Bài 2: Trâm khảm trai Mun Artisan đưa nghề làng ra phố

Tình yêu với nghề khảm trai

Nguyễn Thị Minh Châu, người sáng lập thương hiệu Trâm khảm trai Mun Artisan cho biết, tuổi thơ của cô là những ngày tháng tươi đẹp khi sống cùng bà, một nghệ nhân khảm trai của làng Chuôn Ngọ (Hà Nội). Với đôi bàn tay khéo léo, óc sáng tạo, người thợ làng Chuôn Ngọ đã biến những vỏ trai vô tri vô giác thành những sản phẩm có giá trị văn hóa, nghệ thuật. Nét đặc sắc trong sản phẩm chạm khảm làng Chuôn Ngọ đến từ những mảnh trai luôn phẳng, mịn, không bị gãy, vụn, được đục gắn xuống gỗ rất vừa vặn.

Những năm tháng tuổi thơ ở làng, Châu đã quá quen thuộc với tiếng khoan, đục, mài của những người thợ làm nghề. Bà cũng là người thầy đầu tiên giúp cô gái trẻ hiểu sâu hơn về kỹ thuật khảm trai Chuôn Ngọ. Tốt nghiệp THPT, Châu theo học ngành Thiết kế đồ họa nhưng tình yêu với những sản phẩm nghề truyền thống vẫn luôn cháy âm ỉ trong cô gái trẻ. Để hiểu sâu hơn về nghề này, cô gái trẻ đã dành một năm theo học ngành khảm trai và sơn mài tại một trường cao đẳng nghề ở Hà Nội.

Cô chủ của thương hiệu trâm khảm trai Mun Artisan Nguyễn Thị Minh Châu

Châu có một niềm yêu thích đặc biệt với những chiếc trâm cài tóc nhưng lại không tìm được một sản phẩm thủ công ưng ý. Trong khi đó, sản phẩm khảm trai đã quá quen thuộc với cô gái trẻ và một ý tưởng đã xuất hiện… Châu quyết định tự tay tạo ra những chiếc trâm gỗ khảm trai với mong muốn không chỉ kế thừa di sản của gia đình mà còn đưa sản phẩm nghề truyền thống vào đời sống hiện đại.

Những chiếc trâm cài được Châu thiết kế vừa mang nét truyền thống, vừa gần gũi với thẩm mỹ thời trang của giới trẻ. Đặc biệt, chúng được tối giản để có thể ứng dụng trong đời sống hằng ngày chứ không phải chỉ khi mặc cổ phục mới sử dụng.

“Ban đầu mình làm theo đam mê của bản thân nhưng khá bất ngờ khi sản phẩm được nhiều bạn trẻ đón nhận, yêu thích. Điều này vượt qua sự mong đợi nên mình cảm thấy rất vui và có thêm động lực theo đuổi công việc đã chọn”, Châu chia sẻ.

Trâm gỗ khảm trai Mun Artisan được tối giản để phù hợp với đời sống hiện đại

Châu cho biết thêm, để tạo ra một chiếc trâm khảm trai thủ công phải trải qua nhiều công đoạn: Vẽ mẫu; cưa vỏ trai, ốc theo bản vẽ; đục gỗ; gắn mảnh trai vào gỗ; mài khảm, tỉa đường nét… Cô gái trẻ sẽ đảm nhiệm phần thiết kế, sau đó bản mẫu sẽ được chuyển về xưởng sản xuất ở làng Chuôn Ngọ và được các nghệ nhân, người thợ lành nghề ở đây chế tác.

Để sản phẩm truyền thống được nhiều người biết đến…

Mỗi năm Châu và các cộng sự cho ra mắt 3-4 bộ sưu tập. Mỗi bộ sưu tập, mỗi chiếc trâm mang dấu ấn riêng, đó có thể là hoạ tiết tựa hình sóng nước của trâm "Mơ Hồ" với hiết kế khảm toàn bộ mặt trâm, gồm trai trắng, trai vàng và cửu khổng. Khảm nổi khiến hoạ tiết trên trâm như bức tranh nhỏ rực sáng, ánh trai hứng nắng chuyển màu lung linh… Đôi khi mặt khảm chỉ là một hình ảnh được các bạn trẻ yêu thích.

Theo Châu, công sức của Mun Artisan không chỉ dừng lại ở bước phác thảo thiết kế bằng hình vẽ. Khâu lựa chọn chất liệu và màu sắc do những nghệ nhân, người thợ lành nghề quyết định. Miếng nào nên để màu trắng, màu xanh, màu vàng là kết quả của hàng chục năm kinh qua vô vàn họa tiết và chất liệu khác nhau.

Mỗi chiếc trâm đều thể hiện sự tinh tế của người thợ lành nghề

Sự tâm huyết trong từng sản phẩm đó đã giúp thương hiệu trâm khảm trai Mun Artisan do Châu sáng lập ngày càng được nhiều bạn trẻ biết đến. Nhiều người đặt mua sản phẩm dành tặng cho những người bạn nước ngoài.

Tuy nhiên, du khách nước ngoài lại không phải đối tượng đầu tiên Châu muốn hướng đến. Cô gái trẻ muốn bắt đầu từ chính người Việt Nam, thị trường nội địa. Châu khao khát quảng bá các sản phẩm làng nghề Chuôn Ngọ đến đông đảo người dân trên cả nước. Từ đó, người Việt tin dùng những sản phẩm Việt, đồng thời góp phần tạo việc làm cho những người dân ở Chuôn Ngọ.

Đây cũng là nỗi trăn trở của Châu bởi rất nhiều người ở làng đã không sống được với nghề do sự cạnh tranh khốc liệt của thị trường. Sản phẩm khảm trai làng Chuôn Ngọ cũng dần bị mai một.

Theo Châu, có tay nghề và đam mê với văn hóa truyền thống, chỉ bấy nhiêu thôi là chưa đủ để tồn tại trong một thị trường cạnh tranh về chất lượng và thương hiệu. Những sản phẩm thủ công dù mang giá trị văn hóa cao và yêu cầu sự tỉ mẩn, kì công của người làm nghề vẫn đứng trước nhiều khó khăn khi phải cạnh tranh với sản phẩm công nghiệp có giá thành, chất lượng và mẫu mã đa dạng. Việc thuyết phục người tiêu dùng lựa chọn các sản phẩm thủ công với mức giá tương xứng cũng là một thử thách không nhỏ.

Những chiếc trâm được thiết kế tối giản để ứng dụng trong đời sống hàng ngày

Khi quyết định làm trâm khảm trai, Châu muốn mở ra một lối đi riêng, không chỉ gìn giữ mà còn đưa sản phẩm nghề truyền thống thành điều gì đó rất mới. Thành quả cô gái trẻ có được là sự yêu thích sản phẩm của nhiều khách hàng. “Mình nhận thấy hiện nay có nhiều người bán sản phẩm giống mình đó đã là một thành công. Từ mô hình của mình đã giúp nhiều người hiểu được tiềm năng thị trường về đồ thủ công có thể khai thác tạo ra giá trị kinh tế và việc làm cho nhiều người”, Châu tâm sự.

Chính sự dấn thân của những người như Châu đã đánh thức những làng nghề từng im ắng, biến những sản phẩm thủ công từ những món đồ lưu niệm đơn thuần thành những tác phẩm nghệ thuật mang đậm dấu ấn cá nhân và bản sắc văn hóa Việt. Họ cũng tạo ra một nhịp cầu kết nối quá khứ và hiện tại qua mỗi sản phẩm thủ công. Khi người trẻ chạm vào truyền thống bằng chính trái tim mình, văn hóa cũng chuyển mình theo.

(Còn nữa)

Nguyễn Dũng