Đêm mưa “Thiêng” - Khi văn hóa Dao đỏ soi mình giữa gương trời

Nơi con người đối thoại với đất trời

Từ bốn phương, âm thanh của thiên nhiên ùa về: Tiếng trống dội sâu vào lòng đất, tiếng tù và vọng núi, tiếng nước hòa cùng lời Páo dung trầm mặc ngân dài. Tiếng thiêng của những bài văn cúng, tạo nên một không gian phập phồng linh cảm, nơi con người đối thoại với đất trời bằng ngôn ngữ của đức tin.

Những hình ảnh rực rỡ tô đậm văn hóa người Dao đỏ tại đêm trình diễn "Thiêng"

Âm nhạc, như nhạc sĩ Phạm Công - người phụ trách toàn bộ phần âm nhạc của "Thiêng" chia sẻ “không chỉ để nghe, mà để cảm”. Đó là thứ âm nhạc khiến người ta nghe được tiếng rừng, tiếng suối và cả nhịp tim của người Dao, hòa quyện trong hơi thở Sa Pa.

Trên sân khấu ấy, các nghệ nhân và người dân Dao đỏ cùng dàn diễn viên chuyên nghiệp dệt nên tấm thảm văn hoá sống động. Mỗi bước chân, mỗi điệu múa, mỗi lời ca không phải là biểu diễn mà là sự hồi sinh của ký ức, là niềm tin đang tự thắp sáng mình.

Ánh sáng chuyển sắc như nhịp điệu của thiên nhiên: Màu nâu đất ấm trong cảnh “Tìm đất, lập bản”, màu lam phảng phất trong “Cầu mưa”, sắc lửa rực hồng trong “Bếp thiêng” và thứ ánh sáng trắng thanh khiết khi 12 ngọn đèn cấp sắc bừng lên giữa màn sương Sa Pa.

Những bức tranh thờ, những mảng đỏ biểu tượng, những đường nét bản địa được tôn lên bằng ánh sáng… tất cả như hơi thở của núi rừng hóa thành nghệ thuật.

Tác giả kịch bản Hà Văn Thắng chia sẻ: “Tôi không tái hiện một cách đơn thuần, mà để chính người Dao kể lại câu chuyện của họ. Khi họ hát Páo dung, thực hiện nghi lễ cấp sắc hay thực hành những nét văn hóa của mình trên sân khấu, họ đang sống trong văn hóa, chứ không "diễn" nó”.

“Thiêng là cuộc đối thoại giữa ánh sáng và niềm tin” - đạo diễn Đặng Xuân Trường đã nói như thế về đứa con tinh thần mà anh dành nhiều tháng trời để cùng ăn, cùng ở, cùng tập với bà con người Dao.

Với anh, "Thiêng" không chỉ là một show diễn. Đó là một hành trình để sống cùng văn hóa Dao, nơi ánh sáng, âm thanh và con người cùng cất lên tiếng nói thiêng liêng về cội nguồn, về những giá trị được gìn giữ qua bao thế hệ.

Đạo diễn Đặng Xuân Trường chia sẻ: “Mọi yếu tố ánh sáng, khói, nhạc, chuyển động… đều được thiết kế như những biểu tượng, đối thoại với khán giả. Khi ánh sáng soi vào gương mặt nghệ nhân, đó không chỉ là nghệ thuật mà là niềm tin được thắp lên”.

Sự kết hợp giữa ngôn ngữ sân khấu đương đại và nghi lễ truyền thống tạo ra một không gian trình diễn hiếm có: Nơi công nghệ 3D mapping, hiệu ứng khói, laser, ánh sáng kết hợp hài hòa với vũ điệu, sắc phục, lời ca và tâm thức người Dao đỏ.

Tự hào là người Dao

Sau đêm công diễn, khi những người Dao đến bắt tay và nói lời cảm ơn, khi những vị khách nước ngoài nán lại để chia sẻ về trải nghiệm vừa trải qua, ông Ngô Xuân Minh, Giám đốc Công ty Hexogon Việt Nam, đã không giấu được xúc động: “Khi bà con người Dao nói cảm ơn vì đã cho họ một đêm diễn mãn nhãn, khi du khách chia sẻ về cảm xúc họ có được, tôi thấy mọi vất vả suốt cả năm trời, những đêm không ngủ, những ngày mưa sương dày đặc… đều xứng đáng.

Đạo diễn Xuân Trường xúc động rơi nước mắt, ôm chặt diễn viên sau đêm diễn thành công tốt đẹp

Chúng tôi chỉ là một đơn vị nhỏ, với những con người giản dị, làm những việc giản dị thôi. Nếu có thể chạm đến trái tim của đồng bào, của du khách thì đó là điều lớn lao nhất”.

Với Mẩy Nhi, một cô gái Dao tham gia vở diễn, cảm xúc ấy còn sâu hơn: “Chưa bao giờ tôi được thấy lễ cấp sắc của mình thiêng và đẹp đến thế”.

Diễn viên Mẩy Nhi

Trong "Thiêng", Mẩy Nhi cùng các chị em trong xã tham gia phần Cấp sắc 12 đèn và phần Kết. “Bọn em tập suốt bốn, năm ngày ở bản, rồi lên Sân Quần ghép sân khấu, kết hợp cùng các thầy cúng và nghệ sĩ. Khi thấy các thầy làm lễ, học trò lăn xuống đất… em nổi hết da gà. Là phụ nữ Dao, hiếm khi được xem cận cảnh nghi lễ cấp sắc, nên cảm giác lúc ấy thực sự "vỡ òa".

Với Chảo Láo Tả, một thanh niên Dao đỏ đã được cấp sắc 3 đèn, "Thiêng" là một trải nghiệm đặc biệt: “Nhiều năm nay, tôi thấy văn hoá Dao dần bị mai một người trẻ chưa hiểu hết cái hay, cái đẹp nên dễ bỏ qua hoặc coi là phiền toái. "Thiêng" giúp chúng tôi nhìn lại và tự hào hơn với di sản của mình”.

Diễn viên Chảo Láo Tả

Anh kể, những nghi lễ như tìm đất, cầu mưa, nhóm lửa, cấp sắc đều là các phần thiêng trong đời sống và khi được khâu nối lại bằng ngôn ngữ sân khấu, ánh sáng, âm nhạc, tất cả trở nên vừa gần gũi, vừa choáng ngợp: “Không gian tạo ra rất khác - hoành tráng mà vẫn là đời sống của chính chúng tôi. Khi xem lại, tôi thực sự xúc động, không ngờ những điều thân thuộc ấy lại có thể đẹp đến thế”.

Với Mẩy Vy, người đảm nhiệm vai trò dẫn chuyện trong vở diễn, "Thiêng" là một trải nghiệm không thể quên: “Mọi thứ quá tuyệt vời âm nhạc, ánh sáng hòa cùng nhịp trống, khói và ánh lửa. Tôi thấy văn hóa của mình không chỉ được tái hiện, mà còn được nâng lên, lung linh, sống động.

Cảm giác như chính tổ tiên đang hiện về trong từng tia sáng. "Thiêng" không chỉ là một buổi biểu diễn với tôi, đó là khoảnh khắc để hiểu sâu hơn về nguồn cội và thấy tự hào vì được là người Dao”.

Diễn viên Mẩy Vy

Đêm mưa Sa Pa khép lại bằng những ánh đèn và cả những giọt nước mắt: nước mắt của niềm tin, tự hào và tình yêu dành cho văn hoá.

Không khí Sa Pa sau đêm công diễn "Thiêng" vẫn còn ngân vang. Giữa cơn mưa lạnh, người dân, du khách và nghệ sĩ như vẫn chưa rời khỏi thế giới huyền ảo của ánh sáng, âm nhạc và lời Páo dung ngân vọng.

Trên phố núi, câu chuyện về đêm diễn đầu tiên của Sa Pa - một show nghệ thuật sinh ra từ chính lòng dân, kể về chính họ… đang trở thành đề tài được nhắc đến nhiều nhất.

Nếu như trước đây, Sa Pa được biết đến với vẻ đẹp thiên nhiên hùng vĩ và bản sắc văn hoá bản làng, thì nay, "Thiêng" đã bổ sung cho bức tranh ấy một sắc màu mới: Nghệ thuật biểu diễn phục vụ du lịch, được kiến tạo từ chính chất liệu của đời sống bản địa.

Không chỉ là một chương trình sân khấu, "Thiêng" là một sản phẩm văn hoá du lịch đích thực, kết tinh giữa sáng tạo của nghệ sĩ và niềm tự hào của cộng đồng.

“Tôi luôn mơ ước Sa Pa có một không gian biểu diễn đúng nghĩa để văn hoá dân tộc được kể giữa lòng dân và giờ, điều đó đã thành hiện thực” - tác giả Hà Văn Thắng chia sẻ.

Hương Thu