Doanh nghiệp nợ đọng BHXH, người lao động “lãnh đủ”

Người lao động… thiệt đơn, thiệt kép

Chị Vũ Hồng Anh (34 tuổi), nhân viên kinh doanh của một công ty trên địa bàn Hà Nội cho hay, chị vào làm việc tại công ty đã hơn 5 năm, trải qua hai kì sinh nở, đứa con đầu lòng hiện tại cũng gần 4 tuổi nhưng vẫn chưa được nhận các chế độ thai sản. Nguyên nhân là do công ty nơi chị làm nợ đọng bảo hiểm xã hội từ năm 2013 đến nay nên mọi chế độ, quyền lợi về bảo hiểm của cán bộ, nhân viên, người lao động trong công ty đều bị cắt giảm hết.

Bức xúc về trường hợp của mình, chị Hồng Anh chia sẻ: “Tôi không phải là trường hợp duy nhất trong công ty không được nhận chế độ thai sản. Thậm chí, có những người không may bị ốm đau, phải nằm viện điều trị, tốn kém hàng chục, thậm chí hàng trăm triệu đồng vì không có bảo hiểm y tế nhưng cũng đành ngậm ngùi chịu đựng, bởi lẽ “kêu trời, trời chẳng thấu”. Trong quá trình làm việc tại công ty, tất cả người lao động như chúng tôi đều phải đóng góp đầy đủ vào các quỹ bảo hiểm thế nhưng chủ sử dụng lao động lại không thực hiện nghĩa vụ đóng bảo hiểm cho cơ quan quản lý nhà nước. Do vậy mà người lao động như tôi phải “lãnh đủ”.

Người dân đăng kí tham gia BHYT

Theo lãnh đạo Bảo hiểm xã hội Việt Nam, tình trạng nợ đọng bảo hiểm xã hội kéo dài diễn ra ở hầu khắp các địa phương trên toàn quốc, gây ảnh hưởng lớn đến vấn đề an sinh xã hội khi mà hàng chục ngàn người lao động đang có nguy cơ mất trắng quyền lợi bởi chủ doanh nghiệp không thực hiện nghĩa vụ đóng bảo hiểm đầy đủ. Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh là hai địa phương nằm trong danh sách có số nợ đọng bảo hiểm thuộc top đầu.

Tại Hà Nội, theo thống kê của Bảo hiểm xã hội thành phố Hà Nội, mỗi tháng có hơn 548.000 người hưởng chế độ lương hưu và trợ cấp bảo hiểm xã hội, thuộc diện lớn nhất cả nước. Tính đến hết tháng 3 năm nay, trên địa bàn thành phố có 55.747 đơn vị, với gần sáu triệu người tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế. Tuy nhiên, tình trạng nợ đọng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế của Hà Nội cũng ở mức cao nhất cả nước. Đến hết quý I, tổng số tiền nợ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp trên toàn thành phố là hơn 3.166 tỷ đồng, với 39.140 đơn vị, tương đương 9,5% kế hoạch thu.

Doanh nghiệp cũng gặp rắc rối

Ông Vũ Đức Thuật, Phó Giám đốc Bảo hiểm xã hội thành phố Hà Nội cho hay:Một trong những lý do khiến vấn nạn nợ đọng bảo hiểm xã hội vẫn tồn tại kéo dài, với xu hướng ngày càng phức tạp hơn đó là chế tài xử phạt đối tượng nợ đọng bảo hiểm xã hội chưa đủ sức răn đe. Đã vậy, mức lãi suất chậm đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế thấp hơn mức lãi suất vay ngân hàng nên đại bộ phận doanh nghiệp cố tình nợ bảo hiểm xã hội chấp nhận chịu phạt để chiếm dụng quỹ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế.

Theo ông Thuật, hiện số tiền bảo hiểm xã hội mà doanh nghiệp phải đóng được tính trên mức tiền lương ghi trong hợp đồng lao động ký giữa doanh nghiệp và người lao động. Tuy nhiên, khi ký hợp đồng, doanh nghiệp đều thỏa thuận với người lao động sẽ hạ mức tiền lương trong hợp đồng xuống mức tối thiểu (chỉ cao hơn khoảng 10% so với lương tối thiểu để tránh vi phạm Bộ luật Lao động) và bù thu nhập cho nhân công bằng các loại phụ cấp khác như phụ cấp chuyên cần, phụ cấp ăn trưa, phụ cấp xăng xe... Rõ ràng trong chính sách, quy định vẫn còn nhiều kẽ hở để các doanh nghiệp dễ dàng lách luật.

“Một trong những biện pháp mạnh tay nhằm ngăn chặn việc trây ỳ, trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế đó là phải sớm sửa đổi Luật Bảo hiểm xã hội. Theo đó, làm sao để tính mức đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc của doanh nghiệp dựa trên tổng mức chi trả của doanh nghiệp cho mỗi lao động, thay vì chỉ dựa vào mức lương trên hợp đồng. Như vậy, doanh nghiệp sẽ “hết cửa” để lách luật”, ông Thuật cho hay.

Cũng theo ông Thuật, hiện nay luật quy định rõ nghĩa vụ, quyền lợi của chủ doanh nghiệp và người lao động trong việc đóng bảo hiểm xã hội. Hằng tháng, doanh nghiệp phải trích tiền lương của người lao động và thực hiện phần nghĩa vụ của mình để đóng cùng lúc vào quỹ bảo hiểm xã hội cho người lao động. Nếu doanh nghiệp không đóng hoặc chậm đóng, phát sinh lãi thì phải chịu trách nhiệm bù đắp phần thiếu hụt thời gian đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động. Tuy nhiên hiện nay các chế tài chưa bảo đảm tính khả thi để bắt buộc doanh nghiệp bồi hoàn quyền lợi cho người lao động. Do vậy Nhà nước cần quy định cụ thể về tổ chức chế tài, trách nhiệm người chế tài, các hình thức chế tài nghiêm minh và khả thi… mới kịp thời ngăn ngừa tình trạng doanh nghiệp trốn đóng bảo hiểm xã hội.

Nói về vấn đề doanh nghiệp sẽ gặp phải rắc rối khi trốn tránh nghĩa vụ nộp bảo hiểm xã hội, ông Vũ Đức Thuật đưa ra dẫn chứng cụ thể: “Luật Bảo hiểm xã hội đã quy định rõ, nếu trong quá trình làm việc tại công ty, người lao động không may bị ốm, phải nhập viện điều trị mà doanh nghiệp không đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế cho người lao động thì toàn bộ chi phí khám chữa bệnh đó sẽ do chủ sử dụng lao động chi trả. Trong hoàn cảnh này, nếu doanh nghiệp không chi trả viện phí, người lao động hoàn toàn có quyền khởi kiện. Ngoài ra, đối với các doanh nghiệp nợ đọng bảo hiểm xã hội, nếu không có biện pháp khắc phục nhanh chóng sẽ bị khởi kiện ra tòa, xử lý hình sự, ảnh hưởng đến uy tín, thương hiệu của đơn vị, doanh nghiệp”.

Thanh Tùng