Tăng cường bảo vệ môi trường ở các khu công nghiệp

Khảo sát hệ thống xử lý nước thải tại Khu công nghiệp Thuận Đạo mở rộng (huyện Bến Lức, Long An)

Từng bước hoàn thiện hệ thống pháp luật

Công tác BVMT tại các khu công nghiệp đã đi vào nề nếp. Doanh nghiệp trong khu công nghiệp có ý thức chấp hành nghiêm túc các quy định của pháp luật về BVMT, đến nay, chưa có sự cố ô nhiễm môi trường nghiêm trọng xảy ra, đặc biệt, việc lựa chọn các nhà đầu tư có tiềm lực và kinh nghiệm làm hạ tầng khu công nghiệp cũng góp phần làm tốt công tác BVMT.

Theo báo cáo của Bộ Tài nguyên và Môi trường, sau gần 30 năm xây dựng và phát triển, cả nước đã hình thành 375 khu công nghiệp với tổng diện tích khoảng 97,8 nghìn ha. Trong số đó, 280 khu công nghiệp đã đi vào hoạt động, thu hút 9.114 dự án trong nước, 9.022 dự án FDI, với tổng số vốn đăng ký khoảng 2 triệu tỷ đồng và 183,2 tỷ USD.

Các khu công nghiệp đã đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế-xã hội của đất nước, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Hiện nhiều khu công nghiệp đã có hệ thống thu gom, xử lý nước thải tập trung, giảm nguy cơ gây ô nhiễm môi trường.

Tính đến tháng 2/2020, Chính phủ đã ban hành 14 Nghị định, Thủ tướng Chính phủ ban hành 17 Quyết định, Bộ Tài nguyên và Môi trường, các Bộ, ngành liên quan ban hành 54 Thông tư, Thông tư liên tịch, 48 quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường là công cụ để quản lý và kiểm soát ô nhiễm khu công nghiệp.

Bên cạnh đó, chính quyền các địa phương cũng ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật về bảo vệ môi trường khu công nghiệp, trong đó có 11 văn bản của Tỉnh ủy, 51 Nghị quyết của Hội đồng Nhân dân tỉnh, thành phố, 212 quyết định và 42 Chương trình, Kế hoạch của Ủy ban Nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

Hiện cả nước có 29 địa phương ban hành cơ chế phối hợp trong công tác quản lý nhà nước đối với khu công nghiệp, cụm công nghiệp, 8 quy chuẩn địa phương (Hà Nội có 5 quy chuẩn; Hưng Yên 2; Bắc Ninh 1) và một số địa phương đang trong quá trình xây dựng.

Đề cập hệ thống pháp luật Việt Nam về công tác bảo vệ môi trường nói chung và bảo vệ môi trường trong các khu công nghiệp nói riêng, tiến sỹ Trần Văn Minh, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội cho biết việc thể chế hóa chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước trong công tác bảo vệ môi trường đã thực hiện theo hướng đồng bộ và toàn diện, đồng thời tiệm cận với các thông lệ, hiệp ước quốc tế mà Việt Nam tham gia, góp phần thu hút đầu tư vào các khu công nghiệp. Tiêu biểu như Luật Bảo vệ môi trường năm 2014, Luật Xây dựng năm 2014, Luật Đầu tư công năm 2019, Luật Đầu tư năm 2014, Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo năm 2015, Luật Tài nguyên nước 2012...

Nhờ đó, công tác bảo vệ môi trường trong khu công nghiệp đã từng bước được các cấp, ngành, doanh nghiệp kinh doanh hạ tầng quan tâm, chú trọng. Các khu công nghiệp đã góp phần hạn chế phân tán cơ sở sản xuất công nghiệp, di dời cơ sở có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường từ nội đô, làng nghề vào khu công nghiệp được kiểm soát chặt chẽ, đặc biệt đối với việc xử lý nước thải, chất thải rắn, khí thải.

Trong số 280 khu công nghiệp đang hoạt động (20 khu công nghiệp nằm trong khu kinh tế), 250 khu công nghiệp có hệ thống xử lý nước thải tập trung theo quy định, đạt 89,28%. Đặc biệt, 100% khu công nghiệp có báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) và Đề án bảo vệ môi trường chi tiết được phê duyệt; 219 khu công nghiệp đã lắp đặt hệ thống quan trắc nước thải tự động, liên tục, đạt 87,6%. Tổng công suất xử lý nước thải của các nhà máy tập trung đạt 1.031.000 m3/ngày, 8 quan trắc nước thải tự động và các công trình hạ tầng kỹ thuật bảo vệ môi trường khác. Hơn nữa, các khu công nghiệp đang từng bước chuyển đổi sang mô hình phát triển theo hướng cân bằng kinh tế, xã hội và môi trường, đảm bảo phát triển bền vững, hướng tới nền kinh tế tuần hoàn, thực hiện mục tiêu tăng trưởng xanh.

Công tác bảo vệ môi trường tại các khu công nghiệp đã và đang được các cấp, ngành, doanh nghiệp quan tâm thực hiện. Các Ban Quản lý khu công nghiệp đều bố trí nhân sự làm công tác bảo vệ môi trường.

Nhiều địa phương có Quy chế phối hợp giữa Ban Quản lý khu công nghiệp và các ngành chức năng có liên quan trong công tác quản lý nhà nước về môi trường. Các doanh nghiệp kinh doanh hạ tầng khu công nghiệp đều có bộ phận phụ trách về môi trường, hoặc bố trí cán bộ có chuyên môn phù hợp để quản lý, vận hành hệ thống xử lý chất thải, kiểm soát môi trường.

Các doanh nghiệp đầu tư thứ cấp trong khu công nghiệp có bộ phận chuyên môn, hoặc nhân sự có chuyên môn phù hợp phụ trách về bảo vệ môi trường tùy theo quy mô hoạt động và các vấn đề môi trường phát sinh.

Khu công nghiệp VSIP (Bắc Ninh) luôn xanh-sạch-đẹp

Tiếp tục triển khai các hoạt động kiểm soát bảo vệ môi trường

Các khu công nghiệp đang từng bước chuyển đổi sang mô hình phát triển theo hướng cân bằng kinh tế, xã hội và môi trường, đảm bảo phát triển bền vững, hướng tới nền kinh tế tuần hoàn, thực hiện mục tiêu tăng trưởng xanh. Tuy nhiên, cơ quan chức năng đã xây dựng nhiều giải pháp để tiếp tục kiểm soát chặt chẽ bảo vệ môi trường tại các Khu công nghiệp.

Nhiều doanh nghiệp cũng rất chú trọng tới vấn đề kết hợp giữa sản xuất và bảo vệ môi trường. Hiện nay, các sản phẩm điện tử do Sony sản xuất đều không sử dụng chì trong các mối hàn để đảm bảo tính thân thiện môi trường của sản phẩm. Các linh kiện đầu vào được Sony kiểm tra kỹ lưỡng trước khi đưa vào quy trình sản xuất để đảm bảo không có chất độc hại cadmium. Các hợp đồng được ký kết với các nhà “Cung cấp Xanh” để có được các linh kiện “sạch”, không chứa các chất độc hại nhằm mục tiêu cuối cùng là những thành phẩm mang nhãn hiệu Sony thân thiện với môi trường.

Bên cạnh việc thực hiện quy trình sản xuất “sạch”, Sony còn là một doanh nghiệp luôn hướng đến hoạt động môi trường mang tính cộng đồng.Ngay từ những năm đầu mới thành lập, công ty đã từng bước xây dựng hệ thống ISO 14001, thiết lập các hệ thống quản lý môi trường trong công ty song song với việc tổ chức các hoạt động nâng cao nhận thức bảo vệ môi trường bên trong và bên ngoài công ty. Giải thưởng “Phát minh Xanh Sony” được bắt đầu từ năm 2000 và đến nay đã trở thành một giải thưởng uy tín nhất dành cho sinh viên các trường đại học trong cả nước có những nghiên cứu xuất sắc trong lĩnh vực bảo vệ môi trường (Ái Vân, 2020).

Để đáp ứng đòi hỏi ở một số thị trường xuất khẩu, một số công ty, doanh nghiệp Việt Nam như: Công ty dệt Phong Phú Quận 9, Công ty Việt Tiến, Công ty Hải sản Bình An, Cần Thơ, Nhà máy sản xuất xi măng Hà Tiên 2, Cần Thơ… đã áp dụng hệ chuẩn ISO 14001 và có những kết quả khả quan trong sự cạnh tranh ở các thị trường quốc tế.

Các chuẩn trong hệ chuẩn ISO 14001 mà các doanh nghiệp lớn và nhỏ có thể áp dụng chủ yếu liên quan đến thiết lập hệ thống quản lý môi trường, thanh lý môi trường, nhãn hiệu thân thiện với môi trường trên sản phẩm ISO 14001, đánh giá hiệu suất về môi trường, đánh giá vòng đời sản phẩm. Mặc dù không bắt buộc phải tuân thủ bộ tiêu chuẩn này trong giao thương quốc tế, song một doanh nghiệp được cấp chứng chỉ ISO 14.001 sẽ có lợi thế trong chiến lược cạnh tranh.

Trong 24 năm có mặt tại Việt Nam, TMV -Toyota Việt Nam - luôn chú trọng triển khai các hoạt động nhằm giảm thiểu tối đa các ảnh hưởng về môi trường trong toàn bộ vòng đời của sản phẩm từ sản xuất đến bán hàng và sử dụng. Chính sách môi trường của TMV được triển khai và phát triển đã đem lại hiệu quả cao: Không có các vi phạm và khiếu nại liên quan đến môi trường; giảm thiểu các chỉ số về lượng phát thải khí CO₂, chất thải, lượng tiêu thụ nước và chất hữu cơ dễ bay hơi.

Mục tiêu tới năm 2050, TMV hướng đến là: Giảm phát thải CO₂ trên các mẫu xe mới; Loại bỏ phát thải CO₂ trong toàn bộ vòng đời xe; Nhà máy không phát thải CO₂; Sử dụng hiệu quả nguồn nước; Xây dựng công nghệ và hệ thống tái chế; Xây dựng xã hội hài hòa với thiên nhiên. Đặc biệt, chính sách này còn áp dụng với các tổ chức, cá nhân, các nhà thầu, đại lý và nhà cung cấp có hoạt động kinh doanh và hợp tác với TMV.

Panasonic cũng thực hiện giảm thiểu tối đa ảnh hưởng từ những hoạt động kinh doanh tới môi trường và giới thiệu ra thị trường những công nghệ mới ít gây ô nhiễm. Panasonic cam kết hạn chế mọi tác động của hoạt động sản xuất kinh doanh đến môi trường xung quanh và tuân thủ đầy đủ các quy định pháp luật về bảo vệ môi trường cũng như các tiêu chuẩn môi trường của Việt Nam. Trong quá trình sản xuất kinh doanh, các công ty con chú trọng tới việc giảm thiểu hoặc loại bỏ sử dụng những chất độc hại, sử dụng hiệu quả tài nguyên thiên nhiên và xác lập các mục tiêu trong những ngành như: kho vận “Xanh”; thu mua “Xanh”, phát triển nhà máy “Xanh”.

Trong thời gian tới, Bộ Tài nguyên và Môi trường sẽ tiếp tục triển khai các hoạt động tăng cường công tác kiểm soát, giám sát nước thải phát sinh từ các khu công nghiệp. Một là, tiếp tục hoàn thiện các quy định pháp luật (quy định quản lý và kỹ thuật) trong công tác xây dựng và vận hành các trạm quan trắc nước thải tự động, liên tục của các khu công nghiệp.

Hai là, tăng cường tuyên truyền, phổ biến và hướng dẫn, kiểm tra, thanh tra việc xây dựng và vận hành các trạm quan trắc nước thải tự động, liên tục của các khu công nghiệp.

Ba là, xây dựng và từng bước hoàn thiện hệ thống kiểm soát, giám sát chặt chẽ công tác BVMT các khu công nghiệp Trong đó, nâng cao vai trò của cộng đồng tham gia cùng giám sát việc xả nước thải, thông qua nhận biết dấu hiệu môi trường ô nhiễm và phản ánh kịp thời các vụ việc.

Bốn là, nâng cao năng lực của cơ quan quản lý Nhà nước ở địa phương giám sát chặt chẽ nguồn xả thải ra môi trường của các khu công nghiệp; nâng cao nhận thức cho các chủ đầu tư và chủ doanh nghiệp nhằm đảm bảo các dự án đầu tư phải tuân thủ nghiêm pháp luật môi trường nói chung cũng như nghiêm túc tuân thủ việc lắp đặt, vận hành các trạm quan trắc nước thải tự động, liên tục của các khu công nghiệp.

Năm là, xây dựng và hoàn thiện các quy định, quy chế sử dụng số liệu, chia sẻ số liệu và công khai số liệu quan trắc môi trường tự động, liên tục, trong đó có nước thải.

Sáu là, xây dựng, hoàn thiện và ứng dụng công nghệ thông tin, cơ sở dữ liệu về nguồn thải, kết quả giám sát nguồn thải nhằm đánh giá, kiểm soát, phục vụ công tác quản lý nhà nước và chia sẻ thông tin tới các bên liên quan.