Đề xuất xử lý hình sự đối tượng mua bán thai nhi

Ngày 24/6, các đại biểu Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi).

Hành vi nguy hiểm cho xã hội

Đại biểu Trần Khánh Thu

Thảo luật về Dự án Luật này, đại biểu Trần Khánh Thu (đoàn Thái Bình) đồng tình với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung Luật nhằm phù hợp với thực tiễn và phù hợp với các chính sách của Đảng, Nhà nước.

Đại biểu Trần Khánh Thu cho biết, mua bán người được Liên Hợp Quốc xác định là 1 trong 4 loại tội phạm nguy hiểm nhất thế giới. Ngày nay công nghệ phát triển các đối tượng chỉ cần ngồi tại một vị trí sử dụng mạng zalo, facebook để kết nối dụ dỗ đưa người ra nước ngoài hoặc trao đổi mua bán nạn nhân ngay trong nội địa.

Chính vì vậy, đại biểu cho rằng, việc để tăng cường hiệu lực, hiệu quả trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm mua bán người; sửa đổi, bổ sung Luật Phòng, chống mua bán người là cần thiết.

Về nội dung cụ thể, đại biểu cho biết, theo báo cáo của Bộ Công an, số vụ phạm tội mua bán người có chiều hướng gia tăng hằng năm, đặc biệt thời gian vừa qua đã xuất hiện tình trạng mua bán thai nhi, mua bán nam giới để cưỡng bức lao động trên tàu cá.

Theo đại biểu, mua bán thai nhi trong bụng mẹ là hành vi mới xuất hiện, việc mua bán thai nhi bắt đầu diễn ra từ thời điểm đang mang thai đến khi đứa trẻ chưa chào đời nên chưa có hậu quả xảy ra dẫn tới khó khăn cho công tác xử lý.

Theo pháp luật hình sự nước ta hiện nay, chỉ được coi là con người và có quyền công dân khi đứa trẻ được sinh ra; còn khi vẫn còn đang trong bào thai bụng mẹ, chưa thể coi là con người chưa là đối tượng hành vi phạm tội. Vì vậy, cơ quan chức năng không có căn cứ để pháp lý để xử lý hình phạt hành vi mua bán thai nhi.

Trong khi đó, pháp luật hình sự Việt Nam hiện chưa quy định đối với trường hợp này, vì thai nhi không phải là trẻ em được sinh ra, tuy nhiên trên thực tế, tình trạng mua bán thai nhi đã xảy ra tại nhiều địa phương, là hành vi nguy hiểm cho xã hội và vi phạm đạo đức, vi phạm thuần phong mỹ tục. Do đó, cần bổ sung quy định truy cứu trách nhiệm hình sự trong trường hợp mua bán thai nhi.

Xem xét bổ sung chủ thể chịu trách nhiệm hình sự là pháp nhân thương mại

Đại biểu Huỳnh Thị Phúc

Đại biểu Huỳnh Thị Phúc - Phó Trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội chuyên trách tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu cho rằng: Dưới góc độ pháp luật, hành vi bà mẹ có thai rồi bán cũng là hành vi mua bán người và có dấu hiệu phạm tội mua bán người. Do đó, nữ đại biểu đề nghị cân nhắc xem xét có giải pháp phù hợp với hành vi mua bán thai nhi.

Bên cạnh đó, hiện nay, các đối tượng mua bán người được che giấu bởi hình thức tinh vi, phức tạp như tham quan, ký kết hợp đồng kinh tế, kết hôn qua môi giới, nhận con nuôi... thông qua đối tượng là pháp nhân thương mại. Do đó, đại biểu cho rằng, cần xem xét bổ sung chủ thể chịu trách nhiệm hình sự là pháp nhân thương mại đối với tội mua bán người để kịp thời điều chỉnh, phù hợp tình hình thực tiễn.

Liên quan đến vấn đề này, đại biểu Thạch Phước Bình - Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn Đại biểu Quốc hội khóa XV tỉnh Trà Vinh nhấn mạnh: Hành vi mua bán thai nhi là xúc phạm phẩm giá con người. Việc bổ sung quy định sẽ thể hiện sự tôn trọng quyền lợi thai nhi. Không có quy định rõ ràng sẽ tạo kẽ hở, gây hậu quả tiêu cực cho xã hội và cộng đồng.

Ông cũng lưu ý hành vi mua bán thai nhi có xu hướng gia tăng, phức tạp, nhất là trường hợp liên quan đường dây tội phạm có tổ chức. Do đó, việc bổ sung quy định tạo cơ sở pháp lý xử lý triệt để các vụ việc có liên quan.

“Đề nghị ban soạn thảo nghiên cứu xem xét bổ sung hành vi mua bán thai nhi vào phạm vi điều chỉnh của luật, giúp luật bao quát và phản ánh đúng thực tế hơn, tăng cường bảo vệ thai nhi và bà mẹ mang thai. Cần điều khoản riêng biệt với chế tài, biện pháp để giúp cơ quan chức năng thực thi, áp dụng và tạo sự răn đe” – ông Thạch Phước Bình nêu ý kiến.

Rà soát các thủ đoạn, tránh bỏ lọt tội phạm

Đại biểu Đỗ Đức Hồng Hà (đoàn TP Hà Nội) bày tỏ băn khoăn khi Bộ luật Hình sự đã thu hẹp với người phạm tội mua, bán người.

Đại biểu Đỗ Đức Hồng Hà

“Việc các cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng muốn truy cứu trách nhiệm hình sự người phạm tội mua, bán người trước đây chỉ cần chứng minh có hành vi mua, bán người, nhưng sau đó thêm mục đích, thêm thủ đoạn. Điều này sẽ đặt ra cho các cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng một nhiệm vụ ngày càng khó khăn. Vì chứng minh hành vi phạm tội đã khó, chứng minh thủ đoạn phạm tội càng khó và chứng minh mục đích phạm tội lại càng khó hơn nữa. Vì vậy, việc đưa ra xét xử sẽ gặp nhiều khó khăn” - đại biểu nêu rõ.

Do đó, muốn phòng chống mua, bán người hiệu quả, cần phải tạo thuận lợi cho các cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng có phạm vi truy cứu trách nhiệm hình sự người phạm tội rộng hơn.

Cụ thể, có thể cân nhắc thu hẹp mục đích, thu hẹp thủ đoạn phạm tội mua bán người và quy định hành vi chuẩn bị phạm tội mua, bán người.

Đại biểu Đỗ Đức Hồng Hà cho rằng, với 2 cách như vậy, chúng ta sẽ có công cụ pháp lý để trừng trị một cách thích đáng, không bỏ lọt tội phạm và mới đạt được mục đích của hình phạt (phòng ngừa riêng, phòng ngừa chung). Qua đó mới nâng cao hiệu quả thực hiện luật phòng, chống tội phạm và đáp ứng yêu cầu phòng, chống tội phạm mua bán người trong thời gian tới.

Đại biểu Trần Thị Nhị Hà (đoàn TP Hà Nội) cho rằng, chương 2 của Dự thảo Luật quy định về thông tin tuyên truyền, giáo dục về phòng, chống mua bán người nhưng điều 7 nội dung Dự thảo Luật quy định còn chung chung.

Tại khoản 2 quy định về nội dung thông tin, tuyên truyền, giáo dục nhưng không xác định rõ đối tượng tuyên truyền tập trung vào đối tượng nào, hình thức tuyên truyền, giáo dục cụ thể ra sao.

Đại biểu Trần Thị Nhị Hà

Đại biểu dẫn chứng, theo báo cáo về tình hình mua bán người ở Việt Nam năm 2021, nạn nhân chủ yếu là người dân tộc thiểu số, vùng cao, biên giới ở độ tuổi trẻ em hoặc lứa tuổi 19 - 20 tuổi, phần lớn là nữ giới. Hầu hết nạn nhân chỉ học hết lớp 9, có một số ít học hết lớp 12.

Vì vậy, đại biểu Hà đề xuất, trong Dự thảo Luật cần quy định việc đưa vào nội dung chương trình dạy học bắt buộc đối với các địa bàn vùng cao, biên giới để giáo dục về phòng ngừa mua bán người; giúp học sinh có thể nhận thức về những hành vi mua bán người từ sớm. Qua đó, bản thân có khả năng nhận diện nguy cơ, có biện pháp để bảo vệ bản thân và những người xung quanh.