Gỡ điểm nghẽn, phát triển hạ tầng giao thông đồng bộ, hiện đại

Hạ tầng giao thông đang có những bước tiến dài

Năm 2025 được đánh giá là năm đột phá với hạ tầng giao thông của Hà Nội với hàng loạt dự án trọng điểm đã được khởi động nhanh chóng, bước vào giai đoạn triển khai quyết liệt.

Cụ thể, Hà Nội vừa khởi công xây dựng hàng loạt công trình lớn như: Cầu Tứ Liên và đường dẫn hai đầu cầu; nút giao Vành đai 3,5 với Đại lộ Thăng Long; đường trục Ba Sao - Bái Đính…

Phối cảnh cầu Tứ Liên

Thành phố đang gấp rút chuẩn bị để từ nay đến cuối năm 2025 khởi công thêm các cầu. Theo Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Trương Việt Dũng, Hà Nội sẽ đẩy nhanh các dự án giao thông, khởi công cầu Trần Hưng Đạo, cầu Ngọc Hồi, cầu Vân Phúc dịp 2/9/2025 và cầu Thượng Cát dịp 10/10/2025, tăng cường giải ngân Vành đai 4 lên 50% kế hoạch vào quý IV/2025.

Các chuyên gia cho rằng, công tác đầu tư, phát triển hạ tầng giao thông của Hà Nội đang có những bước tiến dài nhưng cũng còn nhiều khó khăn, thách thức để hoàn thành các mục tiêu, nhiệm vụ đề ra.

Theo thống kê, hầu hết các chỉ tiêu đề ra tại Quy hoạch Giao thông vận tải Thủ đô đến năm 2030 tầm nhìn đến năm 2050 (đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định 519/QĐ-TTg ngày 31/3/2016) hiện đều không đạt.

Tỷ lệ diện tích đất dành cho giao thông trên diện tích đất xây dựng đô thị mới đạt được khoảng 10,35% (chỉ tiêu là 20 - 26%); diện tích đất dành cho giao thông tĩnh chưa được 1% (chỉ tiêu là 3 - 4%).

Tỷ lệ vận tải hành khách công cộng đạt được khoảng 20% (chỉ tiêu là 50 - 55%); trong khi đó, hằng năm các phương tiện giao thông gia tăng từ 4 - 5% khiến cho tình trạng ùn tắc giao thông diễn biến ngày càng phức tạp.

Bên cạnh đó, mạng lưới các tuyến đường giao thông thuộc hệ thống hạ tầng khung vẫn chưa hình thành đồng bộ theo quy hoạch. Hệ thống các tuyến đường hướng tâm kết nối đô thị trung tâm với đô thị vệ tinh vẫn chủ yếu khai thác trên cơ sở hệ thống đường quốc lộ hướng tâm hiện có.

Mạng lưới đường sắt đô thị vẫn đang trong giai đoạn đầu tư và mới chỉ có 2 tuyến/đoạn tuyến (số 2A Cát Linh - Hà Đông; số 3, đoạn Nhổn - Cầu Giấy) được đưa vào khai thác sử dụng. Hệ thống cầu vượt sông Hồng, sông Đuống còn thiếu. Nhiều dự án trọng điểm đã đầu tư nhưng chưa đáp ứng được tiến độ theo dự kiến quy hoạch.

Những khó khăn, vướng mắc trong đầu tư, phát triển kết cấu hạ tầng giao thông chủ yếu do nhu cầu về kinh phí đầu tư lớn, ngân sách thành phố chỉ có thể đáp ứng khoảng 20%; còn lại 80% cần huy động từ các nguồn lực xã hội khác; nguồn vốn ODA khó tiếp cận.

Đối với các dự án công trình lớn, đặc biệt là đường sắt đô thị, quy trình thủ tục kéo dài, các vấn đề kỹ thuật đều phụ thuộc vào tư vấn nước ngoài mà phía Việt Nam chưa có nhiều kinh nghiệm.

Nhiều công trình giao thông có khối lượng giải phóng mặt bằng lớn, tác động ảnh hưởng không nhỏ tới đời sống của người dân nên phát sinh nhiều vướng mắc…

Tận dụng triệt để cơ chế đặc thù

Luật Thủ đô 2024 được ví như một bước tạo đà chính sách, đồng thời là công cụ pháp lý quan trọng giúp Hà Nội giải quyết những vướng mắc về cơ chế chính sách trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là đầu tư hạ tầng kỹ thuật, trong đó có hạ tầng giao thông.

Từ đó, thành phố đưa ra quy định về thu hồi giá trị đất đai trong khi làm đường sắt đô thị; tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật chung; cùng nhiều thủ tục hành chính phức tạp khác. Tất cả những vấn đề đó sẽ được giải quyết về cơ bản khi Hà Nội được trao quyền tự quyết trong việc đầu tư, xây dựng các dự án trọng điểm.

Dự án đường Vành đai 3,5 đang được liên danh nhà thầu đẩy nhanh tiến độ thi công (Ảnh: Tuấn Lương)

Điều 43, Thẩm quyền về đầu tư tại Luật Thủ đô 2024 quy định: “Dự án trọng điểm của Thủ đô là dự án có quy mô lớn, có vai trò tạo động lực, sức lan tỏa, kết nối để thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô, có ý nghĩa lớn đối với phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô, Vùng Thủ đô và cả nước. HĐND TP Hà Nội quy định Danh mục dự án trọng điểm của Thủ đô”.

Như vậy, Luật Thủ đô 2024 là căn cứ pháp lý cho phép HĐND TP Hà Nội quyết định chủ trương đầu tư các dự án trọng điểm, có ý nghĩa cấp bách. Đây chính là giải pháp then chốt để rút ngắn thời gian thực hiện cho các công trình trọng điểm, nhất là đường sắt đô thị.

Ngoài ra, Luật Thủ đô cũng cho phép UBND TP Hà Nội quy định trình tự, thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư đối với các dự án theo quy định của Luật Đầu tư, Luật Công nghệ cao.

Cụ thể gồm: Dự án đầu tư xây dựng nhà ở để bán, cho thuê, cho thuê mua, khu đô thị có quy mô sử dụng đất dưới 500ha hoặc quy mô dân số từ 50.000 người trở lên; dự án đầu tư xây dựng và kinh doanh kết cấu hạ tầng khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao. Đây sẽ là công cụ pháp lý quan trọng để thực hiện các dự án TOD.

Điều 37, Luật Thủ đô 2024 nêu rõ: “Cơ quan Nhà nước có thẩm quyền của TP Hà Nội khi quyết định chủ trương đầu tư dự án tổng thể có quy mô dự án nhóm B, nhóm C theo quy định của pháp luật về đầu tư công, có quyền quyết định tách công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, giải phóng mặt bằng (GPMB) thành dự án độc lập khi phê duyệt chủ trương đầu tư dự án tổng thể.

Căn cứ chủ trương đầu tư dự án tổng thể, cơ quan Nhà nước có thẩm quyền của TP Hà Nội quyết định đầu tư dự án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, giải phóng mặt bằng”.

Như vậy nút thắt giải phóng mặt bằng vốn gây chậm tiến độ hàng loạt dự án giao thông trọng điểm của Hà Nội đã được tháo gỡ. Thành phố có thể chủ động hoàn toàn trong giải phóng mặt bằng cũng như thời điểm thực hiện dự án.

Bên cạnh đó, Luật Thủ đô 2024 cho phép Hà Nội bổ sung loại Hợp đồng xây dựng - chuyển giao (hợp đồng BT) là hợp đồng được ký giữa cơ quan có thẩm quyền và nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án (nếu có) để xây dựng công trình hạ tầng và chuyển giao công trình đó cho cơ quan có thẩm quyền sau khi hoàn thành; nhà đầu tư được thanh toán bằng ngân sách Nhà nước hoặc bằng quỹ đất.

Luật Thủ đô 2024 cũng cho phép HĐND TP Hà Nội được phê duyệt chủ trương đầu tư đối với các dự án đầu tư công, dự án PPP (không sử dụng vốn TƯ) mà không giới hạn tổng mức vốn đầu tư.

Quyết định điều chỉnh chủ trương đầu tư các dự án đầu tư công, dự án PPP đã được Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ quyết định chủ trương đầu tư và giao UBND TP làm cơ quan chủ quản thực hiện dự án trong trường hợp không làm tăng nguồn vốn đầu tư từ ngân sách TƯ, nguồn vốn ODA, vốn vay ưu đãi của nước ngoài.

Hà Nội đã xác định mục tiêu phát triển đường sắt đô thị, giao thông công cộng khối lượng lớn nội vùng và liên vùng. Việc chế tạo hệ thống đầu máy, toa xe, thông tin tín hiệu, điều khiển đường sắt, điều khiển giao thông đô thị đều thuộc danh mục các lĩnh vực ưu tiên thu hút nhà đầu tư chiến lược của Thủ đô.

Luật Thủ đô 2024 đã đưa ra hàng loạt cơ chế, chính sách đặc thù cho nhà đầu tư chiến lược để tăng tính hấp dẫn như: miễn tiền thuê đất, thuê mặt nước 10 năm và giảm 50% tiền thuê đất, thuê mặt nước cho thời gian còn lại; ưu tiên về thủ tục hải quan, về thuế đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu của dự án đầu tư do nhà đầu tư chiến lược thực hiện...

Với các tổ chức, cá nhân đầu tư xây dựng các dự án bãi đỗ xe ngầm, bãi đỗ xe cao tầng sẽ được hưởng những ưu đãi như: Miễn tiền thuê đất, tiền sử dụng không gian ngầm trong toàn bộ thời hạn thực hiện dự án; hỗ trợ 100% tiền thuế nhập khẩu phải nộp đối với các thiết bị, dây chuyền phục vụ trực tiếp cho dự án xây dựng bãi đỗ xe ngầm, bãi đỗ xe cao tầng sử dụng công nghệ cao; được phép sử dụng tối đa là 25% tổng diện tích sàn xây dựng của dự án theo quy hoạch để đầu tư, khai thác dịch vụ hỗ trợ cho hoạt động trông, giữ xe...

Những chính sách này có ý nghĩa thiết thực và vai trò quyết định tháo gỡ khó khăn, giải phóng các nhà đầu tư khỏi nỗi lo cơ chế, tăng tính hấp dẫn cho các dự án hạ tầng giao thông.

Trước mắt về giải pháp những tháng cuối năm 2025, tại Kỳ họp thứ 25, HĐND TP Hà Nội khóa XVI, Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Trương Việt Dũng cho biết, sẽ đẩy nhanh 282 dự án đầu tư công, với 85 dự án giao thông (22,9 nghìn tỷ đồng), giải quyết giải phóng mặt bằng cho 90% dự án trong năm 2025.

Số hóa 100% dữ liệu đất đai trong năm 2025, hoàn thiện cơ sở dữ liệu dùng chung cho các xã theo kiến trúc Chính quyền số 3.0. Đồng thời, thành phố tiếp tục triển khai Kế hoạch số 271 ngày 16/9/2024 của UBND TP, hoàn thành kiểm kê đất đai và bản đồ hiện trạng sử dụng đất cho 100% thửa đất trong quý IV/2025.

Về việc bổ sung các tuyến đường sắt đô thị vào danh mục quy hoạch không gian ngầm, tới đây, thành phố sẽ rà soát, điều chỉnh cục bộ các quy hoạch phân khu, quy hoạch không gian ngầm khu vực nội đô để đảm bảo tổng thể với đề án phát triển đường sắt đô thị.

Ánh Dương