Kiểm soát tốt để giữ ý nghĩa của chính sách miễn học phí

"Luồng gió" mới động viên các gia đình khó khăn

Theo các đại biểu, đây là một chủ trương mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc của Đảng và Nhà nước ta, thể hiện bước tiến lớn của Việt Nam trong việc xây dựng nền giáo dục công bằng, nhân văn và bền vững.

Việc miễn học phí sẽ mang lại những lợi ích to lớn, không chỉ giúp giảm gánh nặng tài chính cho hàng triệu gia đình, đặc biệt là những gia đình có hoàn cảnh khó khăn, mà còn góp phần quan trọng vào việc đảm bảo quyền được học tập của mọi trẻ em, không phân biệt hoàn cảnh kinh tế.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn Hải Dương)

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn Hải Dương) cho rằng, việc miễn học phí đối với học sinh mầm non và phổ thông không chỉ giúp giảm gánh nặng tài chính cho các gia đình, bảo đảm quyền tiếp cận giáo dục của mọi trẻ em, mà còn tạo thêm động lực cho xã hội cùng chung tay đầu tư cho giáo dục, góp phần xây dựng một xã hội học tập, phát triển bền vững.

Đại biểu nhấn mạnh, theo dự thảo, Nghị quyết sẽ có hiệu lực từ tháng 9/2025. Thời gian chuẩn bị không còn dài, việc ngân sách Nhà nước cấp bù cho khoản miễn học phí như thế nào đối với các cơ sở giáo dục phổ thông công lập để các trường hoạt động ổn định, bảo đảm chất lượng giáo dục, không làm ảnh hưởng tới quyền lợi của học sinh cũng như điều kiện làm việc, giảng dạy của đội ngũ nhà giáo ngay từ đầu năm học là việc cần khẩn trương làm ngay.

“Tôi đề nghị Chính phủ chỉ đạo các cơ quan chức năng khẩn trương ban hành các phương án, hướng dẫn, cơ chế cấp bù kinh phí cho các cơ sở giáo dục, bảo đảm để khi nghị quyết có hiệu lực, việc tổ chức thực hiện diễn ra thuận lợi, thông suốt ngay từ đầu năm học mới”, đại biểu Việt Nga kiến nghị.

Đại biểu Việt Nga cũng kiến nghị với Chính phủ về hình thức thực hiện hỗ trợ học phí cho học sinh ở các cơ sở giáo dục ngoài công lập. Trong đó, nên hỗ trợ trực tiếp cho các cơ sở giáo dục để đảm bảo tính chính xác, nhanh chóng và đơn giản, thuận tiện về thủ tục.

Kiểm soát chặt chẽ các khoản thu "tự nguyện"

Nhấn mạnh đây là tiền đề vững chắc để nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, tuy nhiên, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (đoàn Lâm Đồng) bày tỏ băn khoăn: Liệu việc miễn học phí có phần nào đó làm giảm chất lượng đào tạo hay không? Áp lực tài chính đè nặng có làm giảm các khoản chi cho hoạt động chuyên môn, cơ sở vật chất, trang thiết bị, hay thậm chí ảnh hưởng đến chế độ đãi ngộ cho giáo viên hay không?

Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (đoàn Lâm Đồng)

Theo đại biểu, điều này nếu xảy ra, dù không mong muốn nhưng sẽ trực tiếp tác động đến chất lượng giáo dục, đi ngược lại mục tiêu nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

Hơn nữa, sự thiếu hụt đầu tư hạ tầng còn tạo ra khoảng cách chất lượng giữa các vùng miền, đặc biệt là giữa khu vực thành thị và nông thôn. Những trường học ở khu vực khó khăn, vốn đã thiếu thốn, sẽ càng khó khăn hơn trong việc tiếp cận nguồn vốn đầu tư để cải thiện điều kiện giảng dạy và học tập.

“Tôi cũng quan ngại về nguy cơ phát sinh các khoản thu "tự nguyện" không đúng quy định. Lịch sử đã cho thấy, khi có một khoản thu chính thức bị loại bỏ, có thể xuất hiện các hình thức khác để bù đắp thiếu hụt tài chính, thông qua các loại quỹ "tự nguyện" hoặc các khoản đóng góp không minh bạch. Điều này không chỉ gây bức xúc trong phụ huynh mà còn làm mất đi ý nghĩa tốt đẹp của chính sách miễn học phí”, nữ đại biểu nói.

Từ đó, đại biểu kiến nghị cần có một chiến lược tài chính tổng thể và dài hạn, không chỉ tập trung vào bù đắp học phí mà còn phải đảm bảo đủ nguồn lực cho việc đầu tư phát triển hạ tầng giáo dục.

Đổi mới cơ chế tài chính giáo dục, phân cấp và tự chủ đi đôi với kiểm soát chặt chẽ. Điều này bao gồm phân cấp mạnh mẽ hơn cho các địa phương và nhà trường trong quản lý tài chính, cho phép họ chủ động sử dụng ngân sách được giao một cách hiệu quả.

Cùng với đó, cần xây dựng quy định rõ ràng, minh bạch về các khoản thu ngoài học phí (nếu có), kiểm soát chặt chẽ các khoản thu "tự nguyện", nghiêm cấm mọi hình thức lạm thu dưới danh nghĩa tự nguyện.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn phát biểu giải trình

Ủng hộ các chính sách như Chính phủ đề xuất, song đại biểu Trần Khánh Thu (đoàn Thái Bình) nhấn mạnh, tại các cơ sở giáo dục mầm non và phổ thông công lập thuộc hệ thống giáo dục quốc dân, khoản thu học phí vẫn đang là một trong những nguồn thu quan trọng, trực tiếp phục vụ cho hoạt động chi thường xuyên của nhà trường, đặc biệt là các khoản chi liên quan đến hỗ trợ giảng dạy, chăm sóc học sinh, duy tu cơ sở vật chất, bổ sung thiết bị dạy học, trả thù lao cho một số bộ phận hợp đồng ngoài biên chế…

Nếu thực hiện miễn học phí theo nghị quyết này, đồng nghĩa với việc nguồn thu đó không còn nữa. Trong nghị quyết đã nêu rõ kinh phí thực hiện chính sách này do ngân sách nhà nước bảo đảm theo các quy định hiện hành và giao Chính phủ chỉ đạo, hướng dẫn tổ chức thực hiện.

Đặc biệt, theo dự thảo, nghị quyết sẽ có hiệu lực từ năm học tới, tức là từ tháng 9/2025 nên thời gian chuẩn bị không còn dài. Việc ngân sách Nhà nước cấp bù cho khoản miễn học phí như thế nào đối với các cơ sở giáo dục phổ thông công lập để các cơ sở giáo dục công lập tiếp tục hoạt động ổn định, bảo đảm chất lượng giáo dục, không làm ảnh hưởng tới quyền lợi của học sinh cũng như điều kiện làm việc, giảng dạy của đội ngũ nhà giáo ngay từ đầu năm học là việc cần khẩn trương làm ngay.

Nữ đại biểu đề nghị Chính phủ chỉ đạo các cơ quan chức năng khẩn trương ban hành các phương án, hướng dẫn, cơ chế cấp bù kinh phí cho các cơ sở giáo dục, bảo đảm để khi nghị quyết có hiệu lực thì việc tổ chức thực hiện diễn ra thuận lợi, thông suốt ngay từ đầu năm học mới.