Nhạc sĩ Trương Quý Hải: Lòng yêu nước sẽ chắp cánh cho người trẻ

Nhạc sĩ Trương Quý Hải hát cho đồng đội tại Nghĩa trang liệt sĩ Quốc gia Vị Xuyên (Hà Giang)

Bài liên quan

Phó Bí thư Thành ủy Hà Nội Đào Đức Toàn thăm, tặng quà cựu chiến binh

Giáo dục truyền thống từ hoạt động về nguồn

Biên giới phía Bắc 1979: 5 ý đồ của Trung Quốc khi tấn công Việt Nam

40 năm cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc: Khắc ghi vào lịch sử dân tộc

Những năm tháng chiến đấu trong cuộc chiến tranh biên giới chưa bao giờ phai mờ trong kí ức của anh. Nhân dịp Kỷ niệm 40 năm cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc (17/2/1979 - 17/2/2019), nhạc sĩ Trương Quý Hải đã có cuộc trò chuyện với phóng viên báo Tuổi trẻ Thủ đô…

“Thư gửi mẹ”…

- Điều gì khiến anh dừng lại việc học đại học lên đường nhập ngũ vào những năm chiến tranh biên giới phía Bắc đang diễn ra hết sức phức tạp và ác liệt?

- Năm 1982, tôi vừa thi đỗ vào trường Đại học Mỏ - Địa chất nhưng quyết định từ bỏ giảng đường đại học, lên đường nhập ngũ. Thời đó, bạn trẻ nào cũng giống tôi thôi. Theo lời hiệu triệu của non sông chúng tôi lên đường. Dân tộc ta là dân tộc anh hùng. Có lẽ vì thế mà khi đó nhiều người sẵn sang gác lại những ước mơ riêng để lên đường nhập ngũ, chiến đấu bảo vệ Tổ quốc. Tôi cũng không ngoại lệ.

- Năm 1975, đất nước tưởng như lặng im tiếng súng rồi nhưng cuộc chiến biên giới phía Bắc vẫn diễn ra ác liệt. Anh là một nhạc sĩ tài hoa, hẳn là những năm tháng nơi chiến trường sẽ để lại rất nhiều kỷ niệm?

- Người lính chúng tôi khi đó ai cũng phải ghi tên tuổi, quê quán ra một mảnh giấy để trong túi áo ngực để khi nằm xuống đồng đội còn biết báo về gia đình. Trong một trận đánh ác liệt vào tháng 5/1984 ở Vị Xuyên, Hà Giang, hàng trăm đồng đội của chúng tôi ngã xuống. Tôi và các chiến sĩ đã tẩm liệm các anh. Tình cờ tôi bắt gặp trong túi áo của một đồng đội đã hy sinh, bức thư viết trên vỏ bao thuốc lá Sa Pa ướt đẫm. Màu mực Cửu Long và máu nhòe vào nhau, chỉ còn thấy rõ ba chữ “Mẹ kính yêu”…

Cảm xúc giây phút đó thực sự khiến tôi không thể nào quên. Bức thư của đồng đội làm tôi nghĩ về mình. Tôi cũng có mẹ. Tôi nghẹn ngào nhớ đến mẹ của mình và của đồng đội cũng trạc tuổi tôi - chỉ 18, 20. Trong chiến tranh, chúng tôi biết là thư không thể về được đến nhà nhưng vẫn viết và vẫn gửi.

Bức thư của đồng đội tôi có lẽ chưa kịp hoàn thành. Ngồi bên những nấm mộ mới đắp cho anh em, tôi viết tiếp bức thư cho đồng đội. Tôi hát cho anh em nghe. Những người còn sống chúng tôi truyền miệng nhau bức thư ấy và gọi là “Thư gửi mẹ”. Đó cũng là ca khúc “Thư về với mẹ” mà sau này tôi viết.

Nhạc sĩ Trương Quý Hải

- Chúng tôi từng đọc những bài thơ, hát những bài hát của anh và thường không ngăn được nước mắt… Năm nào anh cũng cùng các cựu chiến binh khác dành thời gian lên thắp hương cho những đồng đội của mình trên nghĩa trang Vị Xuyên, Hà Giang?

- Vâng, năm nào chúng tôi cũng cùng nhau lên và thắp hương. Năm nào chúng tôi cũng hát ca khúc "Về đây đồng đội ơi". Bài hát được coi là khúc tưởng niệm của những cựu binh mặt trận Vị Xuyên dành cho anh em còn nằm lại nơi biên ải.

Rất nhiều người không biết đã từng xảy cuộc xung đột cực kỳ khốc liệt tại Vị Xuyên. 600 đồng đội của tôi đã hy sinh, gần 1.000 đồng đội bị thương. Tôi cùng đồng đội đã trực tiếp tẩm liệm cho cả trăm liệt sĩ trong những ngày tháng khốc liệt đó.

Nước mắt dường như khô cạn không thể chảy ra ngoài nhưng là ngàn vạn vết cứa trong tim khi vừa tẩm liệm vừa nghĩ đến những hình ảnh những người lính trẻ măng với nụ cười hồn nhiên, hàng ngày vẫn vui đùa với trẻ nhỏ, vậy mà giờ đây bỗng chốc ngã xuống vì bom đạn địch.

Năm 2014, trong ký ức 30 năm chiến dịch MB84 chống quân Trung Quốc xâm lược, một số cựu chiến binh mặt trận Vị Xuyên hoàn thành việc xây cất đài hương tại cao điểm 468 để những người đồng đội còn nằm lại nơi thung sâu, khe suối, dốc núi tại vùng chiến địa xưa và những người còn sống có nơi chốn sum vầy. Tôi vì bận công việc không thể có mặt trong thời điểm làm lễ 100 ngày đài hương. Trong day dứt bản thân, tự vấn trách nhiệm của người lính tuyên văn trên mặt trận xưa và ký ức đời lính, bài hát "Về đây đồng đội ơi" là lời của anh em còn sống gọi những người đã hy sinh, được hoàn thành sau đó.

Một người bạn cùng sư đoàn có nói với tôi: "Chúng ta đang được sống đời mình và cả phần đời còn lại của những đồng đội hy sinh". Câu nói cứ ám ảnh trong tôi, những ký ức, hình ảnh, suy nghĩ chập chờn... Tôi còn trách nhiệm làm lính tuyên văn cho những anh em hy sinh, làm thế nào để nói thay cho họ. Hình ảnh xưa cứ miên man, đơn vị tôi và chắc nhiều đơn vị khác cũng thế, mỗi đứa một miền quê nhưng đều gọi nhau là "đồng hương". Các chiến sĩ thường nhắc nhau câu nói: "Bao giờ ra quân hoặc về phép, đồng hương ghé qua thăm nhà tôi nhé"...

Đặc biệt là dòng chữ khắc trên báng súng của anh hùng liệt sĩ Nguyến Viết Ninh - cùng sư đoàn chúng tôi: "Sống bám đá, chết hóa đá thành bất tử". Anh Ninh đã chiến đấu anh dũng, bị thương nhiều lần nhưng quyết không rời trận địa và hy sinh tại cao điểm 685. Dòng chữ trên báng súng của anh Nguyễn Viết Ninh đã trở thành lời thề của chiến sĩ mặt trận Vị Xuyên.

Những suy nghĩ và ký ức miên man, chập chờn và sau khoảng một tuần thì bài hát thứ hai cho những đồng đội của chúng tôi ra đời. Đó là lời nhắn gửi của người hy sinh hát cho người còn sống. Đó là ca khúc "Hát cho người còn sống".

- Là nhân chứng trong cuộc chiến tranh biên giới, anh muốn nhắn gửi điều gì đến thế hệ trẻ hôm nay?

- Thanh niên thời nào cũng thế, cứ nghe tiếng gọi của non sông là sẽ lên đường mà không cần suy nghĩ thiệt hơn. Các bạn trẻ ngày nay cũng vậy. Chỉ có điều, nay đất nước đã hòa bình, nhiệm vụ của các bạn là học tập, lao động, sáng tạo để tạo ra của cải vật chất, xây dựng đất nước giàu đẹp. Các bạn có trí tuệ, nhiệt huyết và tôi tin các bạn sẽ làm được. Lòng yêu nước sẽ giúp cho các bạn trẻ có điểm tựa vững chắc để họ cất cánh bay lên…

Anh Nguyễn Ngọc Việt, UVBTV Trung ương Đoàn, Bí thư Thành đoàn, Chủ tịch Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam Thành phố Hà Nội (ở giữa) cùng đoàn tình nguyện dâng hương tưởng niệm các anh hùng liệt sỹ tại Nghĩa trang Liệt sỹ Quốc gia Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang.

- Anh từng công tác ở Thành đoàn Hà Nội, vậy hiện giờ anh còn dành nhiều sự quan tâm đến các hoạt động của Đoàn Thanh niên thành phố cũng như tuổi trẻ Thủ đô?

- Vâng! Tôi công tác tại Thành đoàn Hà Nội năm 1996 - 1997. Bây giờ tôi vẫn dành thời gian tham gia các hoạt động do Đoàn Thanh niên thành phố tổ chức như chương trình tọa đàm, giao lưu nhân chứng lịch sử...

Mỗi giai đoạn công tác Đoàn đặt ra những đòi hỏi khác nhau nhưng nếu chúng ta có những phong trào, hoạt động thiết thực với cuộc sống sẽ luôn thu hút được thanh niên. Ví dụ đơn giản như Đoàn Thanh niên thành phố có thể phát động chiến dịch “Nói không với túi nilon”. Chỉ đơn giản vậy thôi nhưng nó gần gũi, thiết thực trong cuộc sống, mang lại lợi ích cho xã hội thì sẽ được nhiều bạn trẻ hưởng ứng làm theo. Đó cũng là “bí quyết” để khơi dậy lòng tự hào dân tộc, lòng yêu nước của các bạn trẻ; tạo động lực để họ học tập, lao động xây dựng đất nước.

- Trân trọng cảm ơn anh!