Kiến nghị loại dự án điện than chưa xây dựng khỏi Quy hoạch điện VIII

Nhóm 10 liên minh, tổ chức đại diện hơn 200 nhà khoa học Việt Nam trong lĩnh vực năng lượng sạch, bảo vệ môi trường, sức khỏe cộng đồng, chống biến đổi khí hậu vừa có văn bản góp ý những điểm trong bản dự thảo Quy hoạch điện VIII của Bộ Công thương đưa ra hồi đầu tháng 9/2021.

Theo nhóm 10 liên minh, dự thảo Quy hoạch điện VIII mới nhất thể hiện sự tụt hậu so với xu hướng phát triển năng lượng xanh, sạch của thế giới khi vẫn tiếp tục định hình tương lai năng lượng của Việt Nam phụ thuộc lớn vào nhiên liệu hóa thạch đồng thời kìm hãm sự phát triển của năng lượng tái tạo.

Thậm chí, nhóm 10 liên minh cho rằng dự thảo lần này là "những bước lùi" so với dự thảo tháng 3/2021 khi tăng thêm khoảng 3.000MW điện than và giảm khoảng 8.000MW điện tái tạo vào năm 2030.

Như vậy, trong 10 năm tới công suất điện than mới sẽ tăng thêm gần 20.000MW, trong khi đó, điện mặt trời chỉ tăng thêm khoảng 2.000MW và không phát triển điện gió ngoài khơi. Vì vậy, nhóm các tổ chức này cho rằng, dự thảo lần này vẫn vạch ra lộ trình phát triển điện đi ngược xu thế của thế giới.

Cắt giảm điện tái tạo, tăng điện than là những “bước lùi”

Cũng tại bản góp ý, nhóm 10 liên minh cho rằng, việc các dự án điện than được tiếp tục là sự lựa chọn đắt đỏ, gây ra các hệ lụy cho nền kinh tế nói chung và không khả thi để triển khai. Hầu hết các dự án điện than mới sẽ sử dụng nguồn than nhập khẩu, trong khi đó giá than đang tăng phi mã.

Theo phân tích, giá than 6 tháng đầu năm 2020 đã là 98,8 USD/tấn, đến năm nay đã tăng lên 159,7 USD/tấn có nghĩa là tăng 150%. Trong khi đó giá than được dự báo trong dự thảo vào năm 2030 chỉ ở mức 75 USD/tấn.

Như vậy, giá sản xuất điện than đưa ra trong dự thảo đang thấp hơn so với thực tế. Nếu tính cả chi phí ngoại biên (chi phí môi trường sức khỏe) giá sản xuất điện than có thể tăng thêm 5 UScent/kWh nữa, tương đương 15-16 UScent/kWh, đắt hơn tất cả các loại hình năng lượng tái tạo.

Mặt khác, với tỷ trọng điện hóa thạch cao, hàng hóa xuất khẩu sẽ phải đối mặt với thuế các bon của các nước phát triển và mất đi ưu thế cạnh tranh. Đồng thời, Việt Nam sẽ đánh mất cơ hội thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài từ các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài có nhu cầu sử dụng điện sạch và theo đuổi mục tiêu trung hòa các bon mà họ cam kết.

Cần có giải pháp đẩy mạnh phát triển năng lượng tái tạo bền vững trong tương lai

Bên cạnh đó, theo các nhà khoa học, bài học từ Quy hoạch điện VII điều chỉnh đã cho thấy hàng loạt dự án điện than chậm tiến độ do khó tiếp cận tài chính và khó khăn này sẽ ngày càng gia tăng khi phong trào thoái vốn khỏi nhiên liệu hóa thạch ngày càng mạnh mẽ và những quốc gia còn lại cuối cùng trong nhóm hỗ trợ phát triển điện than cũng đã tuyên bố dừng cấp tài chính hoặc chuyển hướng đầu tư sang năng lượng sạch.

Nhóm 10 liên minh nhấn mạnh, điều này cảnh báo rất rõ nguy cơ các dự án điện than không tiếp cận được nguồn vốn, dẫn tới chậm tiến độ và gây rủi ro cho an ninh năng lượng quốc gia. Đồng thời, bản dự thảo hiện tại chưa rà soát toàn diện những khía cạnh nêu trên mà chỉ xem xét ở phạm vi của hệ thống điện.

Hơn nữa, nhóm 10 liên minh cũng cho rằng, các nhà máy điện than được quy hoạch xây dựng từ nay tới 2035 sẽ vận hành trong vòng 30-60 năm nữa trong khi thế giới đang đoạn tuyệt điện than và bước vào kỷ nguyên năng lượng sạch. Điều này đặt ra lo ngại về tình trạng ô nhiễm không khí, phá vỡ môi trường sinh thái…

Trên cơ sở đó, nhóm 10 liên minh kiến nghị Bộ Công thương đưa ra khỏi quy hoạch các dự án điện than chưa triển khai xây dựng; đồng thời ưu tiên các giải pháp chính sách để tháo gỡ khó khăn trước mắt và đẩy mạnh phát triển năng lượng tái tạo bền vững trong tương lai.

Trước đó, ngày 30/8/2021, Bộ Công thương có văn bản gửi các bộ, ngành và đơn vị liên quan để xin ý kiến góp ý đối với báo cáo Quy hoạch điện VIII sau khi đã rà soát.

Theo kế hoạch, sau khi nhận được các ý kiến góp ý, Bộ Công thương sẽ chỉ đạo đơn vị tư vấn tiếp thu và giải trình nghiêm túc các ý kiến, hoàn thiện đề án trước khi trình Hội đồng thẩm định xem xét, có ý kiến và hoàn thiện toàn bộ nội dung đề án trước khi trình Thủ tướng Chính phủ xem xét phê duyệt.

Theo Bộ Công thương, tại dự thảo lần này, cơ cấu nguồn điện đã có một số thay đổi. Cụ thể, tổng công suất đặt nguồn điện trong phương án phụ tải cơ sở đạt 130.371MW giảm khoảng gần 7.700MW so với tờ trình Thủ tướng Chính phủ vào tháng 3/2021 và trong phương án phụ tải cao, con số này lần lượt là 143.839MW và 6.000MW. Như vậy, tổng công suất đặt các nguồn điện đáp ứng các chỉ đạo đề ra trong Nghị quyết số 55 của Bộ Chính trị.

Bộ Công thương cho biết, tại dự thảo lần này, các nguồn điện năng lượng tái tạo tiếp tục được ưu tiên phát triển với tỷ lệ hợp lý, hài hòa giữa các miền, đảm bảo các tiêu chí kinh tế, kỹ thuật và vận hành, phù hợp với chương trình phát triển hệ thống điện tổng thể giai đoạn tới năm 2030. Năng lượng tái tạo (không tính thủy điện) sẽ tăng từ mức khoảng 17.000MW hiện nay lên tới 31.600MW vào năm 2030, chiếm tỷ lệ khoảng 24,3% tổng công suất đặt toàn hệ thống.

Theo lý giải của Bộ Công thương, các dự án nhiệt điện than tiếp tục triển khai là những dự án đã được Thủ tướng phê duyệt tại Quy hoạch điện VII điều chỉnh, phần lớn đã có chủ đầu tư được bộ đánh giá tình khả thi cao sẽ được kế thừa trong Quy hoạch điện VIII. Tổng công suất đặt các nguồn điện than trong phương án phụ tải cơ sở năm 2030 là 40.700GW, thấp hơn so với Quy hoạch điện VII điều chỉnh khoảng 15.000 MW.

Bộ Công thương cho biết, tại dự thảo mới, nhiều nhà máy điện than trên toàn quốc đã không được xem xét để phát triển trong thời gian tới tại các khu vực như Hải Phòng, Quảng Ninh, Long An, Bạc Liêu, Tân Phước… và được thay thế bằng các nguồn điện khí LNG thân thiện hơn với môi trường.

Chính vì vậy, theo Bộ Công thương tỷ trọng các nhà máy nhiệt điện than chỉ chiếm khoảng 31% năm 2030 trong kịch bản phụ tải cơ sở và khoảng 28% với kịch bản phụ tải cao.