Bà Bộ kể: “Con rạch này trước đây có thuyền chở du khách đến thăm làng hoa Bà Bộ nhưng vài chục năm nay đã tắc nghẽn bởi bèo và rác. Nay được làm rạch bê tông cho nước thông thoát, trước mắt đã hết mùi hôi thối và tương lai hy vọng lại có dòng nước trong lành”.

Rạch Hàng Bàng khi dọn rác và nay đã làm mái kè bê tông thoáng đãng

Ông Trần Văn Hải có nhà bên rạch Hàng Bàng vui vẻ: “Rạch Hàng Bàng khá lớn nhưng chẳng nhớ từ năm nào đã bị rác, cỏ cây bít kín dòng chảy. Nay việc cải tạo đã dọn rác, xây mái kè bê tông thoáng đãng, nước bắt đầu lưu thông nên đầu mùa mưa này không còn ngập lụt và hôi thối như trước, không khí đang ngày một trong lành”.

Bà Nguyễn Thị Hải có dãy nhà trọ bên rạch Mưng Củi bày tỏ: “Rạch Mương Củi ở thế kỷ trước thuyền qua lại được nhưng vài ba chục năm nay thì đầy rác, chỉ còn là một dòng ngước đen ngòm rỉ rả. Nay đang được khơi thông, chưa hoàn thiện nhưng đã nhìn thấy sáng đẹp ở tương lai gần cho xứng đáng với đô thị trung tâm vùng sông nước”.

Nhiều khó khăn ở hiện tại, các hộ dân đang đồng lòng để vượt qua để nhìn về tương lại các tuyến rạch và xung quanh hồ sẽ mở ra các công viên đem lại một bộ mặt mới cho thành phố, cùng với môi trường xanh - sạch - đẹp sẽ là hình ảnh của thành phố trung tâm vùng đồng bằng sông Cửu Long.