Bài 3: Kiểm soát chặt chẽ hoạt động kinh doanh trên sàn thương mại điện tử

Rủi ro khi mua hàng online

Theo thống kê, hiện có gần 75% người dùng internet tại Việt Nam tham gia mua sắm trực tuyến trên nhiều nền tảng, tập trung vào một số nhóm hàng hóa như: Quần áo, giày dép, mỹ phẩm; thiết bị đồ dùng gia đình; sách, hoa, quà tặng và thực phẩm…

Với xu thế đó, khách hàng chỉ cần lên mạng gõ các từ khóa cần tìm kiếm, ngay lập tức nhận về hàng loạt kênh bán hàng chào mời với những lời giới thiệu hấp dẫn. Chỉ vài cú click chuột, người dùng đã có thể đặt hàng và nhận sản phẩm tại nhà mà không cần ra ngoài.

Tuy nhiên, chính sự dễ dàng trong việc mua bán hàng hóa trên các sàn TMĐT đó đã kéo theo nhiều hệ lụy, rủi ro cho người tiêu dùng. Nhiều người đã phải đối mặt với hàng loạt vấn đề như mua phải hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ hoặc hàng kém chất lượng.

Điều đáng lo ngại là việc đăng ký bán hàng trên các nền tảng TMĐT hiện nay vô cùng đơn giản, bất kỳ ai cũng có thể trở thành "thương nhân" chỉ sau vài bước đăng ký mà không cần trải qua quá trình kiểm tra khắt khe về chất lượng sản phẩm.

Lực lượng quản lý thị trường TP Hồ Chí Minh kiểm tra, xử lý một cơ sở kinh doanh trên TMĐT vi phạm

Đã có không ít khách hàng bị lôi cuốn bởi những thông tin quảng cáo hấp dẫn trên mạng và các sàn TMĐT không uy tín để rồi “tiền mất, tật mang” vì mua phải hàng “dởm”, hàng kém chất lượng.

Đơn cử như trường hợp của chị L.T.D (31 tuổi, trú tại Sơn La), hồi tháng 6/2024, được đưa đến Trung tâm Chống độc - Bệnh viện Bạch Mai trong tình trạng hôn mê do ngộ độc thủy ngân vì dùng kem chống nám bán trôi nổi trên mạng.

Tại Trung tâm Chống độc, các bác sĩ xác định bệnh nhân trong tình trạng tổn thương đa cơ quan (não, thận, gan, tim), hôn mê sâu, phải thở máy. “Thủ phạm” chính là lọ kem dưỡng chống nám được bệnh nhân sử dụng cả năm nay. Kết quả xét nghiệm cho thấy hàm lượng thủy ngân vượt hàng nghìn lần so với mức cho phép.

Sau 3 tuần điều trị, bệnh nhân đã thoát khỏi tình trạng nguy hiểm, nhưng thời gian điều trị còn phải rất dài ngày để đào thải thủy ngân ra ngoài.

Hay như trường hợp của chị D.B.T.L (28 tuổi, trú tại TP Hồ Chí Minh), sau khi xem một phiên livestream trên TikTok, chị đã đặt mua “Combo tái sinh làn da” với lời quảng cáo hứa hẹn sẽ xóa sạch tàn nhang, tái tạo làn da và trẻ hóa tức thì. Tuy nhiên, chỉ sau 3 ngày sử dụng, da mặt chị L bắt đầu sưng đỏ, ngứa ngáy và chảy dịch. Kết quả là chị phải nhập viện điều trị nội trú do viêm da dị ứng kèm bội nhiễm khuẩn.

Đó chỉ là hai trong số nhiều trường hợp khi mua phải hàng kém chất lượng trên mạng, gây ra những hệ lụy đáng tiếc.

Cẩn trọng khi giao dịch trên TMĐT

Mặc dù cơ quan chức năng vẫn thường xuyên đưa ra những cảnh báo về những rủi ro khi mua hàng online, nhưng tình trạng hàng hóa nhập lậu, giả mạo, kém chất lượng trên các sàn TMĐT, mạng xã hội vẫn diễn biến phức tạp, với nhiều phương thức, thủ đoạn tinh vi, khó kiểm soát.

Theo báo cáo của Bộ Công thương, số vụ vi phạm và bị xử lý trên môi trường TMĐT thời gian qua không ngừng gia tăng, với tính chất vi phạm và diễn biến phức tạp. Không chỉ mỗi hàng hóa tiêu dùng thông thường mà nhiều mặt hàng như thực phẩm chức năng, mỹ phẩm, thuốc chữa bệnh, sản phẩm thuốc lá điện tử bị làm giả với số lượng lớn cũng được kinh doanh trên nền tảng TMĐT, đe dọa trực tiếp đến sức khỏe người tiêu dùng.

Giao diện sàn TMĐT Temu chưa đăng ký hoạt động tại Việt Nam nhưng đang bán nhiều sản phẩm hàng hóa giá rẻ cho người tiêu dùng Việt

Trong năm 2024, lực lượng quản lý thị trường trên cả nước đã phát hiện, xử lý 3.124 vụ vi phạm TMĐT (tăng 266 % so với năm 2023), chuyển cơ quan điều tra 4 vụ, xử phạt vi phạm hành chính 48 tỷ đồng (tăng 220% so với năm 2023); trị giá hàng hóa vi phạm trên 34 tỷ đồng (tăng 440% so với năm 2023).

Đối với các nền tảng TMĐT xuyên biên giới đang hoạt động tại Việt Nam nhưng chưa tuân thủ các quy định của pháp luật (như Temu, Shein, 1688), Bộ Công thương đã chỉ đạo các đơn vị phối hợp với các lực lượng chức năng liên quan tăng cường giám sát, phát hiện, xử lý kho hàng, điểm tập kết hàng hóa (nếu có) và thông qua thực tiễn kiểm tra, rà soát, kiến nghị cấp có thẩm quyền tiếp tục hoàn thiện chính sách, pháp luật nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Theo Bộ Công thương, hiện nay, nhiều người tiêu dùng Việt Nam đang bị thu hút bởi các sản phẩm trên nền tảng TMĐT xuyên biên giới nhờ mức giá rẻ và sự đa dạng về mẫu mã. Tuy nhiên, việc mua sắm trên các nền tảng chưa đăng ký và chưa được cơ quan Nhà nước quản lý có thể dẫn đến những rủi ro như: Nguy cơ tiềm ẩn về chất lượng sản phẩm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; nguy cơ tiềm ẩn về vấn đề bảo mật thông tin, dữ liệu cá nhân của người dùng; nguy cơ tiềm ẩn về các trách nhiệm pháp lý liên quan đến thuế...

Từ những đánh giá nêu trên, Bộ Công thương khuyến nghị người tiêu dùng cần thận trọng khi tiến hành các giao dịch trên nền tảng TMĐT, tuyệt đối không thực hiện giao dịch với các nền tảng TMĐT xuyên biên giới chưa đăng ký để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của mình.

Ưu tiên chống hàng giả trên TMĐT

Tại “Hội nghị tổng kết công tác năm 2024 và triển khai nhiệm vụ năm 2025 của toàn lực lượng Quản lý thị trường”, diễn ra ngày 17/12/2024 vừa qua, lãnh đạo Tổng cục Quản lý thị trường nhận định: Trong năm qua, lực lượng Quản lý thị trường luôn nhận được sự quan tâm, chỉ đạo sát sao, thường xuyên của lãnh đạo Bộ Công thương; sự hỗ trợ, giúp đỡ của các địa phương, các Bộ, ngành, lực lượng chức năng liên quan trong việc triển khai thực hiện các chỉ thị, nghị quyết, chương trình, kế hoạch công tác phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả. Nhờ đó, công tác kiểm tra, kiểm soát thị trường của lực lượng quản lý thị trường đã đi vào trọng tâm, trọng điểm.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác phối hợp giữa các đơn vị chưa thực sự hiệu quả; chưa phát huy được sức mạnh tổng hợp, nhất là việc chia sẻ thông tin, giám sát hàng hóa giữa các địa bàn. Đặc biệt ở một số địa bàn trọng điểm chưa phản ánh hết tình hình thị trường.

Vì vậy, năm 2025, lực lượng Quản lý thị trường tiếp tục triển khai hiệu quả Đề án 319 của Thủ tướng Chính phủ trong phòng, chống hàng giả trên môi trường TMĐT, tăng cường công tác thu thập thông tin, thẩm tra xác minh, kiểm tra, xử lý nghiêm đối với các tổ chức, cá nhân vi phạm trong hoạt động TMĐT.

Năm 2025, lực lượng quản lý thị trường sẽ tiếp tục tập trung, ưu tiên triển khai nhiệm vụ chống hàng giả trên TMĐT

Bên cạnh đó, toàn lực lượng cần chủ động nắm vững diễn biến tình hình hoạt động buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả theo lĩnh vực, địa bàn phụ trách để kịp thời phát hiện, nhận diện các vấn đề nổi cộm, các lĩnh vực mặt hàng vi phạm mới nổi để kịp thời đấu tranh ngăn chặn, xử lý.

Lực lượng Quản lý thị trường cũng tập trung kiểm tra việc kinh doanh, vận chuyển trái phép hàng hóa trên thị trường nội địa; đẩy mạnh số hóa, ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác quản lý điều hành và công tác kiểm tra, xử lý vi phạm hành chính; đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền, giáo dục chính sách pháp luật cho tổ chức, cá nhân kinh doanh; tổ chức ký cam kết không kinh doanh hàng giả, hàng nhập lậu, hàng kém chất lượng, xử lý nghiêm những trường hợp đã ký cam kết nhưng vẫn vi phạm.

Mặt khác, lực lượng sẽ phối hợp chặt chẽ với các cơ quan thông tin truyền thông kịp thời đưa tin về hoạt động kiểm tra, xử lý vi phạm hành chính của lực lượng Quản lý thị trường nhằm cảnh báo, hướng dẫn người tiêu dùng trong mua bán và sử dụng hàng hóa, dịch vụ trên thị trường an toàn và hiệu quả.

Trọng Vũ