Phục hưng lễ hội truyền thống để tạo nên nguồn lợi kinh tế và văn hóa cho Hà Nội

Đưa lễ hội truyền thống vào trong đời sống xã hội hiện đại mạnh mẽ hơn

GS. TS Lê Hồng Lý vui mừng cho biết, bên cạnh sự phục hưng những lễ hội truyền thống vốn có từ xa xưa còn đóng góp vào việc đưa lễ hội truyền thống vào trong đời sống xã hội hiện đại một cách mạnh mẽ hơn.

Khởi đầu mùa lễ hội tại Hà Nội năm mới Quý Mão 2023 là lễ hội Gò Đống Đa mùng 5 tháng Giêng, lễ hội cướp cầu làng Thuý Lĩnh (Lĩnh Nam, Hoàng Mai) và ngay ngày hôm sau, mùng 6 tháng Giêng là một loạt các lễ hội lớn trên địa bàn Hà Nội như hội Gióng (Sóc Sơn), hội đền Hai Bà Trưng (Mê Linh), hội đền Cổ Loa, hội Chùa Hương…

GS, TS Lê Hồng Lý - Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam đưa ra kiến nghị tại Hội thảo

Hà Nội là thành phố của sự đa dạng, có lịch sử ngàn năm văn hiến, nguồn tài nguyên dồi dào, đa dạng về loại hình và có giá trị cao về lịch sử, văn hóa, kiến trúc, nghệ thuật với 5.922 di tích lịch sử văn hóa, trong đó có 2.396 di tích đã được xếp hạng, 1.182 di tích quốc gia, 1.202 di tích cấp thành phố.

Di sản văn hóa phi vật thể Hà Nội có 1.793 di sản, trong đó 1.206 lễ hội 10. Như vậy, có thể thấy tiềm năng lễ hội truyền thống của Hà Nội rất phong phú, hầu hết các di tích đều có lễ hội được tổ chức tại đó.

Thêm vào đó, Hà Nội còn là nơi hội tụ tinh hoa nghề thủ công truyền thống của cả nước. Trong số khoảng 5.400 làng nghề ở Việt Nam, riêng Hà Nội chiếm 1/3 số làng nghề với khoảng 1.350 làng nghề và làng có nghề, trong đó có hơn 300 làng nghề thủ công truyền thống tiêu biểu 11.

Mỗi làng nghề đó từ xa xưa vốn đã có truyền thống mở hội thờ tổ nghề và vinh danh nghề thủ công nổi tiếng của họ như một phong tục lâu đời. Phục hưng lễ hội truyền thống ở Hà Nội đang diễn ra mạnh mẽ ở một tầm cao mới.

Theo GS Lê Hồng Lý, điều này có thể nhìn nhận ở nhiều khía cạnh. Sau dịch bệnh COVID-19, chúng ta đã có kinh nghiệm với việc chống dịch và cùng tồn tại với dịch bệnh và phát triển. Một mặt, sau ba năm dồn nén do không có các hoạt động lễ hội nói riêng, văn hoá nói chung, nên năm nay lễ hội truyền thống nở rộ.

Mặt khác, nhu cầu tâm linh là một đòi hỏi luôn thường trực trong tâm thức mỗi con người cần được giải toả. Hơn nữa, càng phát triển kinh tế bao nhiêu thì nhu cầu văn hoá càng được đòi hỏi nhiều bấy nhiêu.

Lễ hội Gò Đống Đa

Đó là chưa kể đến sự sôi động từ sau Hội nghị văn hoá toàn quốc tháng 11/2021 của Đảng và nhà nước làm cho văn hoá càng được coi trọng hơn, thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ hơn. Chính vì thế, khi dịch bệnh COVID-19 lắng xuống, các hoạt động lễ hội truyền thống trên địa bàn Hà Nội, cũng như cả nước được phục hồi một cách mạnh mẽ.

Một trong những lý do đó là việc ghi danh vào danh mục văn hoá phi vật thể hàng năm của quốc gia được đẩy mạnh từ phía các cơ quan quản lý nhà nước. Chẳng hạn như gần đây nhất (năm 2022), những di sản văn hoá phi vật thể của Hà Nội, trong đó là lễ hội truyền thống như rối nước Đào Thục, di sản Mo Mường, lễ hội Cổ Loa, mà lễ đón nhận vừa diễn ra tối mùng 5 Tết Quý Mão cùng một số di sản văn hoá phi vật thể khác được công nhận.

Tất cả những điều đó như một động lực thúc đẩy sự phục hưng của lễ hội truyền thống trên địa bàn Hà Nội.

Theo GS Lê Hồng Lý, tất cả các nơi có lễ hội truyền thống đều được chuẩn bị chu đáo và có những đổi mới trong công tác tổ chức và khai thác những giá trị cổ truyền làm cho lễ hội phong phú hơn, đa dạng hấp dẫn hơn.

Đó là việc các nhà khoa học đưa ra ý kiến về phục dựng Lễ hội đèn Quảng Chiếu, kế hoạch khôi phục đám rước của lễ hội chùa Láng cùng nhiều các lễ hội xưa kia nổi tiếng nay đã mất dấu.

Nguồn lực dồi dào cho sự phát triển du lịch trong nước và quốc tế

Lý do của việc “phục hưng” này có thể thấy ngoài những điều đã trình bày trên đây, còn cho thấy một vấn đề vô cùng quan trọng đó là càng ngày nhà nước cũng như chính quyền thành phố Hà Nội càng coi trọng vai trò của văn hóa trong sự phát triển kinh tế của đất nước, nên đã tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của văn hoá, trong đó là lễ hội truyền thống.

GS Lê Hồng Lý nhận định, thực tế du lịch văn hoá thời gian qua đã chứng minh. Với số lượng du khách đông đảo, và càng ngày sẽ càng đông bởi nhu cầu tâm linh, nhu cầu giải trí của con người trong xã hội hiện đại ngày càng cao thì sự phục hưng các lễ hội và những hoạt động dịch vụ của nó sẽ là một mỏ vàng cho các nhà kinh doanh.

Bởi vậy, không ngạc nhiên khi tất cả các lễ hội truyền thống ở các làng hay trong phố của Hà Nội đang cố gắng duy trì những giá trị vốn có của lễ hội đồng thời khai thác triệt để hơn những gì bị quên lãng hay mai một để các lễ hội truyền thống trở lại như xưa, đồng thời sáng tạo thêm những giá trị mới phục vụ cho cuộc sống hôm nay.

Lễ hội truyền thống Hà Nội

Hơn thế, sự phát triển của lễ hội truyền thống sẽ là nguồn lực dồi dào cho sự phát triển du lịch trong nước và quốc tế. Du khách đến Hà Nội, một Thành phố Vì hòa bình, Thành phố sáng tạo và Thành phố văn hoá thì vai trò của văn hoá luôn được quan tâm hàng đầu.

Lễ hội truyền thống luôn kèm theo các tín ngưỡng, phong tục tập quán của cư dân địa phương, các sản phẩm ẩm thực, nghề thủ công, nghệ thuật trình diễn... của riêng Hà Nội, đó chính là những giá trị văn văn hoá đặc sắc để hấp dẫn và níu chân du khách ở lại Hà Nội. Đây cũng chính là nguồn lực tiềm tàng để Hà Nội có thể khai thác cho sự phát triển kinh tế của Thủ đô ngàn năm văn hiến, trái tim của Tổ quốc.

Trên cơ só, ông kiến nghị Hà Nội nên nhận diện những gì đặc trưng, đặc thù cho lễ hội của từng khu vực để đưa ra cái gì có thể phát huy về mặt văn hóa, cái gì kiếm lợi được về kinh tế. Phải có người nghiên cứu chuyên sâu, phải có kết hợp của những người làm du lịch, doanh nhân, bỏ tiền ra để tổ chức lễ hội.

Ông lấy ví dụ các hoạt động ở Hỏa Lò, Văn Miếu, Hoàng Thành… những chương trình mang cảm xúc lớn, thu hút khách. Có như thế thì việc phục hưng lễ hội mới thực sự có hiệu quả, mang lại nguồn lợi cho Hà Nội.