Người trẻ giữ hồn hát văn giữa dòng đời hiện đại

Không gian của câu lạc bộ như thế giới của những thanh âm lôi cuốn, của tiếng đàn nguyệt réo rắt hòa cùng nhịp phách rộn ràng, của những giọng ca đắm say cất lên trong niềm hứng khởi. Nhưng hơn cả âm nhạc, nơi đây chứa đựng một tình yêu mãnh liệt dành cho nghệ thuật truyền thống, một tinh thần sôi nổi của những người trẻ đang đi ngược dòng để tìm lại giá trị xưa.

Câu lạc bộ Hát Văn và Hát Chầu văn Hà Nội tham gia diễu hành Khối tín ngưỡng dịp kỷ niệm Giải phóng Thủ Đô tháng 10/2024.

Những thanh âm cổ xưa được hồi sinh giữa lòng Thủ đô

Không chỉ là nơi gặp gỡ của những người yêu hát văn, câu lạc bộ còn là một trung tâm đào tạo và phát triển loại hình nghệ thuật này theo cách thức bài bản. Mỗi tuần, các thành viên câu lạc bộ lại tụ họp tại một không gian quen thuộc để cùng nhau tập luyện, nghiên cứu và biểu diễn. Họ không chỉ học cách hát sao cho đúng làn điệu mà còn tìm hiểu về nguồn gốc, ý nghĩa của từng bài hát, từng nhịp phách, từng cách nhấn nhá câu chữ.

Người sáng lập câu lạc bộ, nghệ nhân Thu Thu chia sẻ: "Nhà nước luôn dành sự quan tâm đặc biệt đối với các loại hình văn hóa nghệ thuật, đặc biệt là văn hóa dân gian, trong đó có hát văn và hát chầu văn. Hát chầu văn là một trong những loại hình nghệ thuật được công nhận và bảo tồn trên toàn thế giới, là niềm tự hào của người dân Việt Nam, thể hiện nét tinh hoa của truyền thống văn hóa được gìn giữ qua ngàn đời.

Xuất phát từ tinh thần bảo tồn và phát huy di sản văn hóa, lớp học "Hát Văn và Hát Chầu văn" tại đình Bích Câu đã được khởi xướng với sự chung tay của nhiều thế hệ. Cùng nhau học tập và phát triển, cộng đồng đã thu hút được sự tham gia ngày càng đông đảo, thể hiện quyết tâm giữ gìn và truyền đạt những giá trị truyền thống quý báu. Những người chúng tôi, với niềm đam mê và trách nhiệm bảo tồn di sản văn hóa, xem đây là một nhiệm vụ trọng yếu. Dựa trên mục tiêu đó, một số đề xuất đã được đưa ra với Trung tâm Văn hóa thành phố Hà Nội nhằm thành lập Câu lạc bộ Hát Văn và Hát Chầu văn

Chúng tôi vô cùng vui mừng khi nhận thấy ngày càng có nhiều thế hệ trẻ được tiếp cận và yêu mến tinh hoa văn hóa dân tộc - cội nguồn của chúng ta, xuất phát từ tín ngưỡng thờ Mẫu đã được phát triển qua ngàn đời và ghi dấu theo dòng lịch sử. Điều này cho thấy loại hình dân gian đã và đang nhận được sự trân trọng từ giới trẻ. Hiện nay, câu lạc bộ của chúng tôi quy tụ đủ các lứa tuổi: từ những anh chị lớn tuổi trên 70 cho đến các bạn trẻ, học sinh, sinh viên của Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam và các em học sinh từ 14-15 tuổi." - Nghệ nhân Thu Thu cho biết thêm.

Nghệ nhân Thu Thu, chủ nhiệm câu lạc bộ

Dù năm tháng có thể khiến cho con người không còn như xưa, nhưng với sức khỏe dồi dào và niềm đam mê mãnh liệt, những nghệ nhân như chị Thu Thu vẫn không ngừng nỗ lực gìn giữ và phát huy nghệ thuật truyền thống. Vì họ tin rằng, bằng cách tạo dựng một điểm tựa vững chắc về chuyên môn cho các bạn trẻ, nền văn hóa của dân tộc sẽ luôn được tiếp thêm sức sống, trường tồn và không bao giờ phai mờ theo thời gian.

Sự tiếp nối của một dòng chảy văn hóa

Bạn Trường Sơn, sinh năm 2000, một thành viên trẻ đã gắn bó với Câu lạc bộ Hát Văn và hát Chầu văn Hà Nội ngay từ những ngày đầu thành lập. Mang trong mình niềm đam mê với những giá trị truyền thống của dân tộc, Trường Sơn nhận thấy mỗi câu hát không chỉ là giai điệu mà còn chứa đựng cả một câu chuyện, một nền văn hóa.

Trường Sơn cho biết: "Mối duyên gắn bó với hát văn của tôi bắt nguồn từ niềm đam mê nghệ thuật từ thuở nhỏ. Qua quá trình học tập về bộ môn hát văn, tôi đã có dịp gặp gỡ với những nghệ nhân tài năng như nghệ nhân Thu Thu, nghệ sĩ Tuyết Tuyết cùng các hội viên của câu lạc bộ. Từ những ngày đầu tiên thành lập cho đến hiện tại, tôi đã bén duyên với câu lạc bộ và gắn bó cùng nó.

Các bạn trẻ là những nhân tố nòng cốt tiếp nối tinh hoa nghệ thuật truyền thống

Tuy nhiên, trên con đường phát triển nghệ thuật này cũng không tránh khỏi những khó khăn và trở ngại, đặc biệt là do khoảng cách thế hệ và điều kiện học tập còn hạn chế. Điển hình, bộ môn hát chầu văn hiện nay không có cơ sở đào tạo chuyên nghiệp tại bất kỳ trường lớp nào, trong khi các loại hình nghệ thuật khác như chèo, tuồng, cải lương hay thanh nhạc mới đều có hệ thống đào tạo riêng. Điều này tạo ra trở ngại lớn khi tìm kiếm các nghệ nhân, nghệ sĩ để học hỏi, tiếp cận và truyền đạt những nhịp điệu, phách và câu hát đặc trưng của bộ môn. Qua đó, việc học tập và thực hành trở nên đòi hỏi sự kỳ công và cần thời gian dài để có thể thấm nhuần được tinh hoa nghệ thuật này".

Một trong những sáng tạo đặc biệt của câu lạc bộ là việc thử nghiệm làm mới các làn điệu văn cổ bằng cách viết lời mới dựa trên những câu chuyện, cảm xúc trong thời đại mới. Không chỉ tái hiện lại những bài văn cổ, nhiều thành viên trong câu lạc bộ còn sáng tác lời ca mới trên nền nhạc truyền thống, giúp hát văn có thể tiếp cận gần hơn với thế hệ trẻ mà vẫn giữ được cái hồn nguyên bản.

Câu lạc bộ Hát văn và Hát Chầu văn Hà Nội và hành trình lưu giữ văn hóa truyền thống

Xét về khía cạnh nghệ thuật, không thể phủ nhận rằng, các bạn trẻ đang thể hiện sự sáng tạo đầy triển vọng. Tuy nhiên, khi xét về mục tiêu bảo tồn và gìn giữ loại hình văn hóa tinh hoa của dân tộc - một di sản được UNESCO công nhận - chúng ta phải nhận thức rõ rằng việc bảo tồn này đòi hỏi phải tuân thủ các giá trị và nguyên tắc đã được xác lập qua ngàn đời, dưới sự giám sát của cả cộng đồng quốc tế. Do đó, nếu các bạn trẻ mang đến những tác phẩm có tính cách vượt ra ngoài truyền thống thì điều đó có thể gây ra sự phản cảm và dẫn đến những ý kiến trái chiều từ thế hệ đi trước hoặc từ các nhà nghiên cứu về tín ngưỡng.

Nghệ thuật truyền thống không bao giờ cũ, chỉ cần có những con người đủ yêu, đủ đam mê để gìn giữ và trao truyền. Câu lạc bộ Hát Văn và Hát Chầu văn Hà Nội chính là một trong những ngọn đèn soi tỏ con đường ấy - con đường lưu giữ tinh hoa văn hóa bằng sự kiên định, tâm huyết và tình yêu sâu đậm.