Bảo hiểm xã hội tự nguyện mang đậm tính nhân văn, nhân đạo

Chính sách an sinh xã hội quan trọng

BHXH tự nguyện là một trong các chính sách an sinh xã hội quan trọng của Đảng và Nhà nước ta, bắt đầu thực hiện từ ngày 1/1/2008 theo qui định của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2006. Trong đó có các nội dung quy định về đối tượng, mức đóng, phương thức đóng, mức hưởng các chế độ BHXH tự nguyện. Theo đó, nếu người dân tham gia BHXH tự nguyện, khi hết tuổi lao động sẽ được hưởng chế độ hưu trí hàng tháng, được cấp thẻ bảo hiểm y tế, chăm sóc sức khỏe, giúp họ chủ động và ổn định đời sống.

Tuy nhiên, trên thực tế nhiều người dân chưa biết đến hoặc chưa thật sự mặn mà với BHXH tự nguyện nên tỷ lệ người dân tham gia BHXH tự nguyện vẫn còn rất thấp. Nói đến vấn đề tham gia BHXH tự nguyện, bà Đinh Thị Mùi (47 tuổi, quê ở Khoái Châu, Hưng Yên), hiện đang làm nghề bán hàng rong ở Hà Nội cho hay: "Tôi ra Hà Nội buôn bán kiếm sống đến nay đã được hơn hai chục năm. Trung bình mỗi tháng tôi kiếm được tầm 5-6 triệu đồng, trừ tiền nhà trọ, chi phí sinh hoạt, mỗi tháng tôi gửi về quê khoảng 2,5-3 triệu đồng để nuôi hai con ăn học. Thấy tôi làm lụng vất vả, một vài người mách tôi mua BHXH tự nguyện để khi về già, mất sức lao động được hưởng lương hưu. Tuy nhiên, vì tôi chưa biết đến chính sách này nên cũng không dám tham gia. Hơn nữa, kinh tế gia đình tôi hiện vẫn rất khó khăn, nếu mỗi tháng mất thêm vài trăm nghìn đồng để đóng BHXH tự nguyện thì tôi không biết xoay xở ra sao".

Vì những lý do khác nhau nên nhiều người dân đã từ chối tham gia BHXH tự nguyện. Tuy nhiên, cũng có không ít trường hợp đăng ký tham BHXH tự nguyện ngay sau khi biết thông tin. Trường hợp của chị Nguyễn Phương Anh (39 tuổi, ở Đông Dư, Gia Lâm, Hà Nội) là một ví dụ.

Chị Phương Anh cho biết: “Tôi bán quán ăn đã nhiều năm nay, lãi ngày nào dùng ngày đó, còn dư thì để tiết kiệm dự phòng về sau. Khi chưa biết thông tin về BHXH tự nguyện, tôi cứ nghĩ phải công tác tại các cơ quan Nhà nước hoặc lao động ở doanh nghiệp mới được đóng bảo hiểm, có lương hưu, còn những người lao động tự do như tôi thì không có cơ hội. Tuy nhiên, qua một người bạn giới thiệu, tôi biết được những người lao động tự do như mình cũng có thể tham gia BHXH tự nguyện. Vì những lợi ích mà BHXH tự nguyện mang lại, tôi sẽ nhanh chóng tìm hiểu thông tin và tham gia để bảo đảm tương lai sau này, khi già yếu, không còn sức khỏe để làm việc thì cũng không trở thành gánh nặng cho con cháu".

Nhiều chính sách hỗ trợ

Ông Nguyễn Đức Hòa, Giám đốc Bảo hiểm Xã hội Hà Nội cho biết: Chính sách BHXH tự nguyện mang đậm tính nhân văn, nhân đạo. Bởi, thứ nhất, theo chính sách BHXH tự nguyện, người lao động khi đến tuổi nghỉ hưu họ chỉ được hưởng hai chính sách đó là hưu trí và tử tuất ngoài ra họ cũng được hưởng chính sách BHYT. Tuy nhiên so với BHXH bắt buộc BHXH tự nguyện thấp hơn vì không được hưởng đầy đủ 5 chế độ về ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp cho nên người dân chưa mặn mà lắm. Thứ hai là tham gia chính sách BHXH tự nguyện họ không làm việc trong khu vực chính thức cho nên việc làm của họ không ổn định, việc đóng bấp bênh, có thể đóng tháng này, nghỉ sau đó lại đóng tháng khác cho nên rất khó vận hành. Ngoài ra, người lao động tham gia BHXH tự nguyện cũng không biết đóng ở đâu, mua ở đâu và quyền lợi được hưởng như thế nào.

Có thể nói, chính sách BHXH, Bảo hiểm y tế (BHYT) và Bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) giống như “kiềng 3 chân” nhằm bảo vệ, giúp đỡ toàn diện cho người lao động, Cụ thể, BHYT, giúp cho người lao động trong quá trình lao động bị ốm đau, bệnh tật phải đi khám chữa bệnh. BHTN có tác dụng khi người lao động bị mất việc làm thì có tiền trợ cấp thất nghiệp, hoặc được hỗ trợ kinh phí đào tạo nghề để quay lại thị trường lao động. BHXH là hướng đến mục tiêu an sinh xã hội lâu dài, khi người lao động hết tuổi lao động có đóng bảo hiểm thì được hưởng lương hưu, và họ được cấp thẻ BHYT để chăm sóc sức khỏe (mà không phải đóng phí BHYT). Khi về già người lao động từ trần thì thân nhân của họ được nhận tiền mai táng phí và tiền tuất một lần hoặc tuất hằng tháng.

Để thu hút người dân tham gia BHXH tự nguyện, Nhà nước đã có nhiều chính sách hỗ trợ, cụ thể là bằng 30% đối với người tham gia BHXH tự nguyện thuộc hộ nghèo; bằng 25% đối với người tham gia BHXH tự nguyện thuộc hộ cận nghèo; bằng 10% đối với các đối tượng khác. Tuy nhiên, thực tế hiện nay, phần lớn người mua BHXH tự nguyện đều ở thế bị động khi tham gia và đều có tuổi hoặc đang bị ốm đau, bệnh tật.

Thời gian qua, BHXH Hà Nội tăng cường tuyên truyền, phổ biến chính sách BHXH tự nguyện cho người dân bằng nhiều hình thức, tuy nhiên, cần phải có một thời gian để người dân “thấm” và hiểu được ý nghĩa, tầm quan trọng của loại hình bảo hiểm này. Đây không chỉ là trách nhiệm của riêng ngành bảo hiểm mà cần có sự chung tay của cả hệ thống chính trị để thay đổi nhận thức, chuyển biến hành vi của người dân.