Giữ lửa văn hóa đọc trong kỷ nguyên số

Dễ dàng tiếp cận kho tri thức khổng lồ

Ông Lê Doãn Hợp - nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông nhấn mạnh: “Sách là trường đại học tổng hợp của nhân loại, là tinh hoa của loài người, là văn bia bằng chữ của những người thành đạt để lại cho hậu thế”.

Theo ông, đọc để hiểu điều đã qua, sống vững trong hiện tại và chuẩn bị cho những sáng tạo chưa từng có. Đó là lý do sách không bao giờ bị thay thế.

Ông Lê Doãn Hợp - nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông chia sẻ về văn hoá đọc

Tham luận tại một Hội nghị bạn đọc, Thạc sĩ Phạm Văn Tuấn (Khoa Kinh tế, Trường Đại học Mở Hà Nội) khẳng định: “Sách không chỉ là công cụ truyền đạt tri thức, mà còn là chất xúc tác mạnh mẽ để khơi nguồn cảm hứng sáng tạo trong giảng dạy và học tập. Đọc sách là nền tảng để hình thành tư duy độc lập, khát vọng học tập suốt đời”.

Tuy nhiên, theo một khảo sát gần đây, Việt Nam chỉ có 30% số người đọc sách thường xuyên, 26% không đọc sách và 44% thỉnh thoảng đọc sách. Đồng thời, thời gian dành cho đọc sách của người Việt khoảng một giờ, thuộc nhóm thấp nhất trên thế giới. Còn theo số liệu khảo sát của Viện nghiên cứu Xã hội, Kinh tế và Môi trường về việc sử dụng thời gian rảnh để làm việc gì là chủ yếu, có đến 41,7% số bạn trẻ trả lời là lên mạng, 20% xem phim, 16,7% nghe nhạc và chỉ có 15% trả lời là đọc sách.

Thói quen “lướt” đang dần thay thế hành vi đọc sâu. Người trẻ hôm nay dễ dàng tiếp cận kho kiến thức khổng lồ nhưng lại có xu hướng bị cuốn vào những nội dung nhanh, ngắn và “dễ tiêu hóa”. Sự tiếp xúc liên tục với video ngắn, trends… khiến họ ít dành thời gian cho những văn bản dài, đòi hỏi sự tư duy và khả năng phản biện.

Thạc sĩ Phạm Văn Tuấn (Khoa Kinh tế, Trường Đại học Mở Hà Nội) chia sẻ về sách

Đọc vốn là một hành vi suy tư và khám phá đang dần trở thành một thói quen bị đứt đoạn trong guồng quay công nghệ. Không thể phủ nhận công nghệ số đang mở rộng cánh cửa tiếp cận tri thức. Những nền tảng như Kindle, Google Books, Spotify, các thư viện điện tử hay sách nói đang giúp hàng triệu người đọc sách thuận tiện hơn. Ngày nay, nhiều bạn trẻ vẫn duy trì thói quen đọc, chỉ khác là họ đọc theo cách mới, qua màn hình điện thoại, tai nghe hay mạng xã hội.

Tuy nhiên, cũng chính công nghệ là con dao hai lưỡi. Nó khiến con người dễ chọn sự tiện lợi hơn chiều sâu, dễ đọc lướt hơn đọc kỹ. Văn hóa đọc, suy cho cùng, không chỉ là hành vi tiếp nhận thông tin, mà là cách xây dựng tư duy, cảm xúc và cả bản sắc cá nhân. Đọc sách thực sự là hành trình khám phá bản thân, là nghệ thuật sống chậm, lặng lẽ đối thoại với tri thức nhân loại.

Khơi nguồn đam mê đọc sách cho người trẻ

Câu hỏi đặt ra là: Người trẻ còn yêu sách chăng? Câu trả lời là: Có, thậm chí còn đầy sáng tạo. Họ yêu sách nếu sách biết đến gần với họ hơn. Những sáng kiến như “Đại sứ Văn hóa đọc”, “Tủ sách HOU”, “Đổi sách lấy cây xanh”, các cuộc thi review sách, video ngắn truyền cảm hứng… đang thổi luồng gió mới vào cộng đồng yêu sách trẻ. Người trẻ không quay lưng với sách, chỉ là cần một lý do đủ lớn để mở lại trang đầu tiên.

Bạn Nguyễn Hoàng Minh, sinh viên trường Đại học Văn hoá Hà Nội chia sẻ: “Sách giống như người bạn biết lắng nghe. Khi mệt mỏi, tôi không tìm đến mạng xã hội, mà chọn một trang sách để tĩnh lại”. Những tâm sự ấy chính là minh chứng rằng sách chưa bao giờ lỗi thời, chỉ cần được đọc lại bằng một trái tim đồng cảm và tâm trí rộng mở.

Các bạn trẻ Thủ đô cùng đọc sách, tạo dựng thói quen và thắp lửa tình yêu với sách

Anh Đỗ Đình Thắng (Chủ cửa hàng bán máy đọc sách, tại Hà Nội) cho rằng: Giữ lửa văn hóa đọc trong thời đại số không có nghĩa là khước từ công nghệ, mà là biết tận dụng nó như một công cụ hỗ trợ. Các trường học, thư viện, tổ chức thanh niên hoàn toàn có thể chuyển từ không gian đọc truyền thống sang không gian mở, nơi sách hiện diện qua màn hình, qua hình ảnh sáng tạo, qua podcast, book review hay video TikTok.

Đồng thời, vai trò khơi nguồn từ gia đình và nhà trường vô cùng quan trọng. Một đứa trẻ lớn lên trong căn nhà đầy sách, nơi cha mẹ yêu đọc, sẽ tự nhiên phát triển tình yêu với sách. Một lớp học biết khuyến khích đọc tự do, có những tủ sách mini đầy màu sắc sẽ gieo hạt giống đọc cho tương lai.

Thạc sĩ Phạm Văn Tuấn, chia sẻ thêm: “Sách là báu vật tinh thần quý giá. Muốn phát huy giá trị của sách trong nhà trường, cần tạo nên một hệ sinh thái học thuật gắn kết, nơi giảng viên là người dẫn đường, thư viện là kho tri thức sống động và sinh viên là người đồng hành khám phá. Khi hệ sinh thái ấy được nuôi dưỡng bền vững, văn hóa đọc sẽ trở thành ngọn lửa tri thức, thắp sáng hành trình phát triển của người học trong kỷ nguyên số”.

Tuy vậy, yếu tố quyết định nhất vẫn là lựa chọn cá nhân. Mỗi ngày chỉ cần dành 15 phút cho sách, cũng là bước đầu quan trọng. Bởi đọc không phải để giỏi hơn ai, mà để hiểu hơn chính mình. Trong dòng chảy hối hả của thời đại số, sách là nơi để tâm trí tìm về sự tĩnh lặng. Đọc không chỉ để biết, mà để hiểu; không chỉ để học, mà để cảm.

Giữ lửa văn hóa đọc không chỉ là nỗ lực văn hóa, đó là một hành động cách mạng trong thế giới của tốc độ. Mỗi trang sách lật mở là một khoảnh khắc ta thắng được chính mình, trước thói quen lướt, xao lạc. Đọc để chúng ta sống chậm hơn, sâu hơn và sáng hơn, đó chính là hành trình mỗi người trẻ hôm nay có thể chọn để giữ ngọn lửa văn hóa, giữ lửa cho chính mình và cho cả mai sau.