Có hay không tình trạng buông lỏng quản lý khai thác cát trên sông Đồng Nai?

Tại Văn bản số 23 ngày 23/1/2022 của UBND tỉnh Đồng Nai về kế hoạch thực hiện Kết luận của Thanh tra Chính phủ, trong đó tại mục 1.4, UBND tỉnh giao Sở Tài nguyên và Môi trường (TNMT) chủ trì, phối hợp với các cơ quan có liên quan thực hiện các nội dung kết luận thanh tra.

Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Đồng Nai

Cụ thể, UBND tỉnh Đồng Nai giao Sở TNMT tiếp tục triển khai thực hiện Nghị định 23/2020 của Chính phủ về quản lý cát, sỏi lòng sông và bảo vệ lòng, bờ, bãi sông và các chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ trong công tác phòng, chống khai thác cát trái phép trên địa bàn.

Hằng năm, Sở TNMT có kế hoạch tổ chức kiểm tra xử lý các hành vi khai thác không đúng giấy phép đã được cấp; Kiên quyết xử lý tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm trong khai thác cát, sỏi; Đặc biệt là các dự án đã được cấp phép nhưng không triển khai thực hiện theo quy định tại Chỉ thị 38 ngày 29/9/2020 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước đối với các hoạt động thăm dò, khai thác, chế biến, sử dụng và xuất khẩu khoáng sản.

Bên cạnh đó, Sở TNMT khẩn trương thực hiện các biện pháp giám sát, quản lý sản lượng các khai thác từ các mỏ cát được có phép hoạt động trên địa bàn tỉnh theo đúng Nghị định 158/2016 của Chính phủ (lắp đặt trạm cân, lắp đặt camera giám sát).

Người phụ nữ tại xã Núi Tượng, huyện Tân Phú bất chấp nguy hiểm chèo xuồng mỏng manh ra giữa sông Đồng Nai ngăn chặn tàu hút cát

Ngoài ra, Sở TNMT phối hợp Công an tỉnh (thường trực ban chỉ đạo) kiểm tra xử lý hành vi khai thác, kinh doanh khoáng sản không phép nói chung, khai thác cát nói riêng; Nhất là những điểm nóng về hoạt động khai thác cát khu vực các tuyến sông giáp tỉnh Bình Dương, Lâm Đồng, Bình Phước, Bình Thuận và Thành phố Hồ Chí Minh.

Trên thực tế, công tác thanh, kiểm tra, giám sát lại hoàn toàn trái ngược với chỉ đạo của UBND tỉnh Đồng Nai. Đơn cử, Hợp tác xã Xây dựng và Công nghiệp Phú Thịnh (HTX Phú Thịnh) được cấp phép và hoạt động khai thác cát đoạn thuộc xã Tà Lài - Núi Tượng từ nhiều năm qua. Trong quá trình hoạt động, HTX Phú Thịnh bị nhiều người dân phản đối việc khai thác gây sạt lở đất đai hai bên bờ sông.

Đơn vị này cũng bị UBND huyện Tân Phú nhiều lần làm văn bản kiến nghị đối với Sở TNMT, UBND tỉnh xử lý. Tuy nhiên đến nay, cơ quan chức năng tỉnh Đồng Nai vẫn chưa giải quyết dứt điểm tình trạng trên.

Trong khi đó, ngày 1/8/2023, lực lượng chức năng huyện Tân Phú kiểm tra việc chấp pháp của HTX Phú Thịnh trong khai thác cát đã phát hiện đơn vị chưa đủ các điều kiện khai thác khoáng sản theo quy định pháp luật và Văn bản số 23 ngày 23/1/2022 của UBND tỉnh Đồng Nai.

Chiếc tàu hút cát mang tên HTX Phú Thịnh được người dân ghi nhận đang hút cát trên sông Đồng Nai

Qua kiểm tra, UBND huyện Tân Phú ghi nhận: Giấy phép hoạt động bến thủy nội địa của HTX Phú Thịnh tại Quyết định số 451 ngày 8/4/2022 do Sở Giao thông vận tải tỉnh Đồng Nai cấp, thời hạn đến ngày 8/4/2023. Mặc dù giấy phép đã hết hạn nhưng HTX Phú Thịnh vẫn hoạt động khai thác cát tại khu vực này.

Ngoài ra, lực lượng chức năng huyện Tân Phú còn phát hiện HTX Phú Thịnh chưa gắn thiết bị định vị, camera hành trình theo quy định của Chính phủ về quản lý cát, sỏi lòng sông và bảo vệ lòng, bờ, bãi sông. HTX Phú Thịnh chưa lắp đặt trạm cân để giám sát khối lượng cát nhập về và bán ra tại bến bãi theo quy định của Chính phủ; Các phương tiện khai thác có trọng tải vượt quy định; Không xây dựng kế hoạch khai thác gửi các cơ quan đơn vị, Nhân nhân dân giám sát theo quy định; Không báo cáo định kỳ hoạt động khai thác khoáng sản gửi cơ quan theo quy định.

Tình trạng sạt lở bờ sông Đồng Nai đang diễn ra nghiêm trọng

Nhằm đảm bảo an ninh nông thôn, không để xảy ra điểm nóng về an ninh trật tự trên địa bàn UBND huyện Tân Phú báo cáo đề xuất UBND tỉnh, Sở TNMT tỉnh Đồng Nai xem xét, yêu cầu HTX Phú Thịnh thực hiện đánh giá lại trữ lượng khai thác, từ đó xem xét tiếp tục hay dừng hoạt động hoặc điều chỉnh thời gian khai thác phù hợp.

Trường hợp đảm bảo trữ lượng và không ảnh hưởng, tác động đến hai bờ sông, tiếp tục cho khai thác thì HTX phải đáp ứng các điều kiện vị trí khai thác; Phải định vị và thả phao theo quy định; Được sử dụng tối đa hai phương tiện khai thác và vận chuyển với tải trọng tối đa không vượt quá 20m³; Gắn thiết bị định vị, camera hành trình... theo quy định. Thời gian khai thác từ 6h - 11h30; 13h30 - 18h; Tuyệt đối không được khai thác vào ban đêm.

Tỉnh Đồng Nai cần quyết liệt xử lý các trường hợp vi phạm khai thác tài nguyên khoáng sản (Ảnh minh họa)

Ngoài ra, đơn vị phải đăng ký bến bãi tập kết cát; Khối lượng cát xây dựng bán ra phải qua cân tải trọng (kết quả cân được lưu giữ phục vụ giám sát khối lượng cát tiêu thụ). Bến bãi phải được lắp đặt camera giám sát, trạm cân, công khai các thông tin khai thác cho chính quyền và Nhân dân giám sát.

Trong quá trình khai thác, HTX Phú Thịnh phải chịu hoàn toàn trách nhiệm trong phạm vi khai thác đã được cấp phép. Trường hợp để xảy ra việc sạt lở bờ sông thì phải khắc phục, bồi thường thiệt hại cho Nhân dân hoặc sẽ bị thu hồi giấy phép khai thác nếu chậm trễ khắc phục bồi thường.

Định kỳ hàng tháng, HTX Phú Thịnh phải thống kê, tính toán và cập nhật số liệu trong sổ sách và tài liệu theo quy định; Khai báo sản lượng thực tế để tính thuế tài nguyên khoáng sản và xác định sản lượng khai thác hàng năm gửi cơ quan thuế theo quy định.