Cá thể đực cuối cùng của loài tê giác trắng phương Bắc đã chết: Vẫn còn hi vọng

Sudan đã được điều trị vì các vấn đề sức khoẻ do tuổi già, và nhiễm trùng. Tình trạng của nó trở nên nghiêm trọng hơn trong 24 giờ qua, nó đã không thể đứng dậy và phải chịu đựng rất nhiều. Nhóm bác sỹ thú ý tại Vườn thú Dvůr Králové, Ol Pejata và Dịch vụ Động vật Hoang dã Kenya (Kenya Wildlife Service) đã quyết định giải thoát cho nó.

Cái chết của cá thể tê giác này khiến thế giới chỉ còn lại hai cá thể tê giác trắng khác; con gái của Sudan - Najin và con gái của Najin - Fatu; vẫn đang sống trong khu bảo tồn Ol Pejeta. Hy vọng duy nhất cho việc bảo tồn loài động vật này bây giờ phụ thuộc vào sự phát triển của kỹ thuật thụ tinh trong ống nghiệm (IVF), sử dụng trứng của hai cá thể cái còn lại, các mẫu tinh trùng được lưu giữ của cá thể tê giác trắng phương Bắc đực và các cá thể tê giác trắng Nam Phi cái để mang thai hộ

“Tất cả chúng tôi tại khu bảo tồn Ol Pejeta đều cảm thấy rất buồn trước cái chết của Sudan. Nó là một chú tê giác đáng kinh ngạc, một đại sứ tuyệt vời cho giống loài của mình, và sẽ được tưởng nhớ vì những việc nó đã làm trong việc nâng cao nhận thức toàn cầu về nguy cơ tuyệt chủng của không chỉ tê giác mà rất nhiều những loài vật khác đang phải đối mặt; như một hậu quả từ những hành vi của con người” - Giám đốc khu bảo tồn Ol Pejeta, Richard Vigne chia sẻ. “Một ngày nào đó, sự hy sinh của nó sẽ trở thành một khoảnh khắc mang tính biểu tượng cho công tác bảo tồn trên toàn thế giới”.

“Chúng ta chỉ có thể hy vọng rằng thế giới sẽ học được từ sự ra đi của Sudan và áp dụng mọi biện pháp để dừng việc buôn bán sừng tê. Trong khi giá sừng tê đang giảm tại Trung Quốc và Việt Nam, nạn săn bắn trộm vẫn là một mối đe doạ cho loài tê giác”, Giám đốc WildAid, ông Peter Knight nói.

Nguyên nhân cho sự gia tăng đột biến của nạn săn trộm lấy sừng tê trong thập kỷ vừa rồi là do nhu cầu tiêu thụ tại Trung Quốc và Việt Nam. Từ năm 2013, Nam Phi đã mất hơn 1.000 cá thể tê giác mỗi năm do nạn săn trộm. Sừng của chúng được trung chuyển tới Trung Quốc và Việt Nam với mục đích sử dụng như thuốc bổ cho sức khoẻ và làm đồ chạm khắc. Sudan đã trở thành đại sứ toàn cầu đại diện cho loài tê giác, xuất hiện trong những bộ phim tư liệu và các chiến dịch giáo dục cộng đồng với mục đích giảm thiểu nhu cầu tiêu thụ sừng tê của WildAid, bên cạnh những nhân vật có tầm ảnh hưởng tại Trung Quốc và Việt Nam, bao gồm Yao Ming, Jiang Yijan và MC Phan Anh.

MC Phan Anh rất buồn khi nhận được tin về cái chết của Sudan. Anh chia sẻ: "Tôi gặp Sudan 2 năm trước trong một buổi chiều gió nhẹ tại khu bảo tồn Oi Pejeta. Lúc đó dù mới là lần đầu gặp nhau nhưng không hiểu sao tôi có một mối đồng cảm sâu sắc với anh chàng cá thể tê giác trắng miền Bắc cuối cùng này. Khi nghe tin Sudan chết, tôi cũng không biết làm thế nào để diễn tả hết cảm giác bất lực trong lòng, ngay cả một lời xin lỗi thay cho loài người tôi cũng không thể cất lên. Tôi có chút hi vọng, biết đâu đó trên thế giới này sẽ còn tìm thấy những cá thể cùng giống loài với cậu. Tôi nghĩ đến những đứa trẻ của mình và mong chúng có cơ hội được gặp cậu, nhưng điều đó đều đã không thể được nữa vào giờ phút này.

Sudan đã vĩnh viễn không thể trở lại! Nỗi đau này vô cùng khôn xiết trong bối cảnh Việt Nam đang là một trong hai quốc gia tiêu thụ sừng tê nhiều nhất trên thế giới. Thêm một loài nữa bị tuyệt chủng. Nhưng cái chết của cậu sẽ không vô nghĩa. Nó sẽ là những hồi chuông cuối cùng để thức tỉnh nhận thức của cộng đồng phải chung sức bảo vệ quyền sống của động vật hoang dã, không thể chậm hơn! Yên nghỉ nhé, anh bạn tôi!"

Với loài tê giác trắng Phương Bắc đang đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng, trong 5 loài tê giác, chỉ còn lại khoảng 30.000 cá thể tê giác hoang dã. Trong đó, khoảng 20.000 cá thể tê giác trắng Nam Phi tập trung chủ yếu ở Nam Phi, khoảng 5000 cá thể tê giác đen phân bổ ở Nam và Đông Phi, khoảng 3.500 cá thể tê giác một sừng Ấn Độ sinh sống tại Nepal và Ấn Độ, ít hơn 100 cá thể tê giác Sumatran và khoảng 60 cá thể tê giác Javan.

Vì sao lại dẫn đến tình trạng nghiêm trọng này?

Cuộc khủng hoảng săn bắt trộm trong những năm 1970 và 1980, bắt nguồn từ nhu cầu về sừng tê trong y học cổ truyền Trung Quốc ở Châu Á và dao găm ở Yemen, đã quét sạch cộng đồng tê giác trắng phương Bắc tại Uganda, Cộng hoà Trung Phi, Sudan và Chad. Cộng đồng tê giác hoang dã cuối cùng bao gồm 20-30 con tê giác tại Vườn quốc gia Garamba ở Cộng hòa Dân chủ Congo đã phải đối mặt với các cuộc chiến tại khu vực này trong những năm 1990 và đầu những năm 2000. Đến năm 2008, tê giác trắng phương Bắc được hầu hết các chuyên gia cho là tuyệt chủng trong tự nhiên.

Vào năm 2009, bốn cá thể tê giác trắng phương Bắc cuối cùng - 2 cá thể đực, 2 cá thể cái – đã được chuyển về Ol Pejata từ Vườn thú Dvůr Králové - Cộng hoà Séc, với sự hỗ trợ từ Fauna & Flora International. Với hy vọng rằng khí hậu và đồng cỏ của khu bảo tồn - nơi điều kiện sống tương tự như môi trường sống của loài vật này, sẽ mang đến những điều kiện sinh sản thuận lợi cho chúng.

Khi đến với Ol Pejeta, cả bốn cá thể đều được đặt dưới sự bảo vệ vũ trang 24 giờ và chế độ ăn bổ sung giàu dinh dưỡng. Tuy nhiên, mặc dù các cá thể đã giao phối, vẫn không có một trường hợp mang thai thành công.

Vào đầu năm 2014, kế hoạch đưa một cá thể tê giác trắng Nam Phi tới giao phối với hai cá thể tê giác trắng đã được thực hiện với hy vọng nếu thành công, con lai giữa hai loài sẽ ít nhất bảo tồn một số gien của tê giắc trắng phương Bắc. Một lần nữa, kế hoạch này lại thất bại. Các cuộc kiểm tra sau đó đã kết luận rằng cả hai cá thể cái đều không có khả năng sinh sản tự nhiên, và chỉ có một con là đủ khả năng để tiến hành thụ tinh nhân tạo. Cái chết của một trong hai cá thể tê giác trắng đực, Suni, vì những nguyên do tự nhiên vào tháng 10 năm 2014 càng nhấn mạnh thêm sự cần thiết phải nhanh chóng đưa ra các biện pháp thay thế.

Điều gì tiếp theo?

Với hạn chế trong các lựa chọn, các nhà khoa học đang cố gắng phát triển “phương pháp thụ tinh nhân tạo” bao gồm cả IVF để cứu lấy loài động vật này. Khu bảo tồn Ol Pejeta và Vườn thú Dvůr Králové đã hợp tác cùng IZW Berlin, Avantea Cremona và Dịch vụ Động vật Hoang dã Kenya (Kenya Wildlife Service) thử nghiệm và tiến hành những bước đầu tiên để thu thập tế bào trứng từ những cá thể cái còn lại, thụ tinh trứng với tinh trùng thu thập từ trước từ cá thể tê giác trắng phương Bắc và cấy phôi thai vào cá thể tê giác trắng Nam Phi cái được chon làm cá thể mang thai hộ. Phương pháp này chưa bao giờ được thử nghiệm trên tê giác và không phải là không có những rủi ro.

Chi phí ước tính cho IVF - từ việc phát triển phương pháp, đến các thử nghiệm, cấy ghép và tạo ra một đàn cá thể trắng phương Bắc có khả năng sinh sản - có thể lên đến 9 triệu đô la Mỹ. Tuy nhiên đây là hy vọng duy trì toàn bộ một loài. Ol Pejeta và Sở thú Dvůr Králové đang yêu cầu những người ủng hộ ủng hộ chiến dịch này để tưởng niệm Sudan,