LTS: 70 năm qua kể từ Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954), Hà Nội đã có nhiều thay đổi, khang trang hiện đại hơn. Không chỉ ở nội thành, các vùng quê ở ngoại thành Hà Nội cũng ngày càng trở nên "đáng sống". Đóng góp vào thành quả chung đó có các thiết chế văn hoá, thể thao ở nông thôn.

Hưởng ứng phong trào thi đua “Cả nước chung sức xây dựng Nông thôn mới”, những năm qua, Hà Nội đã huy động sự cả hệ thống chính trị vào cuộc, dành nhiều nguồn lực cho cơ sở hạ tầng, đầu tư cho hệ thống thiết chế văn hóa. Nhờ đó, bộ mặt nông thôn Hà Nội đã có nhiều khởi sắc, dần thu hẹp khoảng cách với thành thị. Đặc biệt, thực hiện Chương trình 06/CTr-TU của Thành ủy về “Phát triển văn hóa; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh” giai đoạn 2021 - 2025, nhiều địa phương trên địa bàn TP Hà Nội đã chú trọng đầu tư hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở. Nhờ đó, nếp sống văn minh được củng cố, từng bước hoàn thiện, tạo dựng môi trường văn hóa lành mạnh, gìn giữ được nét văn hóa đặc sắc, góp phần xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh.

Ngày 19/2/2024, Thành ủy Hà Nội ban hành Chỉ thị 30 về “Tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng về xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh”, trong đó, nhấn mạnh nội dung: “Sự nghiệp phát triển Thủ đô “Văn hiến - Văn minh - Hiện đại” từ nay đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đòi hỏi phải đặc biệt chú trọng đẩy mạnh xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh; đặt con người Hà Nội vào vị trí trung tâm của chiến lược phát triển Thủ đô, là chủ thể quan trọng nhất quyết định trực tiếp thành công của sự nghiệp phát triển Thủ đô nhanh, bền vững”; “Tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy đảng, chính quyền các cấp trong việc xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh, xác định đây là nhiệm vụ chính trị trọng yêu, thường xuyên. Đề cao vai trò nêu gương của người đứng đầu cấp ủy, chính quyền các cấp trong việc triển khai thực hiện Chỉ thị”…

Ngày 29/3/2024, Hội đồng Nhân dân TP Hà Nội đã thông qua Nghị quyết “Quy định một số nội dung chi, mức chi hỗ trợ nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống thiết chế văn hóa thể thao cơ sở phục vụ xây dựng nông thôn mới, giai đoạn 2023-2025” với tổng kinh phí dự kiến năm 2024 là hơn 382 tỷ đồng.

Tiếp đến, ngày 14/6/2024, UBND TP Hà Nội ban hành Kế hoạch tổ chức thực hiện Chỉ thị số 30-CT/TU ngày 19/2/2024 của Ban Thường vụ Thành ủy “Tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng về xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh đến năm 2025”, trong đó có nội dung quan trọng về đầu tư nguồn lực, nâng cao hiệu quả của các thiết chế văn hóa, đáp ứng mục tiêu xây dựng người Hà Nội phát triển toàn diện, hào hoa, thanh lịch, nghĩa tình, văn minh, tiêu biểu cho văn hoá, lương tri và phẩm giá con người Việt Nam.

Điều này càng cho thấy nỗ lực và quyết tâm của TP Hà Nội trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống thiết chế văn hóa thể thao cơ sở phục vụ xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2023-2025, góp phần xây dựng, phát triển Thủ đô và đồng bằng Sông Hồng để đến năm 2030, Hà Nội trở thành Thủ đô "Văn hiến - Văn minh - Hiện đại".

Loạt bài “Sử dụng hiệu quả thiết chế văn hoá, thể thao ở nông thôn Hà Nội: Đột phá tư duy, phát huy nguồn lực” ghi nhận những bước tiến tích cực ở nhiều địa phương trên địa bàn thành phố trong việc triển khai chủ trương của Bộ Chính trị và Thành ủy, UBND TP Hà Nội từ tư duy “dám nghĩ, dám làm” của cán bộ cơ sở, huy động sức dân để xây dựng, đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị, phát huy hiệu quả các trung tâm văn hóa, nhà văn hóa thôn, tổ dân phố, sân chơi, điểm sinh hoạt cộng đồng…, góp phần mang đến diện mạo khởi sắc, văn minh cho nhiều vùng quê ngoại thành Hà Nội.

Trong những năm qua, thiết chế văn hóa, thể thao ở nông thôn như trung tâm văn hóa - thể thao cấp huyện, trung tâm văn hóa xã, nhà văn hóa thôn đã góp phần quan trọng trong Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng Nông thôn mới, đô thị văn minh”, Cuộc vận động "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa", nâng cao đời sống tinh thần của Nhân dân, tăng cường đoàn kết và gìn giữ, phát huy bản sắc văn hóa của người Hà Nội. Nhờ đó, Hà Nội đã trở thành một trong những địa phương dẫn đầu cả nước về thành tựu xây dựng Nông thôn mới. Có được điều này là xuất phát từ tư duy của Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân Hà Nội đã xác định văn hóa, con người là nguồn lực để phát triển Thủ đô bền vững.

Xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở là một nhiệm vụ đặc biệt quan trọng trong quá trình xây dựng và phát triển văn hóa, con người đáp ứng với yêu cầu của sự nghiệp cách mạng. PGS.TS Phạm Duy Đức, nguyên Viện trưởng Viện Văn hóa và Phát triển (Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh) cho biết: “Ngay trong những năm tháng gian khổ của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đặt vấn đề xây dựng “Đời sống mới” mà mở cuộc vận động xây dựng “Đời sống mới”. Đây là tư tưởng có ý nghĩa chiến lược của Người về xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở, làm nền tảng cho quá trình xây dựng và phát triển nền văn hóa cách mạng, tiến bộ và nhân văn. Kế thừa và phát huy tư tưởng của Người, trong quá trình lãnh đạo xây dựng và phát triển nền văn hóa mới, con người mới, Đảng ta đã luôn luôn quán triệt sâu sắc quan điểm này trong đường lối văn hóa của Đảng, đặc biệt là trong 40 năm đổi mới vừa qua”.

Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII (1998) về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, đã xác định nhiệm vụ xây dựng môi trường văn hóa là: “Tạo ra ở các đơn vị cơ sở (gia đình, làng, bản, xã, phường, khu tập thể, cơ quan, xí nghiệp, nông trường, lâm trường, trường học, đơn vị bộ đội ...), các vùng dân cư (đô thị, nông thôn, miền núi...) đời sống văn hóa lành mạnh, đáp ứng nhu cầu văn hóa đa dạng và không ngừng tăng lên của các tầng lớp Nhân dân”.

Đình, chùa, đền, phủ ở làng xã thuộc hệ thống thiết chế văn hóa cổ truyền	Thiết chế văn hoá đương đại là nhà văn hoá, khu thể thao từ thôn, bản đến cấp tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

Như vậy, có thể hiểu đời sống văn hóa ở cơ sở là toàn bộ sinh hoạt văn hóa diễn ra gắn với cá nhân và cộng đồng tại đơn vị cơ sở như gia đình, làng xã, tổ dân phố, xã, phường. Đây là bước đi ban đầu để tạo lập nền tảng tinh thần của xã hội, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân, phát huy vai trò động lực của văn hóa để phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng con người.

Trong quá trình xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở, lấy người dân làm trung tâm, hệ thống thiết chế văn hóa - thể thao chiếm vai trò, vị trí đặc biệt quan trọng.

GS.TS Nguyễn Chí Bền - Nguyên Viện trưởng Viện Văn hoá Nghệ thuật quốc gia Việt Nam phân loại thiết chế văn hoá gồm: Thiết chế văn hoá cổ truyền và thiết chế văn hoá đương đại. Thiết chế văn hoá đương đại là nhà văn hoá, khu thể thao từ thôn, bản đến cấp tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Còn thiết chế văn hoá cổ truyền là đình, chùa, đền, phủ ở làng xã...

TS Hoàng Thị Bình, Viện Văn hóa nghệ thuật quốc gia Việt Nam cho rằng, hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao ở cơ sở (xã/phường, thôn/bản, tổ dân phố, khu dân cư) đóng vai trò quan trọng trong việc tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến các tầng lớp Nhân dân. Đồng thời, đây cũng là nơi sinh hoạt cộng đồng, tổ chức các hoạt động văn hóa, thông tin, thể thao, tạo điều kiện thuận lợi để mọi người dân được tham gia sáng tạo và phổ biến các sản phẩm văn hóa, góp phần xây dựng đời sống văn hóa lành mạnh, tiến bộ, nâng cao chất lượng đời sống văn hóa cơ sở.

“Thực tiễn đã khẳng định hệ thống thiết chế văn hóa cơ sở không thể thiếu được trong đời sống văn hóa của Nhân dân, giữ vai trò nòng cốt trong tổ chức các hoạt động tuyên truyền phục vụ các nhiệm vụ chính trị, xã hội của đất nước, của địa phương, đơn vị. Đồng thời, hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao đã khẳng định vai trò chỉ đạo, hướng dẫn các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao từ tỉnh đến cơ sở, và là diện mạo văn hóa của mỗi địa phương, cộng đồng” – TS Hoàng Thị Bình nhấn mạnh.

Cũng theo bà Bình, quan niệm hiện tại về thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở phải đảm bảo các yếu tố: Có địa điểm, cở sở vật chất bảo đảm, có phương tiện trang thiết bị chuyên dùng; Có tổ chức bộ máy hợp lý và cán bộ nghiệp vụ văn hóa thông tin, thể thao; Có các cơ chế hoạt động và các chế độ đãi ngộ cần thiết; có đối tượng tham gia và nội dung, chương trình hoạt động thường xuyên…

Trong nhiều năm qua, phát triển thiết chế văn hoá là một nhiệm vụ quan trọng, luôn được Đảng, Nhà nước ta quan tâm, ban hành nhiều chủ trương, chính sách về lĩnh vực này.

Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI - Đại hội đánh dấu sự đổi mới toàn diện về tư duy, Đảng ta đã xác định: “Xây dựng và sử dụng các hệ thống thư viện, câu lạc bộ, nhà văn hoá, viện bảo tàng, nhà truyền thống từ Trung ương đến cơ sở, ở các ngành, các địa phương”. Hệ thống thiết chế văn hoá, thông tin này có nhiệm vụ: “Đưa đến tận cơ sở những giá trị văn hoá, nghệ thuật của dân tộc và thế giới, những kiến thức phổ thông và hiện đại về khoa học, kỹ thuật”.

Năm 1996, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII của Đảng nhìn nhận việc xây dựng và phát triển thiết chế văn hoá, thể thao không chỉ nhằm đáp ứng nhu cầu văn hoá, thể thao của người dân, góp phần phát triển văn hoá mà còn góp phần phát triển kinh tế. Từ sự đổi mới tư duy ở một tầm cao mới, Đảng ta nêu quan điểm: “Tăng cường đầu tư cải tạo và xây dựng hệ thống các cơ sở văn hoá thông tin từ Trung ương đến địa phương, được quy hoạch lại theo hướng hoạt động đa năng, gắn hoạt động văn hoá với du lịch, thể thao và vui chơi giải trí”.

Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 của Ban chấp hành Trung ương khóa VIII của Đảng xác định: "Phát triển và không ngừng nâng cao chất lượng hoạt động của các thiết chế văn hóa ở cơ sở; đầu tư xây dựng một số công trình văn hóa trọng điểm tâm quốc gia... Nâng cao chất lượng hoạt động của các thiết chế văn hóa hiện có, sắp xếp hợp lý các cơ quan hành chính, các đơn vị sự nghiệp và kinh doanh, nâng cấp các đơn vị văn hóa - nghệ thuật trọng điểm, tạo chất lượng mới cho toàn ngành…”.

Chủ trương này tiếp tục được khẳng định trong Chiến lược phát triển văn hóa Việt Nam đến năm 2030 của Chính phủ”, Hội nghị lần thứ 9 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI “về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”, văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XII, XIII của Đảng đều nhấn mạnh và xác định: “Hoàn thiện thể chế, chế định pháp lý và thiết chế văn hóa bảo đảm xây dựng và phát triển con người trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế”.

Đặc biệt, Đại hội XIII của Đảng đặt ra mục tiêu xây dựng và phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam. Trong đó, Đảng đề ra nhiệm vụ đổi mới, hoàn thiện các thiết chế văn hóa từ Trung ương đến cơ sở, bảo đảm hiệu quả. Thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và cụ thể hóa kết luận của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc được tổ chức vào tháng 11/2021, có thể thấy nhiều chuyển biến tích cực trong lĩnh vực văn hóa, trong đó việc đầu tư, hoàn thiện các thiết chế văn hóa ngày càng được chú trọng.

Tại Đại hội Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ XVII (nhiệm kỳ 2020 - 2025), đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã đặt ra yêu cầu Hà Nội cần phải xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh, hiện đại, tôn trọng pháp luật, người Hà Nội phải sống thực sự có văn hóa, tiêu biểu cho văn hóa dân tộc.

Quán triệt sâu sắc và vận dụng quan điểm trên, Đại hội lần thứ XVII Đảng bộ thành phố đã xác định một trong ba khâu đột phá của nhiệm kỳ 2020 - 2025 là: “Đưa văn hóa và con người Hà Nội thực sự trở thành giá trị tinh thần to lớn, nguồn lực nội sinh quan trọng quyết định sự phát triển bền vững Thủ đô”.

Với vị trí, tầm vóc của một Thủ đô ngàn năm văn hiến, trái tim của cả nước, Đảng bộ, Nhân dân TP Hà Nội đã tích cực triển khai Nghị quyết Đại hội lần thứ XVII. Thành ủy Hà Nội đã ban hành Chương trình số 06-CTr/TU về "Phát triển văn hoá, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh giai đoạn 2021 - 2025"; Nghị quyết 09-NQ/TU về "Phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thủ đô giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045".

Ngày 19/2/2024, Thành ủy Hà Nội ban hành Chỉ thị 30 về “Tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng về xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh”, trong đó, nhấn mạnh nội dung: “Sự nghiệp phát triển Thủ đô “Văn hiến - Văn minh - Hiện đại” từ nay đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đòi hỏi phải đặc biệt chú trọng đẩy mạnh xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh; đặt con người Hà Nội vào vị trí trung tâm của chiến lược phát triển Thủ đô, là chủ thể quan trọng nhất quyết định trực tiếp thành công của sự nghiệp phát triển Thủ đô nhanh, bền vững”; “ Tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy đảng, chính quyền các cấp trong việc xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh, xác định đây là nhiệm vụ chính trị trọng yêu, thường xuyên. Đề cao vai trò nêu gương của người đứng đầu cấp ủy, chính quyền các cấp trong việc triển khai thực hiện Chỉ thị”…

Tiếp tục thực hiện chủ trương trên, ngày 29/3/2024, Hội đồng Nhân dân TP Hà Nội đã thông qua Nghị quyết “Quy định một số nội dung chi, mức chi hỗ trợ nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống thiết chế VHTT cơ sở phục vụ xây dựng nông thôn mới, giai đoạn 2023-2025” với tổng kinh phí dự kiến năm 2024 là hơn 382 tỷ đồng.

Điều này cho thấy nỗ lực, quyết tâm của TP Hà Nội trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở, góp phần xây dựng lối sống văn minh, hiện đại, để đạt mục tiêu đến năm 2030, Hà Nội trở thành Thủ đô "Văn hiến - Văn minh - Hiện đại".

Mới đây nhất, UBND TP Hà Nội ban hành Kế hoạch tổ chức thực hiện Chỉ thị số 30-CT/TU ngày 19/2/2024 của Ban Thường vụ Thành ủy về “Tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng về xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh đến năm 2025”.

Một trong những nội dung của kế hoạch triển khai thực hiện Chỉ thị số 30-CT/TU đến năm 2025 là đề cao và phát huy vai trò cá nhân của cán bộ, đảng viên và quần chúng Nhân dân trong nhiệm vụ xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh; vai trò, trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, cộng đồng, doanh nghiệp và mỗi gia đình trong xây dựng và giữ gìn môi trường văn hóa lành mạnh; phấn đấu xây dựng TP Hà Nội tiêu biểu về lối sống, phong cách ứng xử; xây dựng người Hà Nội hào hoa, thanh lịch, nghĩa tình, văn minh, tiêu biểu cho văn hoá, lương tri và phẩm giá con người Việt Nam.

Kế hoạch cũng nhấn mạnh nhiệm vụ cần chú trọng triển khai thực hiện Nghị quyết số 07/2024/NQ-HĐND của HĐND thành phố “Quy định một số nội dung chi, mức chi hỗ trợ nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống thiết chế văn hóa thể thao cơ sở phục vụ xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2023 - 2025”; nghiên cứu xây dựng ban hành Nghị quyết của HĐND thành phố về quy định mức chi nâng cao hiệu quả của thiết chế văn hóa thể thao phường, thị trấn; khai thác, phát huy tối đa, hiệu quả các thiết chế văn hóa hiện có.

Tất cả những điều đó cho thấy sự quan tâm đặc biệt của TP Hà Nội đối với hệ thống thiết chế văn hóa thể thao cơ sở trong xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2023 - 2025, góp phần hiện thực hóa mục tiêu Hà Nội trở thành Thủ đô "Văn hiến - Văn minh - Hiện đại", thúc đẩy phát triển Vùng đồng bằng sông Hồng và cả nước.

(Còn nữa)