Mảnh đất cực Nam vươn ra biển lớn

Trung tâm kinh tế biển và năng lượng tái tạo

Đặt chân đến mũi đất cuối cùng của Tổ quốc, đứng trên vọng gác ở Mũi Cà Mau, phóng tầm mắt ra bốn phía chỉ thấy một màu xanh của biển, rừng ngập mặn và trời phương Nam. Vùng đất “ba bề là nước, bốn bề là gió” này từng là căn cứ địa cách mạng vững chắc trong suốt hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ. Rừng U Minh Hạ, chiến khu Năm Căn, căn cứ Tỉnh ủy Cà Mau, căn cứ Bạc Liêu… đã ghi dấu những năm tháng gian khổ, nơi con người và thiên nhiên hòa làm một, che chở lực lượng kháng chiến.

Cà Mau hồi sinh hơn 1.000ha rừng ven biển, vững vàng trước biến đổi khí hậu

Trong tiến trình lịch sử, Cà Mau và Bạc Liêu đã nhiều lần hợp nhất rồi lại chia tách để phù hợp với yêu cầu phát triển của từng giai đoạn. Ngày 1/1/1976, hai tỉnh được hợp nhất thành tỉnh Cà Mau - Bạc Liêu. Chỉ hơn hai tháng sau, ngày 10/3/1976, Ban đại diện Trung ương Đảng và Chính phủ quyết định đổi tên đơn vị hành chính này thành tỉnh Minh Hải.

Đến ngày 6/11/1996, tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa IX đã phê chuẩn việc chia tách tỉnh Minh Hải thành hai tỉnh Cà Mau và Bạc Liêu, chính thức thực hiện từ ngày 1/1/1997. Khi đó, tỉnh Cà Mau có 1 thị xã (Cà Mau), 6 huyện (Thới Bình, U Minh, Trần Văn Thời, Cái Nước, Đầm Dơi, Ngọc Hiển) với 72 đơn vị hành chính cấp xã. Tỉnh Bạc Liêu gồm 7 đơn vị hành chính cấp huyện và 64 đơn vị hành chính cấp xã.

Lĩnh vực chế biến tôm được xem là một trong những điểm sáng

Tới mùa hè năm 2025, theo Nghị quyết 60/2025, hai địa phương một lần nữa chính thức hợp nhất, lấy tên tỉnh Cà Mau mới, trung tâm hành chính đặt tại thành phố Cà Mau.

Sau sắp xếp, tỉnh mới sẽ có tổng cộng 64 đơn vị hành chính trực thuộc, bao gồm 55 xã và 9 phường. Lần hợp nhất mới đây đánh dấu một cột mốc lịch sử mới: Hình thành một đơn vị hành chính có diện tích hơn 10.000km², dân số 2.606.672 người, sở hữu đường bờ biển dài trên 300km cùng hệ thống cửa biển, cảng cá, ngư trường rộng lớn. Vùng đất này giờ đây không chỉ là địa danh mang giá trị biểu tượng, mà còn là cực Nam của kinh tế biển Việt Nam.

Kinh tế thủy sản vẫn giữ vai trò “xương sống”. Với thế mạnh nuôi tôm công nghiệp và nuôi tôm sinh thái dưới tán rừng ngập mặn, năm 2024 tổng kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản của Cà Mau đạt 1,105 tỉ USD, kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Bạc Liêu đạt 1,2 tỷ USD, trong đó sản phẩm tôm là 1,13 tỷ USD. Thương hiệu “Tôm Cà Mau” đã có mặt tại hơn 90 quốc gia và vùng lãnh thổ, đáp ứng những tiêu chuẩn khắt khe nhất về môi trường và chất lượng.

Khách du lịch tham quan Cột mốc tọa độ GPS 0001 - điểm cực Nam Tổ quốc, nơi hội tụ niềm tự hào dân tộc

Không chỉ mạnh về thủy sản, vùng đất cực Nam đang trỗi dậy như một “thủ phủ” năng lượng tái tạo. Hàng trăm turbine điện gió ven biển Đầm Dơi, Hòa Bình, Đông Hải vươn cánh giữa biển khơi, hòa lưới điện quốc gia, cung cấp hàng tỷ kWh mỗi năm. Các dự án điện mặt trời kết hợp nuôi trồng thủy sản, điện gió ngoài khơi đang được xúc tiến, hướng tới mô hình “kinh tế tuần hoàn xanh” - sản xuất năng lượng song song với bảo vệ hệ sinh thái.

Hạ tầng giao thông đang tạo cú hích cho phát triển. Cao tốc Cần Thơ - Cà Mau khi hoàn thành sẽ rút ngắn thời gian di chuyển từ cực Nam đến trung tâm ĐBSCL xuống còn vài giờ. Cảng biển Hòn Khoai dự kiến trở thành cảng nước sâu quốc tế, sẽ mở ra tuyến hàng hải mới, giảm tải cho các cảng TP Hồ Chí Minh, đồng thời giúp hàng hóa thủy sản, năng lượng, nông sản của vùng đi thẳng ra thị trường quốc tế.

Khát vọng phát triển bền vững

Trên nền tảng kinh tế đang tăng trưởng, tỉnh Cà Mau đặc biệt chú trọng phát triển đồng bộ các chính sách an sinh xã hội. Kết quả nổi bật là tỷ lệ hộ nghèo giảm sâu qua từng năm. Tính đến đầu năm 2025, toàn tỉnh chỉ còn 721 hộ nghèo và 859 hộ cận nghèo là đồng bào dân tộc thiểu số - con số phản ánh hiệu quả của nhiều chương trình giảm nghèo bền vững. Đời sống người dân được nâng lên nhờ chính sách hỗ trợ sinh kế, phát triển làng nghề, đào tạo nghề gắn với lợi thế địa phương như nuôi trồng, chế biến thủy sản.

Sau 2 năm khởi công, dự án cao tốc Cần Thơ - Cà Mau đánh dấu bước chuyển từ giai đoạn thi công nền đường sang hoàn thiện mặt đường, phấn đấu hoàn thành cuối năm 2025 để nối liền toàn tuyến cao tốc Bắc - Nam trên cả nước

Hàng chục nghìn lao động đang có việc làm ổn định trong các nhà máy chế biến tôm, xưởng đóng tàu, dự án năng lượng tái tạo ven biển. Đây không chỉ là động lực kinh tế mà còn tạo ra sự gắn bó lâu dài của người dân với quê hương, giảm áp lực di cư lao động ra ngoài tỉnh.

Trong lĩnh vực giáo dục - y tế, Cà Mau dành sự quan tâm đặc biệt cho vùng sâu, vùng xa. Các trường học liên tục được đầu tư nâng cấp, số lượng phòng học kiên cố hóa ngày càng nhiều, bảo đảm điều kiện học tập cho trẻ em miền sông nước. Tỷ lệ trẻ em đến trường tiểu học đạt trên 98%, con số khẳng định nỗ lực phổ cập giáo dục tiểu học toàn diện. Hệ thống y tế địa phương cũng có bước tiến dài: Bệnh viện đa khoa tỉnh cùng các bệnh viện huyện ven biển được trang bị thiết bị hiện đại, triển khai khám chữa bệnh từ xa (telemedicine), giúp người dân vùng xa tiếp cận dịch vụ y tế chất lượng, giảm đáng kể chi phí và gánh nặng di chuyển.

Người dân Cà Mau phấn khởi khi đón nhận những căn nhà tình nghĩa mới, thể hiện sự chăm lo của Đảng và Nhà nước

Không chỉ chăm lo đời sống, Cà Mau còn biết cách khai thác kho báu thiên nhiên và văn hóa để phát triển du lịch. Mũi Cà Mau, nơi “một ngày nhìn thấy mặt trời mọc ở biển Đông và lặn ở biển Tây”, trở thành biểu tượng thiêng liêng, điểm đến không thể bỏ qua của du khách. Quần đảo Hòn Khoai, vườn quốc gia U Minh Hạ, rừng ngập mặn ven biển Đông Hải, Hòa Bình… ngày càng hấp dẫn bởi giá trị sinh thái, nghiên cứu khoa học và trải nghiệm cộng đồng.

Ẩm thực nơi đây cũng là dấu ấn đặc sắc: Ba khía muối Rạch Gốc với vị mặn mòi từ biển cả, cá thòi lòi nướng trui dân dã mà độc đáo, hay lẩu mắm đậm đà với hương vị kết hợp hàng chục loại cá, rau, củ. Bên cạnh đó, đờn ca tài tử Nam Bộ - di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại - vẫn vang vọng nơi bến sông, trong những quán cà phê ven kênh, vừa như một tiếng gọi cội nguồn, vừa là nét duyên níu chân du khách.

Nhà máy Xử lý Khí Cà Mau

Hướng đến tương lai, Cà Mau xác định chiến lược phát triển đến năm 2035 với 3 trụ cột: Kinh tế biển, năng lượng tái tạo và du lịch sinh thái. Song hành cùng đó là cam kết giữ gìn hệ sinh thái rừng ngập mặn - “tường thành xanh” chống xói lở và biến đổi khí hậu, quản lý bền vững nguồn lợi thủy sản, và phát triển hạ tầng theo hướng xanh - thông minh.

Từ chiến khu rừng tràm U Minh năm xưa, nơi những chiếc xuồng ba lá len lỏi qua kênh rạch, đến những hàng turbine điện gió vươn cao giữa biển hôm nay; từ những con tàu nhỏ đánh bắt ven bờ đến cảng biển quốc tế đang hình thành, hành trình của vùng đất cực Nam Tổ quốc là câu chuyện đầy tự hào về sự kiên cường và khát vọng vươn lên.

Cà Mau hôm nay vừa giữ gìn những giá trị truyền thống, vừa mạnh mẽ hội nhập, để từ mũi đất cuối trời Nam, vững vàng vươn ra biển lớn.

Hoàng Lân