Khi ý thức cộng đồng "thắp sáng" miền quê ngoại thành

​​"Biến rác thành tài nguyên" - lời giải từ những mô hình sáng tạo

​Phải thừa nhận rằng, thói quen đốt rác tại ven đường, bờ ruộng hay ngay trong vườn nhà đã tồn tại lâu đời trong nếp sống của một bộ phận người dân ngoại thành. Trước áp lực đô thị hóa và lượng rác thải gia tăng, hành vi này từng có lúc tạo nên những "vành đai khói" bao vây nội đô, gây ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng không khí.

​Tuy nhiên, điểm tích cực và đáng ghi nhận nhất trong giai đoạn hiện nay chính là thái độ không né tránh của chính quyền các cấp. Thay vì coi đây là "chuyện nhỏ" của làng xã, thành phố Hà Nội và các huyện ngoại thành đã xác định việc chấm dứt nạn đốt rác tự phát là nhiệm vụ chính trị cấp bách, liên quan trực tiếp đến các tiêu chí xây dựng Nông thôn mới nâng cao và kiểu mẫu.

​Sự vào cuộc không chỉ dừng lại ở văn bản chỉ đạo, lãnh đạo các địa phương đã trực tiếp xuống địa bàn, đối thoại với dân để tìm nguyên nhân và giải pháp. Tinh thần "nhìn thẳng sự thật để hành động" đã tạo nên một luồng sinh khí mới. Các tổ công tác phản ứng nhanh được thành lập, sẵn sàng có mặt để xử lý và tuyên truyền ngay khi phát hiện đám cháy. Sự quyết liệt này đã gửi đi thông điệp mạnh mẽ: Môi trường không phải là nơi để tùy tiện xả thải và đốt bỏ.

Điểm sáng rực rỡ nhất trong cuộc chiến chống đốt rác tự phát chính là sự ra đời của hàng loạt mô hình sáng tạo, giúp người dân thay đổi thói quen từ gốc rễ. Người dân dần hiểu rằng: Đốt rác là đốt đi tài nguyên và đốt đi sức khỏe của chính mình.

Câu chuyện xử lý rác thải sinh hoạt và phụ phẩm nông nghiệp từng là bài toán nan giải, dẫn đến tình trạng đốt rác tự phát diễn ra dai dẳng

​Tại các vùng ngoại thành, mô hình "Phân loại và xử lý rác thải hữu cơ tại nguồn" đang được nhân rộng mạnh mẽ. Thay vì gom rác ra bãi đất trống để đốt, hàng nghìn hộ dân đã được Hội Phụ nữ và Đoàn Thanh niên hướng dẫn cách ủ rác nhà bếp, phụ phẩm nông nghiệp thành phân bón hữu cơ (Compost).

​Những thùng ủ rác được hỗ trợ kinh phí, những gói chế phẩm sinh học được phát miễn phí tận tay bà con. Kết quả là lượng rác thải ra môi trường giảm tới 50-60%. Người dân phấn khởi khi vừa có phân bón sạch cho cây trồng, vừa giữ được nhà cửa sạch sẽ, không còn mùi khói khét lẹt mỗi buổi chiều. Tư duy "kinh tế tuần hoàn" đã bắt đầu len lỏi vào từng nếp nhà, thay thế cho thói quen xử lý thô sơ trước đây.

​Đối với rơm rạ sau thu hoạch - nguồn nguyên liệu chính của các đám cháy trên cánh đồng - thành phố đã triển khai hỗ trợ chế phẩm sinh học để xử lý rơm rạ thành phân bón ngay tại ruộng. Những cánh đồng "không khói", vàng óng màu rơm rạ được ủ hoai mục đã trở thành hình ảnh đẹp, minh chứng cho một nền nông nghiệp văn minh, trách nhiệm.

​Hoàn thiện hạ tầng thu gom

​Một trong những nguyên nhân khiến người dân đốt rác là do việc thu gom còn chậm trễ. Khắc phục điểm này, hệ thống hạ tầng và quy trình thu gom rác thải tại ngoại thành Hà Nội đang được đầu tư bài bản và chuyên nghiệp hóa chưa từng thấy.

​Các hợp tác xã môi trường, các công ty vệ sinh môi trường đã tăng tần suất thu gom từ 2-3 ngày/lần lên thu gom trong ngày. Tại các xã ngoại thành, việc cơ giới hóa công tác thu gom được đẩy mạnh. Xe ép rác chuyên dụng đi vào từng ngõ xóm, thay thế cho xe đẩy tay thô sơ.

Đặc biệt, mạng lưới camera giám sát môi trường đang được lắp đặt tại các điểm "nóng" thường xuyên xảy ra tập kết và đốt rác trộm. Sự hỗ trợ của công nghệ giúp lực lượng chức năng phát hiện sớm và xử lý nghiêm các vi phạm, tạo tính răn đe cao. Việc rác được thu gom sạch sẽ, đúng giờ đã triệt tiêu "cớ" để người dân tự xử lý bằng cách đốt, củng cố niềm tin của nhân dân vào dịch vụ công của địa phương.

Cuộc chiến đẩy lùi nạn đốt rác tự phát ghi nhận dấu ấn đậm nét của công tác tuyên truyền và vai trò của các tổ chức đoàn thể

Cuộc chiến đẩy lùi nạn đốt rác tự phát ghi nhận dấu ấn đậm nét của công tác tuyên truyền và vai trò của các tổ chức đoàn thể. Theo đó, các đội hình "Tình nguyện xanh", "Giao thông xanh" đã không quản ngại khó khăn, đi từng ngõ, gõ từng nhà để phát tờ rơi, vận động người dân ký cam kết không đốt rác. Những "Ngày Chủ nhật xanh" ra quân dọn dẹp các bãi rác tự phát, trồng hoa thay thế cỏ dại đã biến những nơi từng là "lò đốt rác lộ thiên" thành những con đường bích họa, vườn hoa thanh niên rực rỡ.

​Tại các trường học, giáo dục ý thức bảo vệ môi trường, tác hại của việc đốt rác được lồng ghép vào các giờ học ngoại khóa. Các em học sinh trở thành những "tuyên truyền viên nhí" xuất sắc, về nhà nhắc nhở ông bà, cha mẹ thay đổi thói quen. Tiếng nói của con trẻ đôi khi lại có sức nặng lay chuyển nhận thức của người lớn hiệu quả hơn bất kỳ mệnh lệnh nào.

Dù tình trạng đốt rác tự phát chưa chấm dứt hoàn toàn, nhưng không thể phủ nhận những chuyển biến tích cực đang diễn ra từng ngày tại ngoại thành Hà Nội. Bầu trời tại các vùng quê đang dần trong xanh hơn, không khí bớt ngột ngạt hơn vào mỗi mùa gặt hay những ngày hanh khô.

​Sự kiên trì, bền bỉ của chính quyền và sự đồng thuận của đa số người dân đang tạo nên một làn sóng văn hóa mới: Văn hóa sống xanh, nói không với rác thải. Những kết quả khả quan này là động lực to lớn để Hà Nội tiếp tục nỗ lực, phấn đấu hoàn thành các mục tiêu về môi trường, đảm bảo sức khỏe cộng đồng.

​Xóa bỏ một thói quen cũ không bao giờ là dễ dàng, nhưng với cách làm bài bản, khoa học và đầy nhân văn như hiện nay, chúng ta hoàn toàn có quyền tin tưởng vào một tương lai không xa, ngoại thành Hà Nội sẽ thực sự là những miền quê đáng sống, là vành đai xanh an lành bao bọc cho trái tim của cả nước.

Thanh Hà