Những cập nhật chuyên sâu cho nhà báo thời đại số

Soi chiếu vào thực tiễn

Với hàng triệu nội dung được tạo ra mỗi ngày từ vô số cá nhân và tổ chức, chưa kể đến nội dung từ AI tạo sinh, độc giả của báo chí thời nay có nhu cầu và phản ứng hoàn toàn khác với độc giả chỉ 5 năm trước đó.

Bộ sách cung cấp góc nhìn sâu sắc, đa chiều và đầy cảm hứng về hàng loạt những vấn đề cơ bản của báo chí trong thời đại số: Báo chí trực tuyến, báo chí di động, báo chí trên các nền tảng truyền thông xã hội, vấn nạn tin giả, triển vọng của trí tuệ nhân tạo, kỹ năng phỏng vấn số...

NXB Trẻ giới thiệu loạt sách báo chí với dải băng chào mừng kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam

Các tác giả đều là những chuyên gia báo chí hàng đầu, có thâm niên nghiên cứu/hoạt động trong môi trường báo chí - truyền thông chuyên nghiệp: Ulrik Haagerup, Alan Rusbridger, Francesco Marconi, Mitchell Stephens...

Vì vậy, các cuốn sách trong bộ không chỉ trang bị kiến thức tổng quan và các vấn đề lý thuyết căn bản mà còn đưa ra những định hướng thiết thực để các nhà báo, biên tập viên, sinh viên báo chí, người làm truyền thông cho đến công chúng độc giả có thể soi chiếu vào thực tiễn hoạt động thông tin - truyền thông của mình.

Đặc biệt, tác phẩm Bác Hồ với báo chí cách mạng Việt Nam của tác giả Đoàn Yên Kiều, là bản đúc kết công phu nhiều bài viết và bài nói của Bác, cũng như định hướng, ý kiến của Hồ Chủ tịch đối với hoạt động báo chí - tuyên truyền. Những đúc kết này cho đến nay vẫn nguyên giá trị định hướng quan trọng đối với báo chí cách mạng Việt Nam.

Các sách trong bộ sách kỷ niệm 100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam của Nhà xuất bản Trẻ gồm "Bác Hồ với báo chí cách mạng Việt Nam", "Tin tức kiến tạo - Vực dậy nền truyền thông và dân chủ với tư duy báo chí của tương lai" (Constructive News - How to save the media and democracy with journalism of tomorrow); "Cẩm nang báo chí trực tuyến - Kỹ năng sinh tồn và lớn mạnh trong kỷ nguyên số" (The online journalism handbook: Skill to survive and Thrive in the Digital Age); "Hơn cả tin tức - Tương lai của báo chí" (Beyond news).

Góp mặt trong bộ sách còn có các tác phẩm: "Báo chí trên thiết bị di động và nền tảng truyền thông xã hội" (Mobile and Social Media Journalism - A practical Guide for multimedia journalism); "Hướng dẫn sử dụng tin tức - Tin vào đâu trong một thế giới ngập tràn tin giả" (News and how to use it: What to believe in a fake new world); "Nghệ thuật phỏng vấn - Một hướng dẫn dành cho các nhà báo và người làm nội dung chuyên nghiệp" (Interviewing: a guide for journalists and professional writers); "Người làm báo - Trí tuệ nhân tạo và tương lai của báo chí".

Bác Hồ với báo chí cách mạng Việt Nam

Báo chí cách mạng Việt Nam ra đời từ đầu thế kỷ XX, gắn liền với phong trào yêu nước và giải phóng dân tộc. Ngày 21/6/1925, báo Thanh niên do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc (sau này là Chủ tịch Hồ Chí Minh) sáng lập ra mắt số đầu tiên, đánh dấu sự khởi đầu của nền báo chí cách mạng Việt Nam. Báo chí cách mạng không chỉ tuyên truyền tư tưởng yêu nước mà còn đóng vai trò quan trọng trong các giai đoạn kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ và công cuộc xây dựng đất nước.

Nhân kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam, Nhà xuất bản Trẻ xuất bản tác phẩm "Bác Hồ với báo chí cách mạng Việt Nam" để tri ân Hồ Chủ tịch - người sáng lập, lãnh đạo và rèn luyện nền báo chí cách mạng nước nhà.

Trong quá trình hoạt động cách mạng, Bác Hồ đã viết hơn 2.000 bài với nhiều thể loại, ký trên 170 tên gọi, bí danh và bút danh khác nhau. Trong cuốn sách này, với mỗi giai đoạn hoạt động cách mạng của Người, tác giả dùng tên phổ biến nhất của giai đoạn đó. Mặt khác, để thuận lợi cho việc theo dõi của độc giả, tác giả dùng tên Hồ Chí Minh để gọi chung khi nêu tên của Người trong các đề mục.

Về các bài viết của Người, có những bài được xem là bài báo khi được đăng trên báo, tạp chí và thuộc về một thể loại báo chí nhất định như: tin, tường thuật, bình luận, phóng sự, phiếm luận... Mặt khác, Người có một số lượng đáng kể các bài được đăng báo nhưng không phải bài báo, như “Tuyên ngôn độc lập” của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đọc vào chiều ngày 2/9/1945 (Báo Cứu quốc số 36, ngày 5/9/1945), “Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến” phát vào sáng 20/12/1946 (20 giờ ngày 9/12/1946, từ hiệu lệnh phát đi từ trạm phát thanh Bạch Mai, toàn quốc bước vào cuộc kháng chiến trường kì và vinh quang.

Cuốn sách gồm hai phần. Phần 1: Hồ Chí Minh - người khai sinh và dẫn dắt nền báo chí cách mạng Việt Nam. Phần 2: Một số bài viết và bài nói chuyện của Hồ Chí Minh về báo chí (1919 - 1969).

Tin tức kiến tạo

Một cuốn sách sâu sắc về cách tin tức đóng góp sâu hơn nữa vào quá trình kiến tạo xã hội, không phải ở khía cạnh lý thuyết, mà ở góc độ phản ánh trải nghiệm và thành tựu. Con người luôn nhạy cảm hơn với tin xấu gợi lên nỗi sợ hãi, từ lâu báo chí - truyền thông đã biết và tận dụng điều này để đặt các tiêu đề “hút view” nhưng liệu kịch tính và xung đột, nạn nhân và tội nhân có phải là tất cả những gì của thế giới hiện đại?

Tin tức kiến tạo thách thức những quan niệm và tư duy truyền thống của các phương tiện truyền thông tin tức. Nó cho thấy sự tiêu cực trong truyền thông có thể gây hậu quả thế nào đến công chúng, dư luận, báo chí và nền dân chủ nói chung. Cuốn sách đưa ra các hướng dẫn thực hành cụ thể để thay đổi những tập quán tin tức cũ.

Đồng thời, sách còn trình bày nhiều ví dụ minh họa thực tiễn được đúc rút từ nhiệm kỳ 10 năm cộng tác của tác giả với tư cách Giám đốc điều hành tin tức tại Tập đoàn Phát thanh truyền hình Đan Mạch, nơi Ulrik Haagerup đã tiên phong thay đổi thành công mô hình sản xuất tin tức.

Theo TS Nguyễn Hồng Quang, người hiệu đính tác phẩm này: “Cuốn sách khơi nguồn cảm hứng cho các nhà báo, đặc biệt là thế hệ các nhà báo trẻ, giúp họp vững tin vào vai trò quan trọng, thiêng liêng của báo chí, giúp họ có thêm niềm tin và kỹ năng để vượt qua áp lực, trở thành những nhà báo kiến tạo, có tâm, có tầm, đóng góp cho sự phát triển của xã hội.

Đặc biệt đối với đông đảo facebooker, những "phóng viên nghiệp dư" đang hoạt động không mệt mỏi trên các mạng xã hội, cuốn sách này sẽ định hướng lại tầm nhìn, trang bị phương pháp, kỹ năng đưa tin để trở thành những phóng viên kiến tạo, thay vì những "anh hùng bàn phím" chuyên đưa tin giật gân, sai sự thật và thờ ơ với nỗi đau của người khác”.

Cuốn sách này không đề xuất những bài viết “tô hồng”, mà nhấn mạnh những điều cần chú ý và thực hành để đưa thông tin có chất lượng hơn; tin tức phải phù hợp và có ý nghĩa với cuộc sống của người dân. Báo chí phải trở thành một người bạn, một người chỉ dẫn, một cơ quan uy tín của cộng đồng, chứ không “bao phủ” người đọc bằng hàng loạt tin tức “một nửa sự thật” gây lo sợ thường trực.

Cẩm nang báo chí trực tuyến

Tính “trực tuyến” trong báo chí có thể là xuất bản trên web, hay ứng dụng nhắn tin, các newsletter gửi vào email, hoặc truyền thông mạng xã hội; có thể là nội dung người đọc xem qua đồng hồ thông minh, hoặc phát cho người ta nghe khi trên xe hơi. Cùng với đặc tính này, nhiều công việc truyền thống của ngành báo chí đã biến mất, nhưng rất nhiều vị trí mới cũng được tạo ra, từ đội ngũ xử lý video và dữ liệu cho đến quản lý truyền thông mạng xã hội và quản trị cộng đồng.

Với sự phát triển và biến đổi thần tốc của yếu tố nền tảng, "Cẩm nang báo chí trực tuyến - Kỹ năng sinh tồn và lớn mạnh trong kỷ nguyên số" trả lời câu hỏi “báo chí để làm gì” trong thời đại ai ai cũng có thể trực tiếp xuất bản, thông tin vừa miễn phí vừa dồi dào. Sách tập trung vào bốn vai trò của báo chí đang ngày càng được coi trọng trong thời đại kết nối mạng.

Đó là: Vai trò cho người không có tiếng nói được cất lên tiếng nói; Khiến cho thứ bị ẩn có thể được thấy. Không phải thứ gì có trên mạng cũng dễ nhìn thấy, nhất là khi có vô vàn thuật toán can thiệp, khiến thông tin rải rác và rơi vào “điểm mù". Kết nối các cộng đồng: Thuật toán online khiến ta nhìn thấy thông tin củng cố thiên kiến của mình và tìm đến các cộng đồng có cùng sở thích, quan điểm…

Điều này tạo cảm giác an toàn đồng thời cũng củng cố thiên kiến xác nhận. Vậy báo chí nên đóng vai trò trung gian, đưa tin về những xu hướng và đổi mới cho những người cần được biết về chúng, tránh nguy cơ các ộng đồng ngày càng bị cô lập hơn trong những “bong bóng lọc” của riêng mình. Đồng thời xác minh và vạch trần: Đặc biệt với các tin lừa đảo, tin giả.