Khám phá mâm ngũ quả ở 3 miền ngày Tết

Mâm ngũ quả ngày Tết là một biểu tượng vô cùng ý nghĩa trên bàn thờ tổ tiên của mỗi nhà và cũng thể hiện những nguyện cầu của gia đình trong năm mới.

Ngũ quả (5 loại quả) tượng trưng chính cho 5 ước muốn Phú, quý, thọ, khang, ninh của người Việt.

5 màu sắc của 5 loại quả mang ý nghĩa là cội nguồn của cải từ 5 phương dâng lên kính tổ tiên, đồng thời cũng là tượng trưng cho ngũ hành Kim, Mộc, Thủy, Hỏa và Thổ trong vũ trụ.

Việc lựa chọn và bày trí các loại quả trong mâm ngũ quả để thờ cúng tùy thuộc vào phong tục địa phương, các đặc sản vùng miền và cả quan niệm văn hóa khác nhau.

Mâm ngũ quả của miền Bắc

Đối với người miền Bắc, mâm ngũ quả được bày biện theo quan niệm vạn vật dung hòa với đất trời, 5 màu sắc sẽ tượng trưng cho ngũ hành gồm trắng, xanh, đen, đỏ, vàng.

Các loại quả thường được các gia đình miền Bắc sử dụng để bày mâm ngũ quả thường gồm chuối, hồng, bưởi, đào và quýt.

Hoặc cũng được biến tấu linh hoạt theo từng gia đình nhưng không thể thiếu nải chuối xanh và quả bưởi (hoặc phật thủ) vàng óng đẹp mắt làm tâm điểm.

Quả bưởi màu vàng chứa đựng mong muốn cả gia đình được an khang, thịnh vượng trong năm mới. Nải chuối tượng trưng cho sự đoàn tụ, sum vầy trong ngày Tết.

Ngày nay, các loại hoa quả rất đa dạng nên việc bày biện mâm ngũ quả cũng phong phú hơn rất nhiều. Ít người còn câu nệ phải theo 5 loại quả truyền thống mà có thể bày thêm nhiều loại quả khác cho phong phú, đẹp mắt.

Mâm ngũ quả của miền Trung

Mâm ngũ quả ngày Tết của người miền Trung khác nhiều so với miền Bắc và miền Nam. Do đất đai cằn cỗi, khí hậu khắc nghiệt, cuộc sống người dân cũng gặp nhiều khó khăn nên ngày Tết người dân thường có gì cúng nấy chứ không quá câu nệ.

Đến nay, việc lựa chọn và bày trí mâm ngũ quả của người miền Trung cũng khá đơn giản và không theo quy tắc cụ thể nào trong việc lựa chọn các loại quả dâng cúng tổ tiên.

Mâm ngũ quả của các gia đình thường khác nhau nhưng đều rất tươi ngon, bắt mắt. Các loại quả phổ biến là cam, quýt, mãng cầu, thanh long, dưa hấu, sung, chuối, dứa…

Mỗi gia đình có lựa chọn và các bày trí khác nhau nhưng tựu chung lại mâm ngũ quả vẫn có ý nghĩa cầu mong sự sum vầy, thuận lợi, an khang cho cả gia đình trong năm mới.

Mâm ngũ quả của miền Nam

Đối với quan niệm của người miền Nam thì các loại quả trên mâm ngũ quả sẽ được lựa chọn theo tên gọi để ghép lại với nhau thành một câu chuyện ý nghĩa.

Vì thế, mâm ngũ quả của các gia đình miền Nam thường sẽ khá giống nhau, chỉ khác biệt 1-2 loại quả.

5 loại quả được trưng nhiều nhất là sung, dừa, xoài,đu đủ và mãng cầu. Khi ghép lại với nhau sẽ thành “Cầu sung vừa đủ xài” thể hiện mong muốn năm mới sung túc, đủ đầy.

Một số gia đình đặt thêm trái thơm (dứa) lên bàn thờ để cầu mong đông con nhiều cháu hoặc bày thêm cặp dưa hấu xanh vỏ đỏ lòng để cầu may mắn.

Người miền Nam kỵ một số loại quả ý nghĩa không tốt như quả chuối (chúi nhủi, làm ăn không phất lên được); quả lê (lê lết, dễ đổ bể, thất bại); cam quýt (quýt làm cam chịu).

Mâm ngũ quả của người miền Nam thể hiện rõ tính cách cởi mở, bình dị và hóm hỉnh của người dân.

Mâm ngũ quả 3 miền đều mang những nét văn hóa đặc trưng, sự khác biệt vùng miền nhưng đều là tấm lòng thành kính, thơm thảo của người dân hướng về nguồn cội, tổ tiên và ước mong một năm mới an khang, hạnh phúc, đầy đủ, vạn sự như ý.