Bài 5: Người trẻ tiên phong biến kỹ năng số thành năng lực số

Tiến sĩ Nguyễn Đăng Hậu - Giảng viên Đại học Phương Đông chia sẻ góc nhìn của mình về vai trò của người trẻ trong đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp thời đại số.

Vai trò quan trọng của thế hệ trẻ

PV: Dưới góc độ một chuyên gia, tiến sĩ đánh giá thế nào về vai trò đột phá của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt khi Nghị quyết 57-NQ/TW đã nhấn mạnh đây là động lực cốt lõi? Theo ông, thanh niên có thể nắm bắt những cơ hội nào từ định hướng này?

Tiến sĩ Nguyễn Đăng Hậu: Nhận thức rõ xu hướng này, Nghị quyết 52 của Bộ Chính trị khẳng định rằng Việt Nam không thể đứng ngoài cuộc mà cần chủ động, mạnh mẽ tham gia vào cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0. Vậy chúng ta sẽ tham gia như thế nào? Chính là thông qua chuyển đổi số. Tuy nhiên, quan trọng hơn cả, Việt Nam không chỉ dừng lại ở việc tiếp nhận công nghệ mà cần phải vươn lên mạnh mẽ, đổi mới sáng tạo. Trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0, đổi mới sáng tạo chính là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội, đưa đất nước tiến xa hơn trên con đường hiện đại hóa.

Tiến sĩ Nguyễn Đăng Hậu - Giảng viên Đại học Phương Đông - Chuyên gia chia sẻ với các bạn trẻ về kỷ nguyên số

Tinh thần này cũng được thể hiện nhất quán trong các chủ trương của Đảng và Nhà nước. Nếu như Nghị quyết 52 đặt nền tảng cho việc chủ động tham gia cuộc cách mạng 4.0, thì đến Nghị quyết 57-NQ/TW, Bộ Chính trị tiếp tục nhấn mạnh sâu sắc hơn về đổi mới sáng tạo trong khoa học – công nghệ. Điều này xuất phát từ nhận thức rằng, để Việt Nam thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình và phát triển bứt phá, khoa học – công nghệ chính là con đường tất yếu.

Nhắc đến khoa học – công nghệ và đổi mới sáng tạo, không thể không nói đến vai trò quan trọng của thế hệ trẻ. Đây vừa là cơ hội, vừa là thách thức đối với thanh niên Việt Nam. Để đổi mới sáng tạo, bản thân người trẻ cần trang bị kiến thức vững chắc và nền tảng khoa học – công nghệ phù hợp. Trong bối cảnh thế giới ngày càng rộng mở với nhiều cơ hội phát triển, đây chính là thời điểm người trẻ cần chủ động nắm bắt để khẳng định mình và đóng góp cho sự phát triển của đất nước.

PV: Kỷ nguyên số mang đến nhiều cơ hội nhưng cũng đặt ra không ít thách thức, đặc biệt về kỹ năng công nghệ và khả năng thích ứng. Từ thực tế nghiên cứu và giảng dạy của mình, ông nhận thấy đâu là những điểm mạnh và hạn chế trong tư duy sáng tạo, khả năng công nghệ của thanh niên hiện nay?

Tiến sĩ Nguyễn Đăng Hậu: Người Việt Nam mình có đặc điểm là rất yêu thích công nghệ, thanh niên lại càng không loại trừ trường hợp này mà thậm chí còn đi đầu, đóng vai trò tiên phong. Do vậy tất cả những công nghệ mới thì người trẻ tiếp thu và sử dụng rất tốt, đặc biệt là các thiết bị số như iPhone, iPad thế hệ mới,…Dù rất thích công nghệ và sử dụng chúng rất tốt, thế nhưng thách thức của người trẻ hiện nay là ở chỗ “làm thế nào để ứng dụng nó một cách sáng tạo”. Tức là họ phải ứng dụng công nghệ vào nghề nghiệp của mình, ứng dụng nó trong phát triển kinh tế - xã hội. Thực tế cho thấy rằng, nhiều bạn trẻ sử dụng các nền tảng xã hội và thiết bị công nghệ chủ yếu để giải trí, trò chuyện, nhưng lại ít người nghĩ đến việc tận dụng chúng để tạo ra giá trị kinh tế.

Tiến sĩ Nguyễn Đăng Hậu tại lớp giảng bài cho các bạn trẻ về Nghị quyết 57

Điểm hạn chế lớn hiện nay là tinh thần khởi nghiệp của thanh niên vẫn chưa thực sự mạnh mẽ. Có nhiều lý do dẫn đến điều này, trong đó quan trọng nhất là sự tự ti – nhiều bạn lo sợ mình không đủ khả năng, thiếu tự tin vào tư duy độc lập của bản thân. Tuy nhiên, đổi mới sáng tạo không nhất thiết phải là những điều vĩ mô hay chỉ diễn ra trong các viện nghiên cứu. Đổi mới có thể xuất phát từ những ý tưởng đơn giản, miễn là chúng mang lại giá trị thực tiễn. Đây chính là thực trạng chung của đổi mới sáng tạo ở Việt Nam, đặc biệt là trong giới trẻ.

Đoàn - Cầu nối đến thành công của người trẻ

PV: Với kinh nghiệm tham gia các dự án khoa học và chuyển đổi số, ông có thể chia sẻ những yếu tố quan trọng để một ý tưởng sáng tạo có thể trở thành một dự án khả thi? Những hỗ trợ nào từ các tổ chức, đặc biệt là Đoàn Thanh niên, có thể giúp các bạn trẻ vượt qua giai đoạn từ ý tưởng đến hiện thực hóa?

Tiến sĩ Nguyễn Đăng Hậu: Để có thể từ một ý tưởng sáng tạo trở thành một dự án khả thi, điều đầu tiên là phải có ý tưởng, khi đã có ý tưởng rồi điều thứ hai cần làm là trên cơ sở ý tưởng đó phải nắm vững, thành thạo các tiến bộ khoa học – công nghệ thì mới tạo ra được ưu thế. Điều quan trọng cuối cùng là phải tự tin hoàn thiện ý tưởng của mình dưới góc độ một doanh nghiệp. Tuy nhiên, đối với người trẻ, một trong những hạn chế lớn nhất khi có ý tưởng khởi nghiệp chính là thiếu kiến thức và kinh nghiệm để triển khai, chưa kể đến vấn đề về vốn. Vì vậy, giới trẻ nên tích cực tham gia vào các dự án và cuộc thi khởi nghiệp. Những sân chơi này không chỉ giúp rèn luyện tư duy phản biện mà còn hỗ trợ các bạn biến ý tưởng thành những dự án khả thi.

Thầy Nguyễn Đăng Hậu - Giảng viên Đại học Phương Đông

Ngoài ra, để một dự án trở nên khả thi, vai trò của các tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp cũng rất quan trọng. Đoàn Thanh niên có thể giúp đỡ các bạn trẻ bằng cách tổ chức các chương trình mời chuyên gia tư vấn – những người mà các bạn trẻ khó có thể tiếp cận được nếu tự tìm kiếm. Thông qua đó, Đoàn không chỉ tạo điều kiện cho thanh niên tiếp cận nguồn tri thức quý báu mà còn hỗ trợ họ hoàn thiện và hiện thực hóa những ý tưởng sáng tạo của mình.

PV: Để phong trào đổi mới sáng tạo của thanh niên thực sự gắn với các định hướng lớn như Nghị quyết 57-NQ/TW, theo ông, cần có những cơ chế hay chương trình nào để kết nối mạnh mẽ hơn giữa các ý tưởng sáng tạo của thanh niên?

Tiến sĩ Nguyễn Đăng Hậu: Phong trào đổi mới sáng tạo ở thanh niên để gắn với thực tiễn đó chính là khởi nghiệp, tức là từ ý tưởng đó, người trẻ phải biến nó thành khả thi và thành các doanh nghiệp hay các sản phẩm phục vụ đời sống xã hội. Hiện nay, riêng thành phố Hà Nội đã có rất nhiều ưu đãi đối với khởi nghiệp, các bạn trẻ không thể nào biết được nếu không có những phong trào hướng dẫn của Đoàn Thanh niên. Các ưu đãi ở đây như đăng ký, được đào tạo miễn phí, được các chuyên gia hướng dẫn, tiếp xúc với những người trẻ có chung ý tưởng mà hoàn toàn miễn phí, do nhà nước hỗ trợ. Khi dự án đã có sản phẩm thì Sở Khoa học và Công nghệ có cả một loạt chương trình ưu đãi thuế,…Với phong trào đổi mới sáng tạo của thanh niên trong kỷ nguyên số thì đổi mới và sáng tạo ở đây bắt buộc phải có những “tinh hoa” của phong trào đó, trong “Chương trình thực hiện Nghị quyết 57 NQ/TW” mà Thành đoàn Hà Nội đã đề ra, tôi cho rằng cái quan trọng nhất là bản thân thanh niên phải tự học, phấn đấu, hơn nữa tinh thần khởi nghiệp cũng là điều rất quan trọng.

Các gương mặt Bí thư chi đoàn xuất sắc giành giải thưởng Lý Tự Trọng 2025

Kỹ năng số và năng lực số

PV: Phong trào “Bình dân học vụ số” đang được triển khai nhằm nâng cao kỹ năng công nghệ cho thanh niên và cộng đồng. Tiến sĩ đánh giá thế nào về tác động của phong trào này đến việc thu hẹp khoảng cách số và thúc đẩy sáng tạo trong giới trẻ?

Tiến sĩ Nguyễn Đăng Hậu: Phong trào “Bình dân học vụ số” chính là phải đào tạo những công dân số, mà công dân số thì có 2 yếu tố: thứ nhất là kỹ năng số, tức là sử dụng thành thạo máy tính, các thiết bị công nghệ và sử dụng thành thạo các nền tảng trong đó có AI,…thứ hai chính là năng lực số, tức là việc thanh niên biết tận dụng những công nghệ thời đại số để phục vụ tốt công việc của mình. Tiếp đó, phạm vi của “Bình dân học vụ số” không chỉ ở thanh niên mà còn lan rộng ra những hệ trước và thanh niên phải là người tiên phong.

Người Việt, đặc biệt là giới trẻ, có niềm yêu thích công nghệ và khả năng tiếp thu rất nhanh. Tuy nhiên, vấn đề quan trọng là làm thế nào để biến khả năng tiếp cận công nghệ thành năng lực số – một yếu tố thiết yếu trong thời đại số hóa.

Chẳng hạn, nền tảng Zalo được sử dụng rộng rãi không chỉ bởi giới trẻ mà còn bởi các thế hệ trước, nhưng phần lớn chỉ dừng lại ở chức năng nhắn tin, gọi điện với người thân, bạn bè. Trong khi đó, Zalo còn nhiều tính năng hữu ích như bán hàng, quảng cáo… Tương tự, Facebook, TikTok cũng không chỉ là nền tảng giải trí mà còn là công cụ hỗ trợ kinh doanh, sáng tạo nội dung và phát triển thương hiệu cá nhân.

Đảng và Nhà nước luôn quan tâm tới thế hệ thanh niên - những người tiên phong trong Kỷ nguyên số

Thực tế đã có rất nhiều bạn trẻ làm rất tốt việc này – họ không chỉ sử dụng công nghệ mà còn khai thác nó một cách hiệu quả để tạo ra giá trị. Đây chính là sự chuyển đổi từ kỹ năng số sang năng lực số. Quan trọng hơn, những thanh niên tiên phong cần chia sẻ, hướng dẫn cho những người chưa có cơ hội tiếp cận công nghệ, đặc biệt là ở vùng sâu, vùng xa.

Phong trào “Bình dân học vụ số” có hai tác động lớn: Thứ nhất, lan tỏa kỹ năng số, giúp mọi người không chỉ biết sử dụng công nghệ mà còn thành thạo và ứng dụng hiệu quả trong cuộc sống. Thanh niên không chỉ học cho riêng mình mà cần lan tỏa kiến thức đó đến cả những thế hệ trước.

Thứ hai, nâng cấp từ kỹ năng số lên năng lực số, bởi chỉ khi có năng lực số, thanh niên mới có thể sáng tạo và làm chủ công nghệ. Đây chính là ý nghĩa cốt lõi của phong trào "Bình dân học vụ số".

Để phong trào này thực sự lan tỏa, Đoàn Thanh niên cần có những chương trình cụ thể nhằm hỗ trợ các thế hệ trước – những người vì công việc hoặc hoàn cảnh mà chưa có điều kiện tiếp cận khoa học, công nghệ. Khi đó, thanh niên không chỉ tiên phong trong chuyển đổi số mà còn là cầu nối giúp xã hội tiến gần hơn với nền kinh tế số.

PV: Xin cảm ơn Tiến sĩ Nguyễn Đăng Hậu