Khi freelancer "tự lo" nhiều hơn là tự do

Đánh đổi khi lựa chọn tự do

Chỉ sau một thời gian ngắn khi lựa chọn công việc freelance cách đây hơn 3 năm, Vũ Minh Anh (26 tuổi, sống tại quận Hoàn Kiếm, Hà Nội) từng có một thời gian cảm thấy mọi kỳ vọng tan biến vì nghề khắc nghiệt hơn mình tưởng. Cô gái trẻ phải tạm dừng một thời gian dài cho đến khi tự tin hơn để quay trở lại với công việc này vào đầu năm nay.

Nhớ lại thời điểm giữa năm 2020 khi dịch bệnh COVID-19 có những ảnh hưởng nặng nề đến cuộc sống, Minh Anh đã bị mê hoặc bởi thành tích của bạn bè, những lời ca tụng về sự tự do, thu nhập cao khi theo đuổi công việc này. Tuy nhiên, chỉ khoảng một tháng sau khi nghỉ việc tại công ty cũ và trở thành freelancer, cô gái trẻ cảm thấy mọi thứ thực sự không hề dễ dàng như mình nghĩ.

Ngày càng có nhiều người trẻ lựa chọn công việc freelance

“Ban đầu, mình kỳ vọng rất nhiều về mức thu nhập có thể đạt được để ổn định cuộc sống. Nhưng thực tế, mình nhanh chóng vỡ mộng vì bị khách hàng ép giá, không thể cạnh tranh với những người làm freelancer khác do không có mối quan hệ cũng như thương hiệu cá nhân”, Minh Anh nói.

Cố gắng tiếp tục cho đến cuối năm 2020, cô gái trẻ dừng con đường freelance để làm việc fulltime trước khi trở lại vào đầu năm nay khi đã tự tin hơn về quy trình, nhân lực, mối quan hệ. Hiện tại, Minh Anh đang dẫn dắt nhóm 5 người chuyên về lĩnh vực content và design, làm khối lượng công việc của 10 cá nhân cộng lại.

Theo Minh Anh, cô không phải người duy nhất vỡ mộng khi làm freelancer. Cô gái 26 tuổi cho rằng đây là điều sẽ xuất hiện với đa số người dấn thân vào con đường này khi đây là một nghề tiềm năng lớn nhưng thách thức cũng không nhỏ. Lý do khiến Minh Anh tiếp tục gắn bó với công việc này là cơ hội trong lĩnh vực mà cô đang hoạt động khi nhu cầu rất lớn nhưng nguồn cung freelancer thật sự chất lượng còn chưa nhiều.

Tương tự, sự đánh đổi khi chuyển sang làm công việc tự do cũng là điều mà Mạnh Hải (25 tuổi, sống tại quận Hoàng Mai, Hà Nội) cảm nhận rõ ràng khi vừa từ một nhân viên hành chính nghỉ việc văn phòng để làm freelancer.

“Thật ra, mình chưa hiểu biết nhiều về nghề freelancer. Một phần lúc đó, mình chán cảnh sáng nào cũng thức dậy, bon chen trên đường phố để đến công ty ngồi làm việc. Mình cảm thấy cần khoảng thời gian để làm mới lại bản thân. Cùng với đó, gia đình mình có một số biến động, việc làm freelance giúp mình có nhiều thời gian lo liệu hơn”, Mạnh Hải cho biết.

Theo Mạnh Hải, điều chàng trai trẻ hứng thú nhất khi làm công việc này là sự chủ động về thời gian. Ngày trước làm văn phòng, việc ngủ đến 9h là điều xa xỉ, còn khi làm freelancer, anh có thể chọn khung giờ làm việc và thay đổi linh hoạt. Nhờ đó, Hải có nhiều chuyến đi trải nghiệm hay dễ dàng về thăm gia đình.

“Làm việc freelance mang đến cho mình làn gió mới. Mình cảm thấy thoải mái hơn, học thêm nhiều kỹ năng mới mà công việc yêu cầu. Mình cũng học được cách quản lý thời gian hiệu quả”, Mạnh Hải nói.

Tuy nhiên, Mạnh Hải cũng phải đối mặt với nhiều vấn đề, trong đó có sự phản đối từ gia đình. Với bố mẹ anh và hầu hết người thân ở quê, việc làm tự do đi ngược lại quan niệm truyền thống về thành công. Khi mọi người hỏi đến, Mạnh Hải cũng khó giải thích bản thân đang làm gì. Vì vậy, trong mắt họ, anh là người lông bông, không chức vị, không thuộc về công ty hay tổ chức nào.

Mạnh Hải phải đối mặt với rất nhiều vấn đề khi lựa chọn trở thành một freelancer

Làm freelancer cũng không dễ như Hải tưởng. Nhiều lúc, anh suy nghĩ rất nhiều về lựa chọn này vì freelancer 25 tuổi không kỷ luật như mình tự đánh giá, thường rơi vào trạng thái thả lỏng, ăn uống, nghỉ ngơi không theo giờ giấc, làm việc theo tâm trạng. Bên cạnh đó, chàng trai trẻ phải chủ động rất nhiều, từ quản lý thời gian, tìm kiếm và làm việc với khách hàng, quản lý chất lượng công việc đến tìm tòi học hỏi kỹ năng mới. Không ai giao nhiệm vụ hay cầm tay chỉ việc nên đôi khi Hải mất phương hướng dẫn đến chán nản và nghi ngờ về bản thân.

“Vấn đề lớn nhất là tài chính. Làm freelance, mình không tốn kém chi phí xăng xe, trang phục đi làm... vì chủ yếu làm việc tại nhà. Nhưng đổi lại, mình có thu nhập không ổn định. Thời gian đầu, thu nhập của mình chưa đến 5 triệu đồng/tháng, rất khó khăn để duy trì cuộc sống ở thành phố lớn. Việc kiếm hàng chục hay hàng trăm triệu đồng như những bài viết trên mạng không phải ai cũng làm được.

Dù hiện tại mình có thể chi trả các khoản sinh hoạt phí nhưng chưa đạt được mức bản thân mong muốn. Có lẽ mình chưa biết cách hoặc cần thêm thời gian. Mình vẫn đang cố gắng tăng thu nhập”, Mạnh Hải chia sẻ.

Chuẩn bị kỹ trước khi bắt đầu

Trong 5 năm làm freelancer mảng sáng tạo nội dung, Trần Ngọc Huyền (27 tuổi, sống tại quận Hai Bà Trưng, Hà Nội) cũng nhiều lần rơi vào cảnh vỡ mộng. Về thu nhập, Huyền từng nghĩ “làm nhiều ăn nhiều, làm ít ăn ít” nhưng thực tế, việc tìm job không hề dễ dàng khi chưa có kinh nghiệm.

Tiếp đó, thời gian và không gian làm việc không tự do như cô vẫn tưởng. Khi làm cho agency, Huyền phải ngồi máy tính cả cuối tuần hoặc tới 1 - 2h sáng. Chuyển sang làm freelance mảng khác, cô gái trẻ lại thêm một lần nữa vỡ mộng. Đó là việc tạo ra sản phẩm số khá đơn giản, nhưng việc xây dựng thương hiệu cá nhân đủ mạnh để có thể kinh doanh và mang về doanh thu tốt lại là chuyện khác. Điều này đòi hỏi Huyền phải học thêm nhiều kiến thức về kinh doanh, truyền thông, tiếp thị. Với cô gái 27 tuổi, bắt đầu công việc freelance không khó, nhưng để theo đuổi được lâu dài cần nhiều yếu tố.

Ngọc Huyền cho rằng điều đầu tiên và quan trọng nhất là tự kỷ luật bản thân. Người làm freelance phải tự giám sát thời gian biểu và công việc của mình. Nếu lười biếng, họ sẽ bị thả trôi, trễ deadline, không đạt KPI, không kiếm đủ khách hàng dẫn đến thu nhập thấp. Tiếp theo, kỹ năng tự học là yếu tố tiên quyết. Cô gái trẻ tin rằng freelancer chỉ nên chi tiền cho các khóa học bên ngoài khi đã tự tìm hiểu đủ nhiều nhưng chưa làm được và cần người hỗ trợ, đồng hành. Ngoài ra, không nên ôm đồm học quá nhiều kỹ năng cùng một lượt dẫn đến hiệu quả thấp.

Theo Ngọc Huyền, nếu không muốn vỡ mộng, freelancer cần phải chuẩn bị thật kỹ càng từ nền tảng tài chính cho tới kiến thức

Freelancer cũng cần có sự chủ động trong công việc, tiếp cận khách hàng, tạo ra sản phẩm, dịch vụ, thiết kế quy trình làm việc giữa mình với khách hàng và đối tác. Khi có những yếu tố như vậy, bước tiến trong công việc tự do mới dài và xa.

Hiện tại, Ngọc Huyền nhận thấy không ít người ôm mộng quá nhiều về công việc freelance. Để không vỡ mộng, cô cho rằng mọi người nên nhìn cả vào mặt trái của nghề, chuẩn bị tài chính có thể lo liệu trong 6 tháng đến một năm không tạo ra thu nhập.

“Mọi người nên trau dồi ở môi trường công sở vì sẽ học được các kỹ năng làm việc chuyên nghiệp. Trải nghiệm thực tế đôi khi sẽ trở thành chất liệu tốt để chuyển sang công việc freelancer”, Ngọc Huyền chia sẻ.

Các bước để trở thành freelancer, theo kinh nghiệm cá nhân của Ngọc Huyền là xác định kỹ năng chuyên môn; Tìm hiểu thị trường đang có nhu cầu ở mảng này không; Học hỏi từ trang web, theo dõi những người đi trước... Tất cả nên được thực hiện trong thời gian ngắn, có thể là một tháng. Sau khi tìm công việc, mọi người có thể vừa làm, vừa đào sâu học hỏi thêm từ chính khách hàng của mình…